Bài 4. CACBOHIĐRAT VÀ LIPIT
I. CACBOHIĐRAT (ĐƯỜNG)
1. Cấu trúc hoá học
- Cacbohdrat (hay Saccarit): hợp chất hữu cơ chỉ chứa C, H, O (công thức tổng quát C(H2O)), được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân. Các đơn phân chủ yếu là đường 6C.
- Tùy theo số lượng đơn phân mà có: đường đơn, đường đôi, đường đa.
a. Đường đơn (Mônôsaccarit)
- Phân tử có từ 3 đến 6 nguyên tử C, dạng mạch thẳng và mạch vòng.
- Ví dụ: Đường 5C: Ribôzơ; Đường 6C: Glucôzơ, Fructôzơ (đường quả), Galactôzơ (đường sữa).
b. Đường đôi (Đisaccarit)
- Gồm 2 phân tử đường đơn liên kết với nhau bằng liên kết glicôzit.
- Ví dụ: Saccarôzơ = Glucôzơ + Fructôzơ; Lactôzơ
= Galactôzơ + Glucôzơ;
Mantôzơ =Glucôzơ + Glucôzơ.
c. Đường đa (Polisaccarit)
- Gồm rất nhiều phân tử đường đơn liên kết với nhau.
- Ví dụ: Xenlulôzơ, Tinh bột, Glicôgen, Kitin…
- Xenlulôzơ: các phân tử liên kết bằng mối liên kết glicôzit. Nhiều phân tử xenlulôzơ liên kết tạo thành vi sợi. Các vi sợi liên kết với nhau tạo nên thành tế bào thực vật.
2. Chức năng
- Là nguồn năng lượng dự trữ của tế bào và cơ thể: glic ô gen là nguồn dự trữ ngắn hạn trong cơ thể động vật, tinh bột là nguồn dự trữ trong cây.
- Là thành phần cấu tạo nên tế bào và các bộ phận
của cơ thể: Xenlulôzơ cấu tạo nên vách tế bào thực vật, Kitin cấu tạo nên thành tế bào nấm và bộ xương ngoài của côn trùng.
- Cacbohiđrat liên kết với prôtêin tạo nên các phân tử glicôprôtêin là thành phần cấu tạo nên các bộ phận khác nhau của tế bào.
II. LIPIT
1. Đặc điểm chung:
- Có tính kị nước
- Không được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân.
- Thành phần hoá học đa dạng.
2. Cấu tạo và chức năng của một số lipit:
a. Mỡ
Gồm 1 phân tử glixêrôl liên kết với 3 axit béo (16 -18 nguyên tử C).
- Axit béo no: có trong mỡ động vật.
- Axit béo không no: có trong thực vật và ở số loài cá.
- Mỡ có chức năng chính là dự trữ năng lượng cho tế bào và cơ thể.
b. Phôtpholipit
- Gồm 1 phân tử glixêrôl liên kết với 2 axit béo và 1 nhóm phôtphat.
- Là thành phần chính cấu tạo nên các loại màng tế bào.
c. Stêrôit
- Chứa các nguyên tử kết vòng.
- Cấu tạo nên màng sinh chất và 1 số hoocmôn.
d. Sắc tố - Vitamin
- Một số loại sắc tố như Carôtenoit và một số loại vitamin A, D, E, K cũng là một dạng lipit.
- Tham gia vào mọi hoạt động sống của cơ thể: quang hợp, điều hòa hoạt động cơ thể.
