Bài giảng; Giáo án - Trường TH&THCS Việt Dân #navigation_collapse{display:none}#navigation{display:block}#navigation_sub_menu{display:block}#banner{height:150px}@media(min-width:1050px){#wrapper,#banner{width:1050px}.miniNav{width:1

(1)

Tiết 49: Tập làm văn

CÁCH LÀM BÀI VĂN BIỂU CẢM VỀ TÁC PHẨM VĂN HỌC Môn học: Ngữ văn - Lớp 7

Thời gian thực hiện: (01 tiết)

I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

1. Kiến thức

- Y/c của bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học và cách làm dạng bài biểu cảm về tác phẩm văn học.

2. Năng lực

a. Năng lực chung:

- Năng lực tự chủ và tự học: Biết lập và thực hiện kế hoạch học tập; lựa chọn được các nguồn tài liệu học tập phù hợp; lưu giữ thông tin có chọn lọc.

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Xác định được mục đích giao tiếp phù hợp với đối tượng và ngữ cảnh giao tiếp; dự kiến được thuận lợi, khó khăn để đạt được mục đích trong giao tiếp.

b. Năng lực đặc thù

- Năng lực cảm thụ văn học đã học.

- Năng ngôn ngữ: viết được những đoạn văn, bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học; làm được bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học.

3. Phẩm chất

- Chăm chỉ: Tích cực tìm tòi và sáng tạo trong học tập; có ý chí vượt qua khó khăn để đạt kết quả tốt trong học tập.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Giáo viên: - Bài soạn, bài văn "Khát vọng hoà nhập hiến dâng cho đời", máy chiếu.

2. Học sinh: - Soạn bài theo bài văn "Khát vọng hoà nhập hiến dâng cho đời"

theo hướng dẫn của GV.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC A. HOẠT ĐỘNG MỞ ĐẦU

a) Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho hs tìm hiểu bài b) Nội dung: Thực hiện yêu cầu GV đưa ra

c) Sản phẩm: HS trình bày được đúng yêu cầu cảu giáo viên . d) Tổ chức thực hiện:

Chúng ta đã nắm được phương pháp làm bài văn biểu cảm về sự vật, con người. Hôm nay cô sẽ giúp các em biết thêm về một dạng nữa trong văn biểu cảm đó là biểu cảm về tác phẩm văn học.

HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động 1: Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học b) Nội dung: HS thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học d) Tổ chức thực hiện:

Trường TH&THCS Việt Dân Tổ khoa học xã hội

Họ và tên giáo viên Bùi Thị Thu Hằng

(2)

Hoạt động của thầy và trò Sản phẩm dự kiến NV1

-Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Bài văn viết về bài ca dao nào? Hãy đọc liền mạch bài ca dao đó?

? Tác giả phát biểu cảm nghĩ của mình về bài ca dao như thế nào?

? Tác giả cảm nhận như thế nào về 2 câu đầu?

? Ở đoạn văn thứ 2 tác giả đã tưởng tượng cảnh gì?

? Đoạn văn 3 tác giả phát biểu cảm nghĩ về hình ảnh nào?

? Hình ảnh, chi tiết nào ở đoạn 4 nói lên cảm xúc của tác giả?

? Để phát biểu cảm nghĩ về bài ca dao, tác giả đã làm gì?

? Từ bài văn trên em hãy rút ra bố cục của bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học?

? Muốn làm bài văn biểu cảm ta phải làm thế nào?

-Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời - Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS trả lời. GV nhận xét, bổ sung

2. Tác giả hồi tưởng lại cảm xúc của mình khi đọc bài ca dao và những ấn tượng do bài ca dao gợi lên.

3. Tưởng tượng một người đàn ông, thậm chí là một người quen nhớ quê => Giả định, cụ thể hoá đặt mình vào trong hoàn cảnh để thử nghiệm bày tỏ cảm xúc.

4.

- “Tâm trí và mắt tôi như dính vào...

-> tưởng tượng cảnh trông ngóng và tiếng kêu, tiếng nấc của người trông ngóng

5. - Con sông Ngân Hà, con sông chia cắt, con sông nhớ thương đối với Ngưu Lang, Chức Nữ

6. ... sông Cầu cũng nhỏ hẹp thôi nhưng cũng chảy xiết lòng người khiến những ai kia đã phải nghẹn ngào...

... dòng nước Tào Khê không bao giờ cạn chính là lòng chung thuỷ của ta

=> Cảm nghĩ về con sông Tào Khê

7. - Phân tích nội dung, nghệ thuật của bài ca dao để nói lên cảm xúc suy nghĩ của mình về bài ca dao đó.

8.

a) Mở bài: 2 yêu cầu

+ Tính khái quát: ấn tượng sâu sắc, khái quát...

+ Tính định hướng...

b) Thân bài: Nêu các cảm nghĩ về từng khía cạnh xoáy sâu vào các trọng tâm, trọng điểm.

I. Tìm hiểu cách làm bài văn biểu cảm về tác phẩm văn học

- Bài văn đã thể hiện cảm xúc của tác giả về bài ca dao

- Phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm: phân tích nội dung + nghệ thuật để nêu cảm xúc, suy nghĩ

- Bố cục: 3 phần

(3)

c) Kết bài: Cảm nghĩ chung, đánh giá, liên hệ.

* HS đọc ghi nhớ.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

+ GV nhận xét thái độ và kết quả làm việc của HS, chuẩn đáp án.

2. Ghi nhớ - sgk (147)

HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP

a) Mục tiêu: Hs hoàn thiện kiến thức vừa chiếm lĩnh được; rèn luyện kĩ năng áp dụng kiến thức mới để giải quyết các tình huống/vấn đề trong học tập.

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- GV đặt câu hỏi gợi ý, hướng dẫn HS làm bài tập Lập dàn ý cho cho bài thơ cảnh khuya Mở bài:

Thân bài:

- Ý 1:

Kết bài

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời và ghi ra giấy nháp.

Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

-HS đứng tại chỗ trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

Bài 1

Lập dàn ý cho cho bài thơ cảnh khuya

Mở bài: - Giớ thiệu hoàn cảnh sáng tác bài thơ Thân bài:

- Ý 1:

- Trình bày những cảm xúc, suy nghĩ về tác phẩm - 2 câu đầu: tình yêu thiên nhiên -> tâm hồn thi sĩ...

- 2 câu cuối: tình yêu đất nước -> tâm hồn chiến sĩ...

Kết bài - Nêu ấn tượng chung của mình về bài thơ - Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá

HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG

a) Mục tiêu: HS phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập c) Sản phẩm: Đáp án của HS

- GV: Lập dàn ý cho bài phát biểu cảm tuởng về bài thơ" Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê"?

(4)

- HS chia 3 nhóm thảo luận , lập dàn ý chung và cử đại diện trình bày.

* SP dự kiến

Dàn ý bài Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê - Mở bài

Giới thiệu về Hạ Tri Chương và tác phẩm của ông - Thân bài

Cảm xúc, suy nghĩ về hình ảnh và xúc cảm của tác phẩm

+ Hoàn cảnh viết bài thơ có nét độc đáo khác với chủ đề vọng nguyệt hoài hương của Lý Bạch

+ Sự đối lập của các từ, ý thơ càng làm nổi bật trạng thái trẻ- già, đi xa- trở về, những thay đổi của tác giả (tóc mai rụng)

+ Nhấn mạnh phân tích hình ảnh: giọng nói quê hương thay đổi, điều này thể hiện tấm lòng luôn hướng về quê hương

+ Cuộc gặp với trẻ con trong làng: Nhìn thấy nhau nhưng không biết nhau, sự xa lạ xuất hiện ngay trên mảnh đất quê hương

+ Nhưng chua xót nhất chính là chi tiết những đứa trẻ coi tác giả như khách lạ tới làng. Việc cười hỏi hồn nhiên của những đứa trẻ làm tác giả trở về chạnh lòng

- Kết bài

Cảm xúc bao trùm toàn bộ tác phẩm, sự linh hoạt trong cách thể hiện tình quê hương.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

(5)

Tiết 50-51: Văn bản TIẾNG GÀ TRƯA

(Xuân Quỳnh) Môn học: Ngữ văn - Lớp 7 Thời gian thực hiện: (02 tiết) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Vài nét về tác giả Xuân Quỳnh

- Cơ sở của lòng yêu nước, sức mạnh của người chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ: những kỉ niệm ruổi thơ trong sáng, sâu nặng nghĩa tình.

- Nghệ thuật sử dụng điệp từ, điệp ngữ trong bài thơ.

2. Năng lực

- Năng lực tự chủ và tự học: Biết chủ động, tích cực thực hiện những công việc của bản thân trong học tập và trong cuộc sống;

- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Xác định được và biết tìm hiểu các thông tin liên quan đến vấn đề; đề xuất được giải pháp giải quyết vấn đề.

b. Năng lực đặc thù

- Năng lực văn học:

+ Biết cách đọc - hiểu, phân tích được văn bản thơ trữ tình có sử dụng các yếu tố tự sự.

+ Phân tích, so sánh được đặc điểm nghệ thuật của văn bản với các văn bản có cùng chủ đề;

+ Vận dụng được những biện pháp nghệ thuật để viết văn biểu cảm 3. Phẩm chất

- Trách nhiệm: Trân trọng những tình cảm mọi người. Yêu thương chia sẻ với người thân và mọi người xung quanh.

- Chăm chỉ; Luôn cố gắng vươn lên đạt kết quả tốt trong học tập. Tìm tòi kiến thức để mở rộng vốn hiểu biết.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Giáo viên: - Bài soạn, tư liệu về cuộc đời, sự nghiệp của Xuân Quỳnh, 2. Học sinh: - Đọc, học thuộc bài thơ, trả lời câu hỏi SGK.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

HOẠT ĐỘNG 1: MỞ ĐẦU a) Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho hs tìm hiểu bài b) Nội dung: Thực hiện yêu cầu GV đưa ra

- GV: Kể tên các nhà thơ nữ mà em biết (làm vào phiếu học tập) c) Sản phẩm: HS trình bày được đúng yêu cầu cảu giáo viên .

