Bài giảng điện tử dạy online môn Vật lí lớp 9 (tiết 44)

(1)

KIỂM TRA BÀI CŨ

• Phát biểu định luật truyền thẳng của ánh sáng.

• Khi nào thì ta nhìn thấy vật?

Trả lời

(2)

KIẾN THỨC CŨ

1. Định luật truyền thẳng của ánh sáng:

Trong một môi trường

Trong một môi trường trong suốt trong suốt và và đồng tính đồng tính , , ánh sáng truyền đi theo

ánh sáng truyền đi theo đường thẳng. đường thẳng

2. Ta nhìn thấy vật khi có ánh sáng truyền từ

vật vào mắt ta.

(3)

CHƯƠNG III: QUANG HỌC

• Hiện tượng khúc xạ là gì?

• Thấu kính hội tụ là gì? Thấu kính phân kì là gì?

• Các bộ phận chính của mắt là những gì?

• Tật cận thị là gì? Khắc phục nó như thế nào?

• Kính lúp dùng để làm gì?

• Phân tích ánh sáng trắng thành các ánh sáng màu như thế nào? Trộn các ánh sáng màu với nhau sẽ được ánh sáng màu gì?

• Tại sao các vật có màu sắc khác nhau?

• Ánh sáng có những tác dụng gì, có những ứng

dụng gì?

(4)

Bài 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH

Các em làm thí nghiệm sau

SÁNG :

Đặt mắt nhìn dọc theo một chiếc đũa thẳng từ đầu trên (hình 40.1a), ta không nhìn thấy đầu dưới của đũa.

Giữ nguyên vị trí đặt mắt, đổ

nước vào bát (hình 40.1b), liệu

có nhìn thấy đầu dưới của đũa

hay không?

(5)

5

Tại sao khi nhúng trong nước, ta thấy chiếc đũa

bị gãy khúc ?

Vậy trong môi trường trong suốt nhưng không đồng tính, ánh sáng truyền đi như thế nào?

(6)

Tiết 44- Bài 40

(7)

Tiết 44. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

1. Quan sát

(8)

Quan sát hình bên và nêu nhận xét về đường truyền tia sáng:

a)Từ S đến I ( trong không khí ).

b)Từ I đến K ( trong nước ).

c)Từ S đến mặt phân cách rồi đến K

 đường gãy khúc (gãy khúc tại I)

 đường thẳng.

N

N’

P I Q

K S

_Không

khí

Nước

Mặt phân cách

Tiết 44. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG

(9)

N

N’

P I Q

K S

_Không

khí

Nước

Tia sáng truyền từ không khí sang nước (tức là truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác) thì bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.

(10)

I. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng 1. Quan sát

1. Quan sát 2. Kết luận

Hiện tượng tia sáng truyền từ môi trường trong suốt này sang môi trường trong suốt khác bị gãy khúc tại mặt phân cách giữa hai môi trường, được gọi là hiện tượng khúc xạ ánh sáng.



(11)

N

N’

P I Q

K S

- I là điểm tới,

- IK là tia khúc xạ.

- Đường NN’ vuông góc với mặt phân cách là pháp tuyến tại điểm tới.

- Mặt phẳng chứa tia tới SI và pháp tuyến NN’ là mặt phẳng tới.

i r

SI là tia tới.

- K I N = r là góc khúc xạ. '

- = i là góc tới S I N

3. Một vài khái niệm

(12)

12

Tiết 44. HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG 4. Thí nghiệm

Concept

Bố trí thí nghiệm như hình 40.2

C1. Tia khúc xạ có nằm trong mặt phẳng tới không?

Góc tới và góc khúc xạ, góc nào lớn hơn?

C2. Hãy đề xuất phương án thí nghiệm

để kiểm tra xem những nhận xét trên có

còn đúng khi thay đổi góc tới hay không.

(13)

13

N

N’

P I Q

20 10 4030

50 60 70 80 90

0

90 80

70 60

50

40 30

20 10 0

10 20 30

4050 60

70 80

80 70 60 50 30 40

10 20

Nhóm 1, 2

(14)

14

N

N’

P I Q

20 10 4030

50 60 70 80 90

0

90 80

70 60

50

40 30

20 10 0

10 20 30

4050 60

70 80

80 70 60 50 30 40

10 20

Nhóm 3, 4

(15)

Lần Góc tới

Góc khúc

xạ

So sánh góc khúc xạ và góc

tới

Tia khúc xạ có

nằm trong mặt phẳng tới

không?

1 2

30⁰ 20⁰ 40⁰ 30⁰

Góc

khúc xạ nhỏ hơn góc tới

Có - Góc khúc xạ nhỏ

hơn góc tới

- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới

(16)

16

5. Kết luận:

* Khi tia sáng truyền từ không khí sang nước thì:

+ Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.

+ Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới: r < i

(17)

- Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới

- Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới

C3: Hãy thể hiện kết luận trên bằng hình vẽ.

i r

S N

N’

P I Q

K

Nước

Không khí

(18)

18

III. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.

1. Dự đoán

_C4: Kết luận trên có còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không? Đề xuất một phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán đó C4: Kết luận trên có còn đúng trong trường hợp tia sáng truyền từ nước sang không khí hay không? Đề xuất một phương án thí nghiệm để kiểm tra dự đoán đó

Phương án: Đặt nguồn sáng trong nước, ở

đáy bình, hoặc chiếu tia sáng qua đáy bình

vào nước rồi sang không khí. Tiến hành thí

nghiệm như trường hợp ánh sáng truyền từ

không khí sang nước

(19)

2. Thí nghiệm kiểm tra

III. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước

sang không khí.

(20)

20

N

N’

P I

20 10 4030

50 60 70 80 90

0

90 80

70 60

50

40 30

20 10 0

10 20 30

4050 60

70 80

80 70 60 50 30 40

10 20

Q

(21)

21

N

N’

P I

20 10 4030

50 60 70 80 90

0

90 80

70 60

50

40 30

20 10 0

10 20 30

4050 60

70 80

80 70 60 50 30 40

10 20

Q

(22)

2. Thí nghiệm kiểm tra

III. Sự khúc xạ của tia sáng khi truyền từ nước sang không khí.

3. Kết luận

* Khi tia sáng truyền từ nước sang không khí thì:

+ Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới.

+ Góc khúc xạ lớn hơn góc tới: r > i

(23)

IV. Vận dụng

C7 Phân biệt các hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng.

Hiện tượng phản xạ ánh sáng

Hiện tượng khúc xạ ánh sáng

-Tia tới gặp mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt bị hắt trở lại môi trường trong suốt cũ.

-Tia tới gặp mặt phân cách giữa hai môi trường trong suốt bị gãy khúc tại mặt phân cách và tiếp tục đi vào môi trường trong suốt thứ hai.

-Góc phản xạ bằng góc tới. -Góc khúc xạ không bằng góc tới.

(24)

Tại sao khi nhúng trong nước, ta thấy chiếc đũa bị

24

gãy khúc ?

(25)

Do các khí th i c a con ngả ủ ười (nh ư các khí NO, NO₂^, CO, CO₂

…..)

^các

khí này bao b c trái đất chúng ọ ngăn c n s khúc x ánh sáng chiếu ả ự ạ t m t tr i và ph n x phấ'n l n các ừ ặ ờ ả ạ ớ tia nhi t tr l i trái đất làm trái đất ệ ở ạ nóng lến

Do các khí th i c a con ngả ủ ười (nh ư các khí NO, NO₂^, CO, CO₂

…..)

các khí này bao b c trái đất chúng ọ ngăn c n s khúc x ánh sáng chiếu ả ự ạ t m t tr i và ph n x phấ'n l n các ừ ặ ờ ả ạ ớ tia nhi t tr l i trái đất làm trái đất ệ ở ạ nóng lến

(26)

Tại các đô thị lớn sử dụng nhiều kính xây dựng gây

bức xạ nhiệt cho con người, ngoài ra ánh sáng

chiếu qua kính càng nhiều gây chói dẫn đến căng

thẳng mệt mỏi cho con người

(27)

27

Để hạn chế các tác hại trên ta cần:

- Hạn chế khí thải ra môi trường

- Có biện pháp che chắn nắng hiệu quả khi nắng gay gắt

- Mở cửa nhà thông thoáng để có

gió thổi làm giảm nhiệt độ trong

nhà …

(28)

Tiếc quá . . !

Em chọn sai rồi.Tiếc quá . . ! Em chọn sai rồi Tiếc quá . . !

Em chọn sai rồi.

1) Cách vẽ nào biểu diễn đúng hiện tượng khúc xạ của tia sáng khi đi từ không khí (Kk) vào nước?

S N

N’

I Q K

K k Nước

P C

S N

N’

I Q

K

K k Nước

P A

S N

N’

I Q

K

K k Nước

P

B

S N

N’

I Q

K

K k Nước

P

D D

Hoan hô. . . !

Đúng rồi . . !

(29)

2) Tia nào sau đây là tia khúc xạ của tia tới SI? Vì sao?

P Q

N’ S N

I A

a) Tia IA?

B

b) Tia IB?

C

c) Tia IC?

D d) Tia ID?

Tia chọn là tia IC vì khi ánh sáng truyền từ nước sang không khí thì góc khúc xạ lớn hơn góc tới

Nước

Không khí

(30)

3) Tia nào sau đây là tia khúc xạ của tia tới SI? Vì sao?

P Q

S

N’

N

I

A a) Tia IA?

B b) Tia IB?

C c) Tia IC?

D

d) Tia ID?

Tia chọn là tia IB vì khi ánh sáng truyền từ không khí sang nước thì góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới

Nước

Không khí

(31)

Hướng dẫn về nhà

- Học bài

- Đọc phần: “Có thể em chưa biết”

- Làm bài tập trong SBT

- Chuẩn bị “Bài 42: THẤU KÍNH HỘI TỤ”.

+ Đọc trước phần mở bài

+ Đọc trước phần thí nghiệm