Bài 1. Lịch sử là gì?
A. CÂU HỎI ĐẦU BÀI
Câu hỏi: “Dân ta phải biết sử ta / cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam”, em hãy cho biết ý nghĩa của 2 câu thơ trên.
Lời giải:
- Chủ tịch Hồ Chí Minh mong muốn chúng ta trân trọng lịch sử nước nhà để:
+ Biết được cội nguồn của tổ tiên, quê hương, đất nước.
+ Biết và hiểu được quá trình lao động, dựng nước và giữ nước của cha ông.
B. CÂU HỎI GIỮA BÀI
1. Lịch sử và môn Lịch sử là gì?
Trả lời câu hỏi trang 6 Lịch sử 6 - Cánh diều:
1. Sự kiện khởi nghĩa Hai Bà Trưng (40 – 43) có phải là lịch sử không? Vì sao?
2. Lịch sử và môn Lịch sử là gì?
Lời giải:
1. Sự kiện khởi nghĩa Hai Bà Trưng (40 – 43) đã từng diễn ra trong quá khứ của dân tộc Việt Nam, do đó sự kiện này là lịch sử.
2. Khái niệm lịch sử và môn lịch sử:
- Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ.
- Môn Lịch sử là môn học tìm hiểu về lịch sử loài người và những hoạt động chính của con người trong quá khứ.
2. Vì sao cần phải học lịch sử?
Trả lời câu hỏi trang 7 Lịch sử 6 - Cánh diều:
1. Quan sát các hình từ 1.3 đến 1.6, hãy cho biết kĩ thuật canh tác nông nghiệp của người nông dân Việt Nam và hệ thống giao thông ở Hà Nội đã có sự thay đổi như thế nào? Chúng ta có cần phải biết về sự thay đổi đó không? Vì sao?
2. Sự kiện trong hình 1.7 đánh dấu bước ngoặt lịch sử nào của dân tộc Việt Nam?
3. Vì sao cần phải học môn Lịch sử?
Trả lời:
* Yêu cầu số 1:
- Qua các bức hình từ 1.3 đến 1.6, có thể thấy: kĩ thuật canh tác nông nghiệp của người nông dân Việt Nam và hệ thống giao thông ở Hà Nội đã có sự thay đổi lớn:
+ Nông nghiệp từ chỗ sử dụng sức lao động của con người đã chuyển sang sử dụng máy móc.
+ Đầu thế kỉ XIX, hệ thống giao thông ở Hà nội chủ yếu là giao thông đường bộ. Tới thế kỉ XXI, hệ thống giao thông đã phát triển, ngày càng được mở rộng và hiện đại.
- Chúng ta cần phải biết về sự thay đổi đó, vì: thông qua đó, chúng ta sẽ thấy: trân trọng những gì mình đang có, biết ơn tổ tiên, đồng thời, thúc đẩy chúng ta ngày càng khám phá, tìm tòi và cải tiến để ngày càng hiện đại hơn.
* Yêu cầu số 2:
- Sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình (2/9/1945), đã đánh dấu sự thắng lợi hoàn toàn của Cách mạng tháng Tám (1945), mở ra một kĩ nguyên mới trong lịch sử dân tộc Việt Nam: kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
* Yêu cầu số 3:
- Học lịch sử giúp chúng ta:
+ Biết được: cội nguồn của tổ tiên, quê hương, đất nước.
+ Biết và hiểu được quá trình lao động, dựng nước và giữ nước của cha ông.
+ Biết và hiểu được tiến trình phát triển của văn minh nhân loại.
+ Rút ra bài học kinh nghiệm từ quá khứ để phục vụ hiện tại và tương lai.
3. Dựa vào đâu để biết và dựng lại lịch sử?
Trả lời câu hỏi trang 8 Lịch sử 6 - Cánh diều:
1. Dựa vào đâu để biết và dựng lại lịch sử?
2. Phân biệt các loại tư liệu lịch sử trong các hình từ 1.8 đến 1.11. Trong các loại tư liệu trên, đâu là tư liệu gốc?
3. Nêu ý nghĩa của các nguồn tư liệu lịch sử?
Lời giải:
* Yêu cầu số 1: Có thể biết và phục dựng lại lịch sử thông qua các tư liệu (được lưu giữ dưới nhiều dạng khác nhau, như: tư liệu truyền miệng, tư liệu hiện vật, tư liệu chữ viết…).
* Yêu cầu số 2:
- Phân loại:
+ Hình 1.8 thuộc loại hình tư liệu truyền miệng.
+ Hình 1.9 thuộc loại hình tư liệu hiện vật.
+ Hình 1.10 và 1.11 thuộc loại hình tư liệu chữ viết.
- Trong các hình 1.8 đến 1.11, tư liệu gốc là các tư liệu.
* Yêu cầu số 3:
- Tư liệu truyền miệng nếu khai thác đúng cách, có thể giúp chúng ta biết nhiều sự kiện lịch sử có giá trị.
- Tư liệu hiện vật có thể bổ sung hoặc kiểm chứng tính đúng đắn của các tư liệu chữ viết.
- Tư liệu chữ viết cung cấp nguồn sử liệu quý về các sự kiện lịch sử.
- Tư liệu gốc là nguồn tư liệu có giá trị cao nhất, xác thực nhất.
C. CÂU HỎI CUỐI BÀI
Câu 1 - trang 9 Lịch sử 6 - Cánh diều: Trình bày khái niệm lịch sử và môn Lịch sử. Căn cứ vào đâu để biết và dựng lại lịch sử?
Lời giải:
- Lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ.
- Môn Lịch sử là môn học tìm hiểu về lịch sử loài người và những hoạt động chính của con người trong quá khứ.
- Có thể biết và phục dựng lại lịch sử thông qua các tư liệu.
Câu 2 - trang 9 Lịch sử 6 - Cánh diều: Học lịch sử có ý nghĩa như thế nào?
Lời giải:
- Học lịch sử giúp chúng ta:
+ Biết được: cội nguồn của tổ tiên, quê hương, đất nước.
+ Biết và hiểu được quá trình lao động, dựng nước và giữ nước của cha ông.
+ Biết và hiểu được tiến trình phát triển của văn minh nhân loại.
+ Rút ra bài học kinh nghiệm từ quá khứ để phục vụ hiện tại và tương lai.
Câu 3 - trang 9 Lịch sử 6 - Cánh diều: Quan sát hình 1.12 dưới đây và cho biết:
- Đây là loại sử liệu gì?
- 3 thông tin mà em tìm hiểu được.
Lời giải:
- Hình 1.12 - Bia chủ quyền quần đảo Trường Sa tại đảo Nam Yến (Khánh Hòa, Việt Nam) là tư liệu gốc – tồn tại dưới dạng tư liệu hiện vật.
- Các thông tin lịch sử có thể khai thác được từ hình 1.12:
+ Địa giới hành chính của quần đảo Trường Sa.
+ Lực lượng thực thi việc: thị sát nghiên cứu tại quần đảo Trường Sa.
+ Thời gian tiến hành việc: thị sát nghiên cứu quần đảo Trường Sa.
Câu 4 - trang 9 Lịch sử 6 - Cánh diều: Đọc đoạn trích dưới đây và viết lại những từ khóa thể hiện ý nghĩa của việc học lịch sử: “Dân ta phải biết sử ta. Sử ta dạy cho ta những chuyện vẻ vang của tổ tiên. Dân ta là con rồng cháu Tiên, có nhiều người tài giỏi đánh Bắc dẹp Nam, yên dân trị nước, tiếng để muôn đời” (Nên học sử ta, Hồ Chí Minh)
Lời giải:
- Các từ khóa trong đoạn trích thể hiện ý nghĩa của việc học lịch sử:
+ “những chuyện vẻ vang của tổ tiên”; “đánh Bắc dẹp Nam”; “yên dân trị nước”.
=> Ý nghĩa phản ánh: học lịch sử để biết và hiểu được quá trình lao động, dựng nước và giữ nước của cha ông.
+ “Dân ta là con Rồng cháu Tiên” => ý nghĩa phản ánh: học lịch sử để biết được cội nguồn của tổ tiên, quê hương, đất nước.
