BÀI 22: ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ I. ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NHIỄM SẮC THỂ LÀ GÌ?
- Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể là những biến đổi trong cấu trúc NST.
- Thực chất của đột biến cấu trúc NST chính là sự sắp xếp lại các gen trên NST.
- Một số dạng đột biến cấu trúc NST: Mất đoạn, lặp đoạn và đảo đoạn. Trong đó:
Một số dạng đột biến cấu trúc NST a – Mất đoan; b – Lặp đoạn; c – Đảo đoạn
+ Mất đoạn: là hiện tượng một đoạn NST bị đứt ra và tiêu biến khiến cho số lượng gen trên NST giảm, chiều dài của NST ngắn lại.
+ Lặp đoạn: là hiện tượng một đoạn NST nào đó được lặp lại một hay nhiều lần khiến cho số lượng gen trên NST tăng, chiều dài của NST tăng lên.
+ Đảo đoạn: là hiện tượng một đoạn NST bị đứt rồi quay ngược lại 180o và gắn vào chỗ bị đứt. Đột biến đảo đoạn không làm thay đổi số lượng gen trên NST mà chỉ thay đổi trình tự gen, chiều dài của NST cũng không thay đổi.
II. NGUYÊN NHÂN PHÁT SINH VÀ TÍNH CHẤT CỦA ĐỘT BIẾN CẤU TRÚC NST
1. Nguyên nhân phát sinh
- Đột biến cấu trúc NST xảy ra do ảnh hưởng phức tạp của môi trường bên trong và bên ngoài cơ thể (tác nhân vật lí, hóa học, sinh học).
- Nguyên nhân chủ yếu gây đột biến cấu trúc NST là do các tác nhân vật lí và hóa học trong ngoại cảnh đã phá vỡ cấu trúc NST hoặc gây ra sự sắp xếp lại các đoạn của chúng.
- Đột biến cấu trúc NST có thể phát sinh trong điều kiện tự nhiên hoặc do con người tạo ra.
2. Tính chất của đột biến cấu trúc NST
Một số đột biến cấu trúc NST gây hại
- Đột biến cấu trúc NST thường có hại cho bản thân sinh vật do phá vỡ sự sắp xếp hài hòa các gen trên NST đã được hình thành lâu dài qua quá trình tiến hóa. Ví dụ:
Mất một đoạn nhỏ ở đầu NST 21 gây ung thư máu ở người.
- Một số đột biến có lợi → có ý nghĩa trong chọn giống và tiến hoá. Ví dụ: Hiện tượng lặp đoạn NST làm tăng hoạt tính của enzim thủy phân tinh bột ở một giống lúa mạch có ý nghia trong sản xuất bia.
Đột biến cấu trúc NST có lợi cho con người
