( Trần Quốc Tuấn)
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả:
Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn - ( 1231?- 1300), tức Hưng Đạo Vương
- Ông là con An Sinh V ơng Trần ư Liễu.
- Ông là ng ời đã biết đặt lợi ích ư của quốc gia lên trên mọi hiềm khích cá nhân.
- 1257 cầm quân trấn giữ biên thuỳ chống quân Mông Cổ ở phía Bắc.
- 1285-1287 đ ợc cử làm Tiết chế ư thống lĩnh các đạo quân.
- Ông là nhà lí luận quân sự với các tác phẩm :Vạn kiếp tông bí truyền th , Binh th yếu l ợcư ư ư …
- Đời Trần Anh Tông, ông về trí sĩ ở Vạn Kiếp ( Chí Linh- Hải D ơng) và mất ở đó.ư
( Trần Quốc Tuấn) 1. Tác giả:
Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn - ( 1231?- 1300), tức Hưng Đạo Vương
- Lµ danh t íng kiƯt xuÊt cđa d©n téc.ư
I. TÌM HIỂU CHUNG
2. Taực phaồm
* Hoaứn caỷnh
* Theồ loaùi
Viết tr ớc cuộc kháng chiến chống quân ư Nguyên- Mông lần 2(1285).
-Hũch
( Traàn Quoỏc Tuaỏn) ( Traàn Quoỏc Tuaỏn)
- Phần mở đầu: có tính chất nêu vấn đề.
- Phần thứ hai: nêu truyền thống vẻ vang trong sử sách
để gây lòng tin t ởng.ư
- Phần thứ ba: nhận định tình hình, phân tích phải trái
để gây lòng căm thù giặc.
- Phần kết thúc: nêu chủ tr ơng cụ thể và kêu gọi đấu ư tranh.
I. TèM HIỂU CHUNG 1. Tỏc giả:
- ( 1231?- 1300), tức Hưng Đạo Vương - Là danh t ớng kiệt xuất của dân tộc.ư
- Hịch là thể văn nghị luận thời x a, đ ợc vua ư ư chúa, t ớng lĩnh một phong trào dùng để cổ ư
động, thuyết phục, hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong giặc ngoài.
- Kết cấu chặt chẽ, lý lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục.
- Th ờng đ ợc viết theo thể văn biền ngẫu.ư ư
Huống dư dữ nhữ đẳng sinh ư nhiễu nhương chi thu;
Trưởng ư gian nan chi tế.
Thiết kiến ngụy sứ vãng lai, đạo đồ bàng ngọ.
Trạo hào ô chi thốn thiệt nhi lăng nhục triều đình;
Ủy khuyển dương chi xích khu nhi cứ ngạo tể phụ.
Thác Hốt Tất Liệt chi lệnh nhi sách ngọc bạch, dĩ sự vô dĩ chi tru cầu;
Giả Vân Nam Vương chi hiệu nhi khu kim ngân, dĩ kiệt hữu hạn chi thảng hố.
Thí do dĩ nhục đầu nỗi hổ, ninh năng miễn di hậu hoạn dã tai?
Lời phân tích phải trái cùng các t ớng sĩ.ư
* Phaàn 1:Tửứ ủaàu -> “ lửu tieỏng toỏt”
Nêu g ơng những trung thần nghĩa sĩ ư trong sử sách.
Những nhiệm vụ cấp bách, khích lệ tinh thần chiến đấu.
Nhận định tình hình đất n ớc và nỗi ư lòng của chủ t ớng.ư
* Phaàn 2: Tieỏp theo -> “vui loứng”
* Phaàn 3: Tieỏp theo -> “phoỷng coự ủửụùc khoõng?”
