Bài 22 - Tiết 90
Chiếu dời đô
(Thiên đô chiếu)
Lý Công Uẩn
I. Vài nét về tác giả, tác phẩm:
- Lí Công Uẩn (974 - 1028).
- Quê : Từ Sơn - Bắc Ninh.
- Là ng ời thông minh, nhân ái, có chí lớn.
- Là ng ời sáng lập v ơng triều Lí.
1. Tác giả:
a) Hoàn cảnh ra đời : - Viết năm 1010.
- Khi có ý định dời đô từ Hoa L về Đại La.
b) Thể loại :
- Chiếu (còn gọi là chiếu th , chiếu chỉ): Lời ban bố mệnh lệnh của vua cho thần dân.
- “Chiếu dời đô : Viết bằng văn xuôi chữ Hán có xen ” câu văn biền ngẫu.
2. Tác phẩm: Chiếu dời đô
Chiếu dời đô
Mệnh lệnh (ý muốn chủ quan) ý kiến (ý t ởng khách quan)
Lí Công Uẩn
(974 - 1028)
Nhà vua ban chiếu
Chiếu dời đô
X a nhà Th ơng đến vua Bàn Canh năm lần dời đô.
Phải đâu các vua thời Tam Đại theo ý riêng mình mà tự tiện chuyển dời? Chỉ vì muốn đóng đô ở nơi trung tâm, m u toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu; trên vâng mệnh trời, d ới theo ý dân, nếu thấy thuận tiện thì
thay đổi. Cho nên vận n ớc lâu dài, phong tục phồn thịnh.
Thế mà hai nhà Đinh, Lê lại theo ý riêng mình, khinh th ờng mệnh trời, không noi theo dấu cũ của Th ơng, Chu, cứ đóng yên đô thành ở nơi đây, khiến cho triều đại không đ ợc lâu bền, số phận ngắn ngủi, trăm họ phải hao tổn, muôn vật không đ ợc thích nghi. Trẫm rất đau xót về việc đó, không thể không đổi đời.
Huống gì thành Đại La, kinh đô cũ của Cao V ơng: ở vào nơi trung tâm của trời đất, đ ợc thế rồng cuộn hổ ngồi. Đã đúng ngôi Nam, Bắc, Đông, Tây lại tiện h ớng nhìn sông dựa núi. Địa thế rộng mà bằng, đất đai cao mà thoáng. Dân c khỏi chịu cảnh khốn khổ ngập lụt; muôn vật cũng rất mực phong phú, tốt t ơi. Xem khắp n ớc Việt ta, chỉ nơi này là thắng địa. Thật là chốn tụ hội trọng yếu của bốn ph ơng đất n ớc; cũng là nơi kinh đô bậc nhất của
đế v ơng muôn đời.
Trẫm muốn dựa vào sự thuận lợi của đất ấy để định chỗ ở. Các khanh nghĩ thế nào?
A. 2 phần: - Từ đầu … không thể không dời đổi.
- Phần còn lại.
B. 3 phần: - Từ đầu … không thể không dời đổi.
- Tiếp … đế v ơng muôn đời.
- Phần còn lại.
C. 4 phần: - Từ đầu … phồn thịnh.
- Tiếp … không thể không dời đổi.
- Tiếp … đế v ơng muôn đời.
- Phần còn lại.
Chọn cách chia bố cục nào
trong các cách sau đây ?
Chiếu dời đô
Chiếu dời đô
1/ Lý do dời đô cũ
(Từ đầu … không thể không dời đổi )
1/ Lý do dời đô cũ
(Từ đầu … không thể không dời đổi )
2/ ý chí định đô mới
(Phần còn lại)
2/ ý chí định đô mới
(Phần còn lại)
G ơng sáng
đời x a G ơng
sáng
đời x a
Thực tế triều
Đinh Lê Thực tế
triều
Đinh Lê
Lợi thế của
Đại La Lợi thế
của
Đại La
Q uyết
định của nhà vua
Q uyết
định
của
nhà vua
• Lịch sử từng có những cuộc dời đô.
• Việc dời đô làm đất n ớc vững bền, thịnh v ợng.
dời đô.
II. Tìm hiểu văn bản:
1. Lí do dời đô cũ:
a. G ơng sáng đời x a.
b. Thực tế triều Đinh Lê:
- Nhà Đinh, Lê không dời đô:
+ Triều đại ngắn ngủi.
+ Trăm họ hao tốn.
+ Đất n ớc không phát triển.
- Lập luận sắc bén :
+ Phần trên làm chỗ dựa, làm tiền đề cho lí lẽ ở phần d ới.
+ Có lí, có tình.
Khẳng định việc dời đô khỏi Hoa L là một tất yếu.
Nghệ thuật:
không dời đô.
Đ ờng vào cố đô Hoa L
Cố đô Hoa L
2. ý chí định đô mới
Câu hỏi: Theo tác giả, địa thế
thành Đại La có những thuận lợi gì để có thể chọn làm nơi đóng
đô ? (Chú ý vị trí địa lý, hình thế sông núi, sự thuận tiện trong giao l u phát triển.)
0 1
2
3
4
5
6
7
8
10 9
20 30
40
50
60 70
80 90
a. Lợi thế của Đại La
- Lịch sử: kinh đô cũ của Cao V ơng - Vị thế địa lý: thuận lợi cho phát triển
+ Vị trí: trung tâm trời đất, mở ra bốn h ớng
+ Địa hình, quy mô: Có núi, có sông, đất rộng, bằng, cao, thoáng + Địa thế: rồng cuộn, hổ ngồi
- Tiềm năng: muôn vật phong phú, tốt t ơi
Nơi trung tâm của quốc gia Đại Việt Nơi dựng nghiệp đế v ơng.
2. ý chí định đô mới
Nghệ thuật:
+ Lập luận chặt chẽ.
+ Lời văn biền ngẫu cân xứng, đăng đối, súc tích.
trạch thiên
địa khu vực chi trung
đắc long
bàn hổ cứ chi thế
chính Nam
Bắc
Đông Tây
chi vị
tiện giang
sơn h ớng
bội chi nghi
Thiết phần mềm: Nguyễn Văn Tú
b. Quyết định của nhà vua
Khẳng định chắc chắn chọn Đại La làm kinh đô.
a. Lợi thế của Đại La
Trẫm dục nhân thử địa lợi dĩ định quyết c , khanh đẳng nh hà ?
2. ý chí định đô mới
quyết c ,
Thiết phần mềm: Nguyễn Văn Tú
CHïA MéT CéT
V¡N MIÕU X¦A V¡N MIÕU NGµY NAY
ThiÕt phÇn mÒm: C«ng ty Anh Qu©n
a) Nghệ thuật :
“ Chiếu dời đô ” có sức thuyết phục mạnh mẽ bởi lập luận sắc bén và sự kết hợp hài hoà giữa lí và tình.
III. Tổng kết
A. Chứng tỏ triều đình nhà Lý đủ sức chấm dứt nạn phong kiến cát cứ
B. Thế và lực của dân tộc Đại Việt sánh ngang hàng với ph ơng Bắc
C. Thể hiện ý chí nguyện vọng của nhân dân thu giang sơn về một mối và dựng xây đất n ớc độc lập tự c ờng
Khoanh tròn vào chữ cái câu trả lời đúng nhất cho ý kiến sau:
Việc chiếu dời đô ra đời đã phản ánh ý chí độc lập tự c ờng và sự phát triển lớn mạnh của dân tộc Đại Việt
D. Cả ba ý kiến trên
a) Nghệ thuật :
“ Chiếu dời đô ” có sức thuyết phục mạnh mẽ bởi lập luận sắc bén và sự kết hợp hài hoà giữa lí và tình.
III. Tổng kết
b) Nội dung :
Thể hiện khát vọng của nhân dân về một đất n ớc độc lập thống nhất đồng thời phản ánh ý chí tự c ờng của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh.
* Ghi nhớ: SGK trang 51
III- LuyÖn tËp: (Th¶o luËn nhãm)
Vẽ sơ đồ nội dung phần
“ Lợi thế của Đại La ” .
Nhận xét về cách lập luận của phần này ?
0 1
2
3
4
5
6
7
8
10 9
20 30
40
50
60 70
80 90
Đại La mảnh đất định đô lý t ởng
Về lịch sử:
Cao V ơng
đã định đô
Về tiềm năng:
dồi dào Về Địa lý:
thuận lợi
ý tæng qu¸t:
lý t ëng vÒ mäi mÆt
ý 1:
VÒ lÞch sö
ý 3:
VÒ tiÒm n¨ng
ý 2:
VÒ §Þa lý
M« h×nh quy n¹p
ý t ởng dời đô
(mệnh lệnh +
ý kiến)
Lý do dời đô cũ
(Hoa L không còn phù hợp)
ý chí định đô mới
(Đại La mảnh đất lý t ởng)
G ơng sáng đời x a
(Dời đô đúng nên phát triển)
Thực tế triều Đinh Lê
(Định đô ch a đúng, khó phát triển)
Lợi thế của Đại La
(Lý t ởng về mọi mặt)
Quyết định của nhà vua
(Quyết định dời đô)
- Học thuộc lòng văn bản Chiếu dời đô “ ” - Hoàn thiện sơ đồ bài học
- Soạn bài Hịch t ớng sĩ “ ”