- HS: Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan, Đoàn Thị Điểm, Xuân Quỳnh d) Tổ chức thực hiện:

(6)

Em đã từng đi đâu xa quê chưa? Hãy tưởng tượng nếu một ngày em phải xa quê trong một thời gian dài, những hình ảnh, kỉ niệm nào khiến em nhớ nhất. Tại sao?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Hs hồi tưởng, ghi ra nháp những ý, từ ngữ quan trọng Bước 3: báo cáo kết quả hoạt động

- Hs chia sẻ cảm xúc trước lớp

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện hoạt động - GV dẫn dắt:

HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC Hoạt động 1: Giới thiệu chung

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu thông tin về tác giả và tác phẩm b) Nội dung: HS thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ thông tin về tác giả và tác phẩm.

Hoạt động của thầy và trò Sản phẩm dự kiến Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

- GV: Căn cứ vào phần chú thích và những hiểu biết của em về Xuân Quỳnh, hãy trình bày tóm tắt đôi điều về tác giả của bài thơ này?

- GV: Hãy cho biết bài thơ được sáng tác trong thời điểm nào?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Học sinh suy nghĩ tìm ra câu trả lời Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

+ HS trình bày miệng, HS khác nhận xét đánh giá.

GV bổ sung:

- Xuất thân trong một gia đình công chức, mồ côi mẹ từ khi còn nhỏ, xa cha, sống với bà ở La Khê- thời gian này là nguồn cảm hứng để tác giả thể hiện trong sáng tác của mình.

- Tập thơ đầu tay: Chồi biếc (1963). Xuân Quỳnh mất ngày 29/8/1988 trong một tai nạn giao thông cùng với chồng - nhà viết kịch hiện đại Lưu Quang Vũ và con trai út Lưu Quỳnh Thơ 13 tuổi.

- GV giới thiệu 1 số tác phẩm của Xuân Quỳnh: Tơ tằm, chồi biếc (1963), Hoa dọc chiến hào (1968), Gió Lào cát trắng (1974), Lời ru trên mặt đất (1978), Sân ga chiều em đi (1978), Tự hát (1984), Hoa cỏ may - Tập thơ đạt giải thưởng văn học năm 1990 của hội nhà văn VN.

- Gv bổ sung : bà xuất thân trong một gia đình công chức,

I. Giới thiệu chung 1. Tác giả

- Là nhà thơ nữ xuất sắc của nền thơ ca hiện đại.

- Thơ Xuân Quỳnh trẻ trung, sôi nổi, đôn hậu, giàu nữ tính.

2. Tác phẩm

- Bài thơ ra đời vào thời kì đầu của cuộc kháng chiến chống Mĩ , in lần đầu trong tập “ Hoa dọc chiến hào”

(7)

mồ côi mẹ từ khi còn nhỏ, xa cha, sống với bà ở La Khê - thời gian này là nguồn cảm hứng để tác giả thể hiện trong sáng tác của mình.

- Xuân Quỳnh là nhà thơ nữ xuất sắc nhất của nền thơ ca hiện đại VN -> nổi tiếng với những bài thơ 5 chữ, có những bài thơ đã được phổ nhạc (Thuyền và biển, Thơ tình cuối mùa đông, Sóng...)

- Tập thơ đầu tay: Chồi biếc (1963). Xuân Quỳnh mất ngày 29/8/1988 trong một tai nạn giao thông cùng với chồng - nhà viết kịch hiện đại Lưu Quang Vũ và con trai út Lưu Quỳnh Thơ 13 tuổi.

- GV kể về vụ tai nạn ô tô của gia đình tác giả vào ngày 29/8/1988 tại Hải Dương.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu văn bản

b) Nội dung: HS vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ, trả lời ra giấy nháp.

c) Sản phẩm: Đáp án của HS d) Tổ chức thực hiện:

- GV: Em hãy giải nghĩa từ chắt chiu, chéo go, gà mái mơ?

- GV: Nhận xét đề tài của bài thơ?

- HS trả lời. GV nhận xét, bổ sung - Bình dị, quen thuộc.

- GV: tiếng gà trưa đã từng khơi nguồn cảm hứng cho bao bài thơ từ xưa tới nay: câu thơ : "Bên án một tiếng gà vừa gáy" (Phan Bội Châu) rồi "Gà gáy một lần đêm chửa tan" (Hồ Chí Minh) hay "Xao xác gà trưa gáy não nùng"(Lưu Trọng Lư) và tiếng gà trong thơ Trần Đăng Khoa:

"Tiếng gà giục hạt đậu

nảy mầm Giục hạt na Mở mắt... "

Còn ở đây là tiếng gà trưa nhưng không phải là gà trống gáy báo hiệu thời gian mà là gà mái kêu vang sau khi đẻ quả trứng hồng.