* Phaàn 4: Coứn laùi 2. Boỏ cuùc
( Traàn Quoỏc Tuaỏn)
P4: Nhiệm vụ cấp bách, P4: Nhiệm vụ cấp bách,
khích lệ tinh thần chiến đấu khích lệ tinh thần chiến đấu P4: Chủ trương cụ thể,
P4: Chủ trương cụ thể, kêu gọi đấu tranh
kêu gọi đấu tranh
P3: Phân tích phải trái cùng P3: Phân tích phải trái cùng
các tướng sĩ các tướng sĩ P3: Nhận định tình hình,
P3: Nhận định tình hình, phân tích phải trái
phân tích phải trái
P2: Nhận định tình hình và P2: Nhận định tình hình và
nỗi lòng của chủ tướng nỗi lòng của chủ tướng P2: Nêu truyền thống vẻ
P2: Nêu truyền thống vẻ vang trong lịch sử
vang trong lịch sử
P1: Nêu gương những trung P1: Nêu gương những trung
thần nghĩa sĩ trong sử sách thần nghĩa sĩ trong sử sách P1: Nêu vấn đề
P1: Nêu vấn đề
Bố cục của bài Bố cục của bài
““Hịch tướng sĩ”Hịch tướng sĩ”
Bố Bo cục chung của cục chung của một bài hịch
một bài hịch
1. Nêu g ơng sáng trong sử sách.ư
- Tướng: Kỉ Tín, Do Vu, Cảo Khanh, Kính Đức
- Quan nhỏ: Thân Khoái.
- Gia thần: Dự Nh ợng.ư
V ơng Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang.ư
Nh một luận cứ làm cơ sở cho lập luậnư II. Tìm hiểu chi tiết
Đọc phần mở đầu và cho biết những nhân vật đ ợcư nêu g ơng có địa vị xã hội nh thế nào?ư ư
Các nhân vật này có chung những phẩm chất nào ?
Chỉ ra và nêu tác dụng của biện pháp nghệ thuật trong phần 1 ? -> Tinh thần quờn mỡnh vỡ chủ, vỡ vua, vỡ nước, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ
Liệt kờ, dẫn chứng tiờu biểu, toàn diện
* Mục đớch: Khớch lệ ý chớ lập cụng danh
=> Cách vào bài tự nhiên, khéo léo, dẫn chứng thuyết phục.
“Huống chi ta cùng các ng ơi sinh phải thời loạn lạc, ư lớn gặp buổi gian nan. Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đ ờng, uốn l ỡi cú diều mà sỉ mắng triều ư ư
đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam V ơng mà thu bạc vàng, để vét ư của kho có hạn. Thật khác nào nh đem thịt mà nuôi hổ ư
đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau!
Ta th ờng tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau ư nh cắt, n ớc mắt đầm đìa; chỉ căm tức ch a xả thịt lột ư ư ư da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.”
(*)Nhận định tình hình (tội ỏc của giặc) -> hoạ xâm lăng
( Traàn Quoỏc Tuaỏn)
“Huống chi ta cùng các ng ơi ư sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi gian nan. Ngó thấy sứ giặc
đi lại nghênh ngang ngoài
đ ờng, uốn l ỡi cú diều mà sỉ ư mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam V ơng ư mà thu bạc vàng, để vét của kho có hạn. Thật khác nào nh đem ư thịt mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi
để tai vạ về sau!”
-> ẩn dụ, từ ngữ giàu hình ảnh, đối ngẫu -> baỷn chaỏt xaỏu xa;
=>Daón chửựng xaực thửùc, lyự leừ saộc saỷo.
+ thời loạn lạc, buổi gian nan
+ sứ giặc đi lại nghênh ngang
l ỡi cú diều: sỉ mắng triều đình thân dê chó :bắt nạt tể phụ,
thác mệnh…giả hiệu: đòi, thu, vét…
haứnh ủoọng ngang ngửụùc;
loứng tham khoõng cuứng cuỷa keỷ thu ứ
+ Thật… nh nuôi hổ đói, để tai vạ về sau!”ư…
-> Hình ảnh so sánh:tình thế nguy kịch của đất n ớcư
* Khụi gụùi loứng caờm thuứ giaởc cuỷa caực tửụựng sú Sự căm phẫn, thỏi độ khinh bỉ cực độ của tỏc giả
Tội ác v sự ngang ng ợc à ư Tội ác v sự ngang ng ợc à ư của kẻ thù đ ợc lột tả qua ư của kẻ thù đ ợc lột tả qua ư
những hình ảnh, chi tiết những hình ảnh, chi tiết
n o ?à n o ?à
Tác giả đã dùng biện Tác giả đã dùng biện pháp nghệ thuật nào để pháp nghệ thuật nào để làm rõ bản chất của kẻ làm rõ bản chất của kẻ
thù? thù?
