Bài 26. Ứng dụng của nam châm A. HỌC THEO SGK
I - LOA ĐIỆN
1. Nguyên tắc hoạt động của loa điện a) Thí nghiệm
b) Kết luận
- Khi có dòng điện chạy qua ống dây thì ống dây chuyển động.
- Khi cường độ dòng điện thay đổi thì ống dây dịch chuyển dọc theo khe hở giữa hai cực của nam châm.
2. Cấu tạo của loa điện
- Trên hình 26.2 SGK, E là nam châm, L là ống dây, M là màng loa, ống dây L có thể dao động dọc theo một khe nhỏ giữa hai từ cực của nam châm.
- Loa điện biến dao động điện thành âm thanh.
II - RƠ LE ĐIỆN TỪ
1. Cấu tạo và hoạt động của rơ le điện từ
C1. Khi đóng công tắc K thì động cơ M làm việc vì khi trong mạch 1 có dòng điện thì nam châm điện hút thanh sắt và đóng mạch điện 2. Khi đó có dòng điện qua động cơ M nên động cơ làm việc.
2. Ví dụ về ứng dụng của rơ le điện từ: chuông báo động C2. Trên sơ đồ hình 26.4 SGK:
- Khi đóng cửa, chuông không kêu vì mạch điện 1 kín, có dòng điện qua nam châm điện N, nên nam châm sẽ hút được miếng sắt non S → mạch điện 2 bị ngắt → chuông sẽ không kêu.
- Khi cửa bị hé mở, chuông kêu vì cửa mở đã làm mạch điện 1 hở, nam châm điện mất hết từ tính, sẽ nhả miếng sắt non làm miếng sắt rơi xuống và tự động đóng mạch điện 2 → có dòng điện chạy qua chuông làm chuông kêu.
III - VẬN DỤNG
C3. Trong bệnh viện, bác sĩ có thể dùng nam châm để lấy mạt sắt nhỏ li ti ra khỏi mắt bệnh nhân khi không dùng phanh hoặc kìm. Vì khi đưa nam châm lại gần vị trí có mạt sắt, nam châm sẽ tự động hút mạt sắt ra khỏi mắt.
C4. Khi cho dòng điện qua động cơ vượt quá mức cho phép, tác dụng từ của nam châm điện mạnh lên, thắng lực đàn hồi của lò xo và hút chặt lấy thanh sắt S làm cho mạch điện tự đóng ngắt.
B. GIẢI BÀI TẬP
I – BÀI TẬP TRONG SBT
Câu 26.1 trang 75 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Trên cùng một ống dây cách điện nên dùng dây dẫn mảnh để quấn nhiều vòng, vì tác dụng từ của nam châm điện tăng khi số vòng dây nam châm điện mà không phụ thuộc vào tiết diện của dây dẫn.
Câu 26.2 trang 76 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Cách đặt thanh thép được mô tả trên hình 26.1
Giải thích:
Các đường sức từ của từ trường nam châm điện đi vào thanh thép tạo thành các đường cong khép kín.
Thanh thép bị từ hóa, nằm định hướng theo chiều của từ trường, có nghĩa là các đường sức từ đi vào đầu sơn xanh và đi ra đầu sơn đỏ của thanh thép. Đầu sơn đỏ của thanh thép sau khi bị từ hóa đã trở thành cực Bắc.
Câu 26.3 trang 76 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
a) Độ nhạy của điện kế phụ thuộc vào số vòng dây của ống dây và độ lớn của cường độ dòng điện qua ống dây.
b) Kim của la bàn sẽ nằm dọc theo các đường sức từ bên trong ống dây, có nghĩa là nằm vuông góc với dây dẫn trên bề mặt hộp.
Câu 26.4 trang 76 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Khi có dòng điện đi qua ống dây, tấm sắt được hút vào trong lòng ống dây, khi đó kim chỉ thị K quay quanh trục 0 và đầu kim dịch chuyển trên mặt bảng chia độ.
II - BÀI TẬP BỔ SUNG
Câu 26a trang 76 VBT Vật Lí 9: Trong thí nghiệm được mô tả trên hình 26.1 SGK, ngay sau khi đóng công tắc cho dòng điện chạy qua ống dây (chiều dòng điện chạy qua các vòng dây của ống dây được mô tả trên hình 26.2). Có hiện tượng gì xảy ra với ống dây?
A. Đứng yên.
B. Chuyển động từ ngoài vào trong lòng nam châm.
C. Chuyển động từ trong ra khỏi nam châm.
D. Chuyển động lên phía trên.
Hãy chọn phương án đúng?
Hướng dẫn giải Đáp án đúng là: B
Trong thí nghiệm được mô tả tại hình 26.1 SGK ngay sau khi đóng công tắc cho dòng điện chạy qua ống dây thì ống dây chuyển động từ ngoài vào trong lòng nam châm.
Câu 26b trang 76 VBT Vật Lí 9: Trên hình 26.3 SGK để cho rơle điện từ hoạt động bình thường, tại vị trí của thanh sắt non, có thể dùng thanh kim loại nào dưới đây?
A. Thanh thép.
B. Thanh đồng.
C. Thanh nhôm.
D. Không dùng được thanh nào trong ba thanh trên.
Hướng dẫn giải Đáp án đúng là: D
Trên hình 26.3 SGK để cho rơle điện từ hoạt động bình thường tại vị trí của thanh sắt non, thì không dùng được thanh nào trong ba thanh trên.