II. Đọc - hiểu văn bản

1. Đọc - chú thích

(8)

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

NV2

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

? Bài thơ được viết theo thể thơ nào? Hãy nêu đặc điểm của thể thơ đó?

? bài thơ theo thể thơ 5 chữ nhưng có sự biến đổi khá linh hoạt về số câu, số chữ trong bài. Hãy chỉ ra sự biến đổi linh hoạt đó?

? Từ đó em hãy xác định phương thức biểu đạt và nhân vật trữ tình của bài thơ?

? Cảm xúc chủ đạo bao trùm trong bài thơ là gì?

? Cảm xúc ấy được khơi nguồn bắt đầu từ sự việc gì?

? Mạch cảm xúc của bài thơ được triển khai như thế nào?

? Từ mạch cảm xúc ấy, hãy xác định bố cục của văn bản?

- HS trả lời. GV nhận xét, bổ sung - Thể thơ: 5 chữ

- Mỗi khổ thơ 4 câu, câu...

- Bài thơ có sự phá cách nhằm thể hiện những cảm xúc khác nhau-là thể thơ tự do trên cơ sở của thể thơ 5 chữ.

- Tiếng gà trưa mỗi khi cất lên gợi một hình ảnh hoặc một kỉ niệm tuổi thơ. Nó vừa như sợi dây liên kết các hình ảnh ấy vừa như điểm nhịp cho dòng cảm xúc của chủ thể trữ tình.

- Biểu cảm, nhân vật trữ tình là người chiến sĩ.

- Tình yêu cuộc sống, yêu làng xóm, quê hương đất nước.

- Tiếng gà trưa vang lên trong một trạm dừng chân nghỉ giữa đường hành quân - một xóm nhỏ.

- Tiếng gà trua gợi tình cảm làng quê .

- Tiếng gà trưa gợi kỉ niệm ấu thơ thân thương.

- Tiếng gà trưa và những suy tư, mong ước của tác giả.

- Nội dung 2: Tiếng gà trưa gợi kỉ niệm ấu thơ thân thương.

- Các hình ảnh: người bà, con gà, quả trứng hồng bà đưa lên soi...tác giả như sống lại kỉ niệm ấu thơ của mình.

- 3 phần: Từ đầu -> nghe gọi về tuổi thơ Tiếp -> sột soạt

2. Kết cấu - bố cục - Thể thơ: 5 chữ

- Bố cục: 3 phần

(9)

Còn lại

- P1: Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê.

- P2: Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm tuổi thơ.

- P3: Những suy nghĩ từ tiếng gà trưa.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

Hoạt động 3: Hướng dẫn HS phân tích a) Mục tiêu: HS phân tích văn bản

? Tiếng gà vọng vào tâm trí tác giả trong thời điểm cụ thể nào? ở đâu? Với đối tượng nào?

- Buổi trưa nắng, trong xóm nhỏ, trên đường hành quân.

- Gv phát phiếu HT cho hs theo cặp Phiếu HT số 1

Câu hỏi Trả lời

? Với người lính ra trận, tiếng gà trưa gợi những cảm giác mới lạ nào

Nghệ thuật đặc sắc trong khổ thơ?

- GV: Khổ thơ 1 kể về 1 sự việc bình thường mà thú vị.

Theo em đó là sự việc gì?Em có nhận xét gì về thời điểm xảy ra sự việc?

- GV: Theo em, biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong khổ thơ này và tác dụng của nó?

- GV: đây là biện pháp tu từ ta sẽ học kĩ ở tiết sau.

- GV: Sử dụng điệp từ nghe cho ta thấy tác giả đã cảm nhận âm thanh tiếng gà trưa bằng những giác quan nào?

- GV: Ngoài phép điệp từ, em có nhận xét gì về hình ảnh, ngôn ngữ thơ ở đây?

- GV: Đường hành quân xa là đường ra trận, với người ra trận tiếng gà trưa gợi cảm giác mới lạ nào.

- HS trả lời. GV nhận xét, bổ sung Phiếu HT số 1

? Với người lính ra - Cảm giác nắng trưa xao động

3. Phân tích

3.1. Tiếng gà trưa làm thức dậy tình cảm làng quê

- Thời điểm cụ thể.

- Điệp từ "nghe" - cảm xúc lan toả trong tâm hồn

- Hình ảnh ngôn ngữ

chân thực, giản dị.

- Cảm giác mới lạ:

nắng trưa xao động, bàn chân đỡ mỏi, tuổi thơ hiện về.

->tình yêu làng xóm, quê hương tha thiết, sâu nặng.

(10)

trận, tiếng gà trưa gợi những cảm giác mới lạ nào?

- Cảm thấy chân đỡ mỏi - Cảm thấy tuổi thơ hiện về Nghệ thuật đặc sắc

trong khổ thơ?

+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác + Điệp từ “nghe” -> Tiếng gà như ngưng lại làm xao động không gian và lòng người...

+ Từ tượng thanh cục...cục tác cục ta...

* Bởi buổi trưa yên tĩnh, tiếng gà khua động không gian

tiếng gà đem lại niềm vui tiếng gà gợi kỉ niệm - Bước 4: Kết luận, nhận định:

NV3

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:

Phiếu HT số 2

? Tại sao âm thanh tiếng gà trưa lại có thể gợi những cảm giác mới lạ của con người?

Vì sao trong trong muôn ngàn âm thanh người chiến sĩ lại chỉ bị ám ảnh bởi âm thanh của tiếng gà trưa?

- GV: Từ việc phân tích trên, em hiểu điều gì về con người, tâm hồn của tác giả?

- HS thảo luận Cặp đôi

- Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS trả lời. GV nhận xét, bổ sung Phiếu HT số 2

(11)

? Tại sao âm thanh tiếng gà trưa lại có thể gợi những cảm giác mới lạ của con người?

- Buổi trưa ở làng quê là thời điểm rất yên tĩnh do đó tiếng gà có thể khua động cả không gian.

- Tiếng gà quê đem lại niềm vui cho con người, có thể giúp con người vơi đi nỗi vất vả.

- Tiếng gà gợi về những kỉ niệm tốt lành thuở ấu thơ: những quả trứng hồng, bộ quần áo mới và tình bà cháu thân thương...

? Vì sao trong trong muôn ngàn âm thanh người chiến sĩ lại chỉ bị ám ảnh bởi âm thanh của tiếng gà trưa?

- Tiếng gà là âm thanh của làng quê, âm thanh bình dị, thân thuộc bao đời, âm thanh mang lại niềm vui cho con người chốn thôn quê.

- Tiếng gà vang lên phá tan cái tĩnh lặng buổi trưa của làng quê, tiếng gà đem lại niềm vui.

- Tiếng gà gợi kỉ niệm ấu thơ.

- Tâm hồn rộng mở, yêu làng xóm quê hương tha thiết.

- Sự nhạy cảm, tinh tế, yêu những gì đơn sơ, bình dị nhỏ bé nhưng rất đỗi thân thương. Một tiếng gà trưa cũng gợi mở bao cảm xúc thẳm sâu trong lòng. Tiếng gà trưa là âm thanh đồng vọng của gia đình, làng xóm, quê hương đất nước.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

GV bình: như vậy, tiếng gà nhảy ổ như một phép thần kì đã truyền cho người chiễn sĩ bao niềm vui, bao nghị lực. Người lính trẻ nghe tiếng gà trưa như cảm thấy trong nắng trưa đang lung linh, đang nhảy múa xôn xao trước mắt thật vui, tưởng như có làn gió mát thổi qua tâm hồn mình làm vơi đi, làm dịu bớt ánh nắng buổi trưa, như xua tan cái mệt mỏi và tiếp thêm sức mạnh để vượt qua chặng đường phía trước, sẵn sàng dấn thân vào cuộc chiến đấu đầy gian khổ.

Nghe tiếng gà trưa người chiến sĩ thêm xao xuyến, mọi kỉ niệm tuổi thơ như được đánh thức, bừng dậy, ùa về.

NV1

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

? yêu cầu HS đọc khổ thơ 2,3,4,5,6

? Tiếng gà trưa đã khơi dậy trong tâm trí người chiến sĩ

3.2. Tiếng gà trưa gắn liền với kỉ niệm ấu thơ thân thương

(12)

những hình ảnh thân thương nào ở khổ thơ thứ hai?

? Những chi tiết “mái mơ” “mái vàng” “ổ trứng hồng”

gợi tả một vẻ đẹp về màu sắc như thế nào? Vẻ đẹp ấy gợi liên tưởng gì?

? Lời thơ “Này ... mái” như tiếng gọi được lặp lại trong đoạn thơ có tác dụng gì

? Trong âm thanh của tiếng gà trưa nhiều hình ảnh kỉ niệm hiện về. Đó là hình ảnh kỉ niệm nào?

? Em có nhận xét gì về chi tiết “bà mắng cháu”?

- Tiếng gà trưa đã khơi dậy hình ảnh những con gà mái với những quả trứng hồng

- Những chi tiết gợi tả một màu sắc tươi sáng. Qua những chi tiết đó người đọc như thấy hiện ra hình ảnh đàn gà đẹp đẽ xinh xắn đáng yêu. Vẻ đẹp ấy gợi liên tưởng tới cuộc sống đầm ấm hiền hoà bình dị

- GV: Lời thơ “Này ... mái” như tiếng gọi được lặp lại trong đoạn thơ có tác dụng gì

- Biểu hiện tình cảm nồng hậu gẫn gũi thân thương sự gắn bó của gia đình và làng quê

- Kỉ niệm xem trộm gà đẻ bị bà mắng.

- Hình ảnh người bà chăm chút từng quả trứng để giành cho gà mái ấp.

- Nỗi lo lắng của người bà mỗi khi mùa đông trời “Cứ hàng...muối”.

- Niềm vui thuở ấu thơ khi xuân về tết đến có được quần áo mới.

- Đó là lời mắng yêu. Bà có mắng cháu thì cũng xuất phát từ tình yêu thương, từ mong muốn cháu xinh đẹp có hạnh phúc.

GV bình: rõ ràng chi tiết này thể hiện chân thật tình cảm giản dị mà sâu sắc trong tình yêu bà dành cho cháu.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

- Tiếng gà trưa khơi dậy hình ảnh gà mái mơ, mái vàng, ổ trứng hồng.

NV2

? Hình ảnh bà chắt chiu từng quả trứng gợi cho em suy nghĩ gì về bà.

? Những câu thơ “Cứ hàng ... áo mới” nói về điều gì?

? Em có nhận xét gì về nỗi lo của bà?

? Chi tiết niềm vui được quần áo mới gợi cho em cảm

=> Tâm hồn trong sáng, hồn nhiên của tuổi thơ và tình cảm yêu kính, trân trọng đối với bà.

(13)

nghĩ gì về tuổi thơ và tình bà cháu?

? Qua tất cả những chi tiết trên, em có nhận xét gì về bà?

? Tại sao những kỉ niệm về người bà lại không phai mờ trong tâm hồn của người cháu?

- Luôn chiu thương, chịu khó tần tảo chắt chiu trong cảnh nghèo khổ.

- Nói về nỗi lo của bà khi gió mùa đông tới, khi trời có sương. Thực chất của nỗi lo đó bà lo gà hỏng không có gà bán không có tiền mua quần áo mới cho cháu.

- Là nỗi lo vì niềm vui của cháu. Nỗi lo ấy cho ta thấy được tình yêu thương giản dị thầm lặng của người bà quê hương.

- Tuổi thơ gắn liền với niềm vui bé nhỏ trong lành ở gia đình và làng quê.

- Vui vì có quần áo mới song vui hơn vì được sống trong sự yêu thương của bà.

- GV: Qua tất cả những chi tiết trên, em có nhận xét gì về bà?

- Bà là người nghèo khó nhưng giàu tình yêu thương giàu đức hi sinh sống hết lòng vì cháu

->Vẻ đẹp của bà chình là vẻ đẹp muôn đời của người bà, người mẹ Việt Nam, vẻ đẹp của người bà trong truyện cổ tích ...

- Vì đó là tình cảm chân thật, ấm áp của tình ruột thịt.

- Vì đó là tình cảm gia đình, quê hương, cội nguồn không thể thiếu trong mỗi con người.

- Bước 4: Kết luận, nhận định:

NV3

- GV yêu cầu: HS đọc hai khổ thơ cuối.

- GV đặt câu hỏi

? Theo em trong “giấc ngủ ...trứng ” thì con người chỉ có thể mơ thấy điều gì?

? Trong khổ thơ cuối tác giả sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Tác dụng?

?Đó là một mục đích chiến đấu như thế nào?

? Vì sao người chiến sĩ có thể nghĩ rằng cuộc chiến đấu của mình còn là “vì.... thơ’’?

3.3. Tiếng gà trưa và những suy tư của người chiến sĩ - Điệp từ "vì":

khẳng định mục đích chiến đấu của người chiến sĩ: bảo vệ Tổ quốc, gia đình, quê hương, mục đích lớn lao được bắt nguồn từ

(14)

? Tất cả những điều ấy giúp con hiểu gì về người chiến sĩ?

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

+ Trong đoạn thơ này tiếng gà trưa đã gợi lên điều gì?

+ Vì sao có thể nghĩ rằng “Tiếng ...phúc”?

- Tiếng gà trưa đã thức dậy bao tình cảm bao kỷ niệm . Tiếng gà trưa là âm thanh bình dị của làng quê đem lại niềm yêu thương cho con người .

- Mơ thấy những điều tốt lành , những niềm vui và hạnh phúc .

- Điệp từ “vì” có tác dụng khẳng định mục đích chiến đấu, lí tưởng chiến đấu của người chiến sĩ.

?Đó là một mục đích chiến đấu như thế nào?

- Mục đích vừa cao cả vừa bình dị.

- Ổ trứng và tiếng gà là những điều chân thật thân thương quý giá; là biểu tưọng hạnh phúc ở một miền quê. Vì thế cuộc chiến đấu hôm nay còn có thêm ý nghĩa bảo vệ những điều chân thật và quý giá đó.

- Là ngưòi gắn bó với gia đình, quê hương đất nước - Bước 4: Kết luận, nhận định:

GV bình: như vậy đối với ngưòi chiến sĩ âm thanh của tiếng gà trưa như là nút khởi động, như là chiếc đũa thần chỉ chạm khẽ vào kí ức đã làm sống dậy những tình cảm, những kỉ niệm tuổi ấu thơ. Không những thế đối với cuộc sống hiện tại âm thanh ấy còn như lời thúc giục người chiến sĩ chiến đấu vì lí tưởng cao đẹp. Rõ ràng nếu không phải là ngưòi yêu mến và gắn bó với gia đình với quê hương đất nước thì làm sao một âm thanh rất đỗi bình dị ấy lại gợi lên trong lòng người chiến sĩ những tình cảm lớn lao cao đẹp như vậy.

những gì bình thường, giản dị nhất.