( Traàn Quoỏc Tuaỏn)
(*) Nỗi lũng của chủ tướng:
“Ta th ờng tới bữa quên ăn, ư nửa đêm vỗ gối; ruột đau nh cắt, n ớc mắt đầm đìa; ư ư chỉ căm tức ch a xả thịt lột ư da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.”
Tr ớc tội ác tày ư trời của kẻ thù,
tâm trạng của Trần Quốc Tuấn
nh thế nào?ư
Nỗi lũng của Trần Quốc Tuấn.
“ ...Ta th ờng tới bữa ư quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau nh cắtư , n ớc mắt đầm đìaư ; chỉ căm tức ch a ư xả thịt lột da, nuốt gan uống máu
quân thù. Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.”...
* Trạng thái tâm lí con ng ời đ ợc đẩy lên mức tối đa, đến tột cùngư ư + Tột cùng lo lắng: mất ăn, mất ngủ.
+ Tột cùng đau xót: nh cắt ruột, n ớc mắt đầm đìa.ư ư
+ Tột cùng căm uất: xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù.
+ Tột cùng hy sinh: trăm thân... vui lòng.
Ta th ờngư
… tới bữa quên ăn
… nửa đêm vỗ gối
… ruột đau như cắt
… nư ớc mắt đầm đìa
Nhịp dồn dập, ngắn gọn, ngôn từ ước lệ giàu hình ảnh, có giá trị biểu
cảm.
- …xả thịt lột da, … nuốt gan uống máu Sử dụng thành ngữ
- …trăm thân … phơi ngoài nội cỏ
…nghìn xác … gói trong da ngựa
Sử dụng nghệ thuật phóng đại, điển cố, câu
văn biền ngẫu.
Bộc lộ tâm sự yêu n ớc, ư lòng căm thù giặc, tinh thần sẵn sàng hi sinh vì nghĩa lớn.
Biểu cảm trực tiếp nỗi đau xót, căm uất tột cùng, sẵn sàng hi
sinh để rửa nhục cho n ớc.
Khích lệ lòng căm thù giặc, lòng yêu n ớc.
3. Phân tích phải trái, làm rõ đúng sai.
a. Mối ân tình giữa chủ và t ớng, phê phán những biểu hiện sai trái ư của các t ớng sĩ.ư
* Mối ân tình giữa chủ và t ớng.ư
“Các ng ơi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có ư
mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta
thăng chức, l ơngư ít thì ta cấp bổng; đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi
bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết,
lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui c ờiư . Cách đối đãi so với V ơng Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngày tr ớc cũng chẳng kém ư ư
gì.”
Nghệ thuật:
+ Câu văn dài, nhiều ý, mỗi ý là hai vế song hành, điệp cấu trúc câu, câu văn biền ngẫu
+ Nhịp văn nhịp nhàng hài hoà.
* Phê phán những biểu hiện sai trái.
Sự bàng quan, thờ ơ.
+ Chủ nhục – không biết lo
+ N ớc nhục – không biết thẹn.ư + Phải hầu giặc – không biết tức.
+ Sứ giặc nghe nhạc thái th ường (bị sỉ nhục)- không biết căm.
Sự ăn chơi nhàn rỗi: chọi gà, đánh bạc, săn bắn, uống r ợu, nghe hát.ư Sự vun vén cá nhân: vui thú ruộng v ờn, quyến luyến vợ con, lo làm ư giầu.
-> Quên hết danh dự, bổn phận, mất cảnh giác, lối sống cầu an h ởng lạc ư cần phải phê phán.
Tác giả đã phê phán những sai lầm nào của các t ớng sĩ?ư
+ Nư ớcưmất,ưnhàưtanư .
*ưNghệưthuật:
Cấu trúc đối xứng và đối lập (lời, câu, cách mở đầu và kết thúc).-Điệp ngữ, điệp cấu trúc câu, tăng tiến: thấy ... mà, hoặc ... hoặc, không thể, chẳng những mà còn.
- Lập luận lôgic và mối quan hệ nhân quả.
-Câu văn biền ngẫu cân đối, lí lẽ sắc sảo, lập luận khúc triết, câu nghi vấn.
- Giọng điệu vừa chân tình chỉ bảo, vừa phê phán nghiêm khắc.
-> Đối t ợng phê phán: Tất cả các t ớng sĩ.ư ư
->Mức độ phê phán là tăng cấp (thẹn - tức - căm)
* Hậu quả: +ưMấtưhếtưsinhưlực,ưtâmưtríưđánhưgiặc.
b. Những hành động nên làm của các t ớng sĩ.ư - *Hành động đúng nên làm:
+ Luôn luôn cảnh giác
+ Rèn luyện cung tên, tập võ nghệ (rèn luyện việc quân).
*Kết quả:
thái ấp vững bền, bổng lộc đ ợc h ởng thụ.ư ư gia quyến êm ấm, vợ con bách niên giai lão.
tổ tiên đ ợc tế lễ, thờ cúng.ư
trăm năm sau còn l u tiếng thơm.ư
-> Câu nghi vấn (thêm từ không), cùng với các từ khẳng định: mãi mãi, đời đời h ởng thụ, sử sách l u tiếng thơm ...ư ư
-> Khẳng định nh một kết luận hiển nhiên: ư luyện tập việc quân.
Mệnh lệnh:
+ Học tập Binh th yếu l ợc. ư ư
+ Vạch ra hai con đ ờng: sống - chết, vinh - nhục, để ư t ớng sĩ thấy rõ và chỉ có thể lựa chọn một con đ ờng: ư ư
địch hoặc ta.
- Lập luận sắc bén rõ ràng.
-Thái độ tác giả: dứt khoát, c ơng quyếtư Câu kết: giọng tâm tình, tâm sự
-> Bày tỏ gan ruột của một chủ t ớng yêu n ớc.ư ư
Khích lệ, động viên đến mức cao nhất ý chí và quyết tâm chiến đấu của t ớng sĩ.ư
4. Lời kêu gọi các t ớng sĩư
III. Tổng kết
- Nghệ thuật:
- Là một áng văn chính luận mẫu mực.
+ lập luận sắc bén.
+ lí lẽ, dẫn chứng xác thực, thuyết phục.
+ giọng văn hùng tráng.
+ câu văn biền ngẫu.
- Kết hợp hài hoà giữa yếu tố chính luận và văn ch ương.
- Nội dung (t ư t ư ởng cốt lõi):
Phản ánh tinh thần yêu n ước nồng nàn, quyết tâm đánh giặc cứu n ước của Trần Quốc Tuấn và dân tộc ta.
Khớch leọ loứng trung quaõn aựi quoỏc cuỷa caực tửụựng sú
Khụi gụùi loứng yeõu nửụực, yự chớ xaỷ thaõn vỡ toồ quoỏc
Muùc ủớch:
Khớch leọ tửụựng sú reứn luyeọn Binh thử yeỏu lửụùc, binh ủao , quyeỏt taõm chieỏn thaộng keỷ thuứ.
Neõu gửụng caực trung thaàn nghúa sú trong sửỷ saựch
Nhaọn ủũnh tỡnh hỡnh ủaỏt nửụực vaứ noói loứng taực giaỷ
Phaõn tớch phaỷi traựi cuứng caực tửụựng sú
Nhieọm vuù caỏp baựch.
Khích lệ lòng tự trọng, ở mỗi ng ời khi nhận rõ ư cái sai, thầy rõ cái đúng.
Khớch leọ tinh thaàn chieỏn ủaỏu
Chiếu Hịch Chiếu dùng để ban bố mệnh
lệnh.
- Hịch dùng để cổ vũ, thuyết phục, kêu gọi, động viên
khích lệ tinh thần quân sĩ chống kẻ thù cũng có khi khuyên nhủ, răn dậy thần dân và ng ời d ới quyền.ư ư
So sánh thể Chiếu và Hịch
- Thuộc thể văn nghị luận trung đại, kết cấu chặt chẽ, lập luận sắc bén, có thể viết bằng
văn xuôi, văn vần.
- Đều dùng để ban bố công khai do vua, t ớng lĩnh biên soạnư
Giống
Khác:
