Bài 41. Quan hệ giữa góc tới và góc khúc xạ A – HỌC THEO SGK
I - SỰ THAY ĐỔI GÓC KHÚC XẠ THEO GÓC TỚI 1. Thí nghiệm
C1. Đường nối các vị trí A, I, A' là đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A đến mắt vì:
Đặt mắt ở phía cạnh cong của miếng thủy tinh, ta thấy chỉ có một vị trí quan sát được hình ảnh của đinh ghim A qua miếng thủy tinh. Điều đó chứng tỏ ánh sáng từ A phát ra, truyền đến khe hở I vào miếng thủy tinh rồi đến mắt. Khi chỉ nhìn thấy đinh ghim A' có nghĩa là A' đã che khuất I và A, do đó ánh sáng từ A phát ra không đến được mắt. Vậy đường nối các vị trí A, I, A' là đường truyền của tia sáng từ đinh ghim A tới mắt.
C2. Đường truyền của tia sáng từ không khí vào thủy tinh có đặc điểm:
Tia sáng đi từ không khí vào thủy tinh, bị khúc xạ tại mặt phân cách giữa không khí và thủy tinh.
+ AI là tia tới, IA’ là tia khúc xạ, NIA là góc tới, góc NIA’ là góc khúc xạ (hình vẽ).
2. Kết luận
Khi ánh sáng truyền từ không khí sang thủy tinh thì:
+ Góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
+ Góc tới tăng (giảm) thì góc khúc xạ cũng tăng (giảm).
3. Mở rộng
Khi tia sáng truyền từ không khí sang các môi trường trong suốt rắn, lỏng khác nhau thì góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới và góc tới tăng (giảm) thì góc khúc xạ cũng tăng (giảm).
II - VẬN DỤNG
C3. Đường truyền của tia sáng từ viên sỏi đến mắt được thể hiện trong hình 41.1.
C4. Dấu mũi tên đặt vào đường IG như hình 41.2
B – GIẢI BÀI TẬP
I – BÀI TẬP TRONG SBT
Câu 40-41.1 trang 113 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải:
Hình vẽ biểu diễn đúng hiện tượng khúc xạ là hình D vì ánh sáng chiếu từ không khí sang nước thì góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới; tia tới và tia khúc xạ nằm ở hai bên so với pháp tuyến.
Câu 40-41.2 trang 113 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải:
a - 5 b - 3 c -1 d - 2 e – 4 Câu 40-41.3 trang 113 VBT Vật Lí 9:
a) Dùng que dài, thẳng xuyên qua ống thì đầu que không chạm vào viên sỏi vì viên sỏi không nằm trên đường thẳng của que
b) Đường truyền của tia sáng từ viên sỏi đến mắt được vẽ trên hình 41.3.
II - BÀI TẬP BỔ SUNG
Câu 41a trang 113 VBT Vật Lí 9: Hãy ghép mỗi nội dung ở bên trái với nội dung ở cột bên phải để thành một câu đúng.
1. Khi ánh sáng truyền từ không khí sang các môi trường trong suốt rắn, lỏng khác nhau thì
a) góc khúc xạ lớn hơn góc tới.
2. Chiếu một tia sáng tới mặt phân cách giữa nước và không khí dưới góc tới i = 0° thì
b) góc khúc xạ r = 0°, tia sáng không bị gãy khúc khi truyền qua hai môi trường.
3. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng cho c) tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tới và ở phía bên kia pháp tuyến, góc khúc xạ không bằng góc tới.
d) góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới.
Hướng dẫn giải:
1- d 2 - b 3 - c
Câu 41b trang 113 VBT Vật Lí 9: Chọn câu đúng
Khi một tia sáng truyền từ không khí tới mặt phân cách giữa không khí và nước thì:
A. Chỉ có thể xảy ra hiện tượng khúc xạ B. Chỉ có thể xảy ra hiện tượng phản xạ
C. Có thể đồng thời xảy ra cả hiện tượng khúc xạ và phản xạ D. Không thể đồng thời xảy ra cả hiện tượng khúc xạ và phản xạ Hướng dẫn giải:
Đáp án đúng là: C
Khi một tia sáng truyền từ không khí tới mặt phân cách giữa không khí và nước thì có thể đồng thời xảy ra cả hiện tượng khúc xạ và phản xạ