Hoạt động 4 : Hướng dẫn tổng kết

a) Mục tiêu: Học sinh biết cách tổng kết nội dung kiến thức bài học

- GV: Khái quát lại những nét đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ?

- GV: Nêu nội dung và ý nghĩa bài thơ?

4. Tổng kết 4.1. Nghệ thuật - Sử dụng hiệu quả điệp ngữ có tác

(15)

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

Giáo viên nhận xét, đánh giá - HS đọc ghi nhớ trong sgk.

dụng nối mạch cảm xúc, gợi nhác kỉ niệm lần lượt hiện về.

- Thể thơ 5 tiếng phù hợp với việc vừa kể chuyện vừa bộc lộ tâm tình.

4.2. Nội dung- Ý nghĩa: những kỉ niệm về người bà tràn ngập yêu thương làm cho người chiến sĩ thêm vững bước trên đường ra trận.

4.3. Ghi nhớ: SGK- 151

HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

- GV: Đọc diễn cảm bài thơ ?Chọn hình ảnh thơ em thấy thích thú và chỉ ra cách độc đáo trong diễn đạt?

Giáo viên nhận xét, đánh giá HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập c) Sản phẩm: Đáp án của HS

Viết đoạn văn biểu cảm từ 5 đến 7 câu về kỉ niệm tuổi thơ mà em ấn tượng nhất trong bài thơ Tiếng gà trưa của Xuân Quỳnh.

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

(16)

Tiết 52: Tiếng Việt ĐIỆP NGỮ

Môn học: Ngữ văn - Lớp 7 Thời gian thực hiện: (01 tiết) I. MỤC TIÊU BÀI HỌC

- Khái niệm điệp ngữ, tác dụng của điệp ngữ trong vb.

- Các loại điệp ngữ.

2. Năng lực

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Xác định được mục đích giao tiếp phù hợp với đối tượng và ngữ cảnh giao tiếp; dự kiến được thuận lợi, khó khăn để đạt được mục đích trong giao tiếp.

b. Năng lực đặc thù.

- Năng lực sử dụng ngôn ngữ:

+ Nhận biết được điệp ngữ, phân tích tác dụng của điệp ngữ trong câu.

+ Sử dụng được phép điệp ngữ phù hợp với ngữ cảnh.

3. Phẩm chất

(17)

- Trách nhiệm: Có ý thức sử dụng điệp ngữ chính xá trong văn nói và viết.

II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU

1. Giáo viên: - Bài soạn, tài liệu tham khảo, máy chiếu, bảng phụ.

2. Học sinh: - Chuẩn bị bài theo nội dung SGK và yêu cầu của GV.

III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC

HOẠT ĐỘNG 1: MỞ ĐẦU a) Mục tiêu: Tạo tâm thế hứng thú cho hs tìm hiểu bài b) Nội dung: Thực hiện yêu cầu GV đưa ra

c) Sản phẩm: HS trình bày được đúng yêu cầu cảu giáo viên . d) Tổ chức thực hiện:

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ - Kiểm tra bài cũ

Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - Hs nhận nhiệm vụ

- Ghi câu trả lời ra nháp

Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động - Trả lời cá nhân

Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện hoạt động

Trong chương trình NV 6, chúng ta đã được học 4 BPTT: Nhân hoá, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ. Năm nay, chúng mình sẽ được học một biện pháp tu từ nữa đó là điệp ngữ - một phép tu từ thường được sử dụng rất nhiều trong thơ ca và tạo ra hiệu quả tu từ rất cao. Vậy thế nào là điệp ngữ, điệp ngữ tác dụng gì ? ... các em cùng tìm hiểu

HOẠT ĐỘNG 2: HÌNH THÀNH KIẾN THỨC

Hoạt động của thầy và trò Sản phẩm dự kiến Hoạt động 1: Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ

b) Nội dung: HS thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ

NV1

- Gv phát phiếu HT cho hs, y/c hs thảo luận 3’ theo cặp

I. Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ

1. Phân tích ngữ liệu

(18)

đôi chia sẻ Phiếu HT số 1

Nhiệm vụ: ? Hai khổ thơ trên có những từ nào được lặp đi lặp lại nhiều lần? Tác dụng?

Khổ 1 Khổ 2

? Có những từ ngữ nào được lặp lại? Sự lặp lại các từ ngữ có tác dụng gì?

- GV: Em hiểu thế nào là điệp ngữ? Tác dụng?

+ Học sinh thảo luận, suy nghĩ tìm ra câu trả lời Bước 3: Báo cáo, thảo luận:

- HS trả lời, GV nhận xét và chuẩn kiến thức.

Phiếu HT số 1

Nhiệm vụ: ? Hai khổ thơ trên có những từ nào được lặp đi lặp lại nhiều lần? Tác dụng?

Khổ 1 Nghe -> nhấn mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà trưa - cảm xúc lan toả trong tâm hồn. Chữ nghe được lặp lại làm cho giọng thơ ngọt ngào hơn, tha thiết hơn, mở ra những liên tưởng đáng yêu.

-> Sự lặp lại như thế có tác dụng nhấn mạnh ý, gây cảm xúc mạnh đối với người đọc người nghe

Khổ 2 Vì -> nhấn mạnh nguyên nhân chiến đấu của người chiến sĩ.

- Những từ được lặp lại là : "Nghe"

- "Nghe" -> nhấn mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà trưa - cảm xúc lan toả trong tâm hồn. Chữ nghe được lặp lại làm cho giọng thơ ngọt ngào hơn, tha thiết hơn, mở ra những liên tưởng đáng yêu.

-> Sự lặp lại như thế có tác dụng nhấn mạnh ý, gây cảm xúc mạnh đối với người đọc người nghe

GV dẫn dắt: sự lặp lại những từ ngữ như thế được gọi là điệp ngữ.

Bước 4: Kết luận, nhận định:

(SGK- 148)

*Khổ đầu bài thơ: Tiếng gà trưa

- Từ nghe được lặp lại, nhằm nhấn mạnh ý, gây cảm xúc mạnh đối với người đọc.

-> Từ nghe là điệp ngữ.

=> Điệp ngữ

Hoạt động 2: Các dạng điệp ngữ

(19)

a) Mục tiêu: Học sinh tìm hiểu Các dạng điệp ngữ

b) Nội dung: Vận dụng sgk, kiến thức GV cung cấp để thực hiện nhiệm vụ.

c) Sản phẩm: Nắm rõ Các dạng điệp ngữ.

NV2

? So sánh điệp ngữ trong ba đoạn thơ và chỉ rõ đặc điểm của mỗi dạng?

? Từ sự phân tích tìm hiểu trên em thấy điệp ngữ

có những dạng nào?

- Ở đoạn thơ trích từ bài thơ “Gởi ... phong” ta thấy những từ ngữ lặp lại đứng liền nhau. Việc lặp lại những từ ngữ đứng liền nhau như vậy gọi là điệp ngữ nối tiếp.

- Ở đoạn thơ trích trong bài “Sau phút chia li” chữ

cuối ở câu 7 trước được lặp lại ở đầu câu 7 sau.

=> Cách lặp như vậy gọi là điệp ngữ chuyển tiếp - Đoạn thơ ở bài “Tiếng gà trưa” các từ ngữ lặp lại không liền nhau -> Cách lặp ấy gọi là điệp ngữ cách quãng.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

-Giáo viên nhận xét, đánh giá

II. Các dạng điệp ngữ 1. Phân tích ngữ liệu (SGK- 152)

a. Điệp ngữ: rất lâu, thương em, khăn xanh - nối tiếp.

b. Điệp ngữ: thấy, ngàn dâu - chuyển tiếp.

c. Trong bài Tiếng gà trưa: điệp ngữ: nghe - cách quãng.

HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP

b) Nội dung: GV giao nhiệm vụ cho HS trả lời các câu hỏi c) Sản phẩm: Trả lời các câu hỏi của GV

Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ - Gv chia lớp thành 3 nhóm theo tổ

- Y/c hs thảo luận, mỗi nhóm một BT, t/g 4’

+ Nhóm 1: BT 1

+ Nhóm 2: BT 2+ Nhóm 3: BT 3 Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Bài 1 (153)

a) – Một dân tộc đã gan góc -> khẳng định tinh thần đấu tranh của dân tộc.

- Dân tộc đó -> khẳng định, nhấn mạnh ý chí, niềm tin vào chiến thắng.

(20)

- Dân tộc (lặp lại 4 lần): niềm tự hào dân tộc.

b) Trông (9 lần): Thể hiện tâm trạng lo lắng bộn bề về thời tiết, mùa màng...của người nông dân.

Bài 2 (153)

- Xa nhau -> Điệp ngữ cách quãng.

- Một giấc mơ -> Điệp ngữ chuyển tiếp.

Bài 3( 153)

VD: Phía sau nhà em có một mảnh vườn trồng rất nhiều loài hoa. Ở đó, em trồng hoa cúc, hoa thược dược, hoa đồng tiền, hoa hồng và cả hoa layơn nữa. Ngày 8/3, em ra vườn hái hoa tặng me, tặng chị.

-Bước 4: Kết luận, nhận định:

HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG

b) Nội dung: GV tổ chức cho HS làm các bài tập c) Sản phẩm: Đáp án của HS

GV: Đọc những câu thơ, câu văn em biết có sử dụng điệp ngữ

Gạch dưới và phân tích hiệu quả của phép điệp ngữ trong đoạn trích đưới đây:

Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chin hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đâu Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này ( Trích viếng lăng Bác, Viễn Phương) Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ:

Điệp ngữ: Muốn làm

 Diễn tả tâm trạng lưu luyến nhưng cũng đầy ước nguyện. Nhà thơ muôn nguyện làm con chim hót góp tiếng hát mang niềm vui đến cho Bác; muôn làm đoá hoa thơm để Bác thưởng thức; muốn làm cây tre trung hiếu mãi đứng cạnh để canh cho giấc ngủ vĩnh hằng của Bác.