B¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc trong bèi c¶nh héi nhËp

(1)

DiÔn ®µn th«ng tin khoa häc x· héi

B¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc trong bèi c¶nh héi nhËp

NguyÔn TiÕn Dòng^(*) ChiÒu s©u, c¨n cèt cña v¨n hãa d©n téc ViÖt Nam tõ l©u ®· ®−îc giíi nghiªn cøu v¨n hãa quan t©m. Tr−íc bèi c¶nh toµn cÇu hãa vµ héi nhËp, b¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc ®øng tr−íc nh÷ng thö th¸ch lín, cã nguy c¬ lung lay gèc rÔ.

Tuy nhiªn, ®ã còng cã thÓ xem lµ c¬ héi ®Ó chóng ta thÓ hiÖn vµ n©ng cao b¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc. Trong bµi viÕt nµy, t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn b¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc, mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh d©n téc ViÖt Nam cã b¶n lÜnh v¨n hãa dµy d¹n, ®· ®−îc t«i luyÖn qua lÞch sö hµng ngµn n¨m dùng n−íc vµ gi÷ n−íc, nã cã ý nghÜa to lín ®èi víi c«ng cuéc héi nhËp quèc tÕ hiÖn nay.

1. B¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc ViÖt Nam

B¶n lÜnh lµ “®øc tÝnh tù quyÕt ®Þnh mét c¸ch ®éc lËp th¸i ®é, hµnh ®éng cña m×nh, kh«ng v× ¸p lùc bªn ngoµi mµ thay ®æi quyÕt ®Þnh” [11, 31]. Theo ®ã, nhµ nghiªn cøu Hå SÜ VÞnh quan niÖm, b¶n lÜnh cña mét d©n téc lµ phÈm chÊt tù quyÕt ®Þnh mét c¸ch ®éc lËp th¸i ®é, hµnh ®éng cña m×nh, kh«ng v× ¸p lùc bªn ngoµi mµ thay ®æi quan ®iÓm, hµnh

®éng, nã lµ céng h−ëng b¶n lÜnh cña c¸c c¸ nh©n con ng−êi cô thÓ trong céng

®ång hîp thµnh [12, 305].

B¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc ViÖt Nam lµ mét phÇn kÕt qu¶ cña mét hoµn c¶nh

®Þa chÝnh trÞ mµ theo ®ã, khã cã sù lùa chän nµo hay h¬n thÕ, nÕu kh«ng lµ øng xö v¨n hãa vµ cã b¶n lÜnh. NhËn ®Þnh vÒ

®iÒu nµy, TrÇn V¨n Giµu viÕt “ë vÞ thÕ

®Þa lý Êy, ViÖt Nam kh¸c nµo miÕng thÞt ngon ph¬i tr−íc måm hæ ®ãi, tr¸nh ®©u bÞ khái x©u xÐ, dÉm ®¹p. Trong c¶nh

ngé ®ã, ViÖt Nam hoÆc ph¶i bÞ nghiÒn n¸t nh− t−¬ng, hoÆc ph¶i trë nªn r¾n nh− thÐp. QuyÕt kh«ng chÞu bÞ nghiÒn n¸t nh− t−¬ng, mµ quyÕt lµm tÊt c¶ ®Ó trë nªn r¾n nh− thÐp, ®ã lµ b¶n lÜnh ViÖt Nam” [5, 3]. B¶n lÜnh ViÖt Nam mµ TrÇn V¨n Giµu ®Ò cËp ®Õn chÝnh lµ b¶n lÜnh d©n téc ViÖt Nam. ⁽

B¶n lÜnh d©n téc ViÖt Nam suy cho cïng l¹i lµ kÕt qu¶ ®−îc hun ®óc tõ chÝnh v¨n hãa ViÖt Nam. Héi nghÞ Trung −¬ng 5 khãa VIII nhËn ®Þnh:

“V¨n hãa ViÖt Nam ®· hun ®óc nªn t©m hån, khÝ ph¸ch, b¶n lÜnh ViÖt Nam, lµm r¹ng rì lÞch sö vÎ vang cña d©n téc” [3, 40]. Huy CËn còng tõng viÕt: “B¶n s¾c v¨n hãa s©u ®Ëm cña chóng ta lµ nguån sèng mµ chóng ta tiÕp tôc hót ra ®−îc søc m¹nh vµ søc sèng cho nÒn v¨n hãa hiÖn ®¹i” [1, 155].

(*) ThS., Phã HiÖu tr−ëng tr−êng §¹i häc Trµ Vinh.

(2)

B¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc kh«ng tù cã, mµ ph¶i tr¶i qua mét qu¸ tr×nh x©y

®¾p vµ tù kh¼ng ®Þnh. §Ò cËp ®Õn b¶n lÜnh v¨n hãa ViÖt Nam, tøc lµ nãi ®Õn th¸i ®é øng xö v¨n hãa dµy d¹n, ®−îc c«

®óc trong hµng ngµn n¨m lÞch sö, lµ gi¸

trÞ kh¸ch quan do lÞch sö t¹o dùng, chø kh«ng ph¶i lµ c¸i míi ph¸t sinh h«m nay, còng kh«ng ph¶i lµ c¸i b¶n lÜnh duy ý chÝ.

B¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc ®· ®−îc thÓ hiÖn râ trong lÞch sö dùng n−íc vµ gi÷ n−íc, ®¸ng ®Ó c¸c thÕ hÖ ng−êi ViÖt tù hµo. Trong lÞch sö, d©n téc ViÖt Nam

®· tr¶i qua nhiÒu thêi kú tiÕp biÕn vµ héi nhËp v¨n hãa. Theo c¸c nhµ nghiªn cøu, cho ®Õn hiÖn nay, nÕu ngo¹i trõ thêi v¨n hãa tiÒn sö, th× ViÖt Nam ®·

qua ba lÇn héi nhËp tiÕp biÕn v¨n hãa lín. LÇn thø nhÊt lµ qu¸ tr×nh H¸n hãa vµ chèng H¸n hãa kÐo dµi h¬n mét ngµn n¨m, lÇn thø hai lµ v¨n hãa thùc d©n Ph¸p-Mü, vµ lÇn thø ba lµ v¨n hãa x·

héi chñ nghÜa, chñ yÕu lµ Nga-X« viÕt.

Víi h¬n mét ngµn n¨m x©m l−îc ViÖt Nam, çc triÒu ®¹i phong kiÕn Ph−¬ng B¾c ®· ®−a v¨n hãa cña ng−êi H¸n ®i n« dÞch çc d©n téc tø di theo quan niÖm cña hä (man, di, ®Þch, rî), chñ yÕu lµ v¨n hãa Nho gi¸o. V¨n hãa Nho gi¸o g¾n liÒn víi giai cÊp thèng trÞ, mét kiÓu v¨n hãa mang nÆng tÝnh phong kiÕn, ph©n chia ®¼ng cÊp. Theo nghiªn cøu cña TrÇn V¨n Giµu, ®ång hãa lµ çch thøc næi bËt cña thùc d©n phong kiÕn H¸n. ë nhiÒu n¬i hä ®·

thµnh c«ng vÒ c¬ b¶n, song khi ®Õn n−íc ViÖt ta, cã mét thùc tÕ ng−îc l¹i lµ ViÖt hãa m¹nh h¬n H¸n hãa, H¸n hãa yÕu h¬n ViÖt hãa... Vµ thÊt b¹i cña hä ë ¢u L¹c lµ mét trong vµi ngo¹i lÖ. Ng−êi ViÖt häc ch÷ H¸n mµ ®äc b»ng tiÕng H¸n ViÖt, dùa vµo ch÷ H¸n ®Ó s¸ng t¹o ra ch÷ N«m cña riªng d©n téc m×nh.

Còng nhê vËy, tiÕng ViÖt ®−îc phong phó h¬n rÊt nhiÒu [5, 7].

Tuy nhiªn, kh«ng phñ nhËn r»ng, ng−êi ViÖt chÞu ¶nh h−ëng rÊt lín v¨n hãa H¸n. Minh chøng râ nhÊt lµ trong vèn tõ sö dông cña tiÕng ViÖt hiÖn nay cã tíi 70% l−îng tõ tiÕng H¸n-ViÖt.

NhiÒu phong tôc, tËp qu¸n ë ViÖt Nam còng chÞu ¶nh h−ëng hoÆc cã nguån gèc tõ Trung Quèc.

Trong thêi kú B¾c thuéc, cã kh«ng Ýt lÇn ng−êi ViÖt ph¶i ®èi mÆt víi th¸ch thøc v¨n hãa ®Õn cao ®é. TriÒu Minh khi sang x©m l−îc §¹i ViÖt ®· cho ng−êi t×m ®èt hÕt s¸ch cña ng−êi ViÖt. Kh«ng Ýt s¸ch vë quý gi¸ - nguån t− liÖu v¨n hãa khæng lå - cña ng−êi ViÖt ®· trë thµnh tro bôi, nh−ng søc sèng cña v¨n hãa ViÖt kh«ng hÒ mÊt ®i v× nã ®· ®−îc l−u gi÷ trong kÝ øc d©n gian, trong t©m thøc tËp thÓ cña c¶ céng ®ång d©n téc.

Do vËy, n−íc ta ®· bao phen mÊt ®éc lËp nh−ng kh«ng mÊt v¨n hãa, ng−êi ViÖt kh«ng bÞ ®ång thuéc vÒ H¸n, bëi chÝnh lµ nhê cèt c¸ch vµ b¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc. Ngay c¶ mét sè t«n gi¸o nh− Nho gi¸o, §¹o gi¸o, PhËt gi¸o B¾c T«ng...

®−îc du nhËp vµo ViÖt Nam tõ ph−¬ng B¾c qua h¬n mét thiªn niªn kû ®« hé,

®Òu ®−îc b¶n ®Þa hãa (ViÖt hãa) mang t©m thøc ng−êi ViÖt, gÇn gòi víi v¨n hãa d©n gian ng−êi ViÖt.

§Õn thêi kú thùc d©n kiÓu cò vµ kiÓu míi, thùc d©n Ph¸p lu«n qu¶ng b¸

v¨n hãa cña hä trªn ®Êt n−íc ta, nãi nh− c¸ch cña ng−êi Ph¸p lµ “khai hãa v¨n minh”. Ng−êi ViÖt cã thÓ sö dông tiÕng Ph¸p rÊt giái, chÝnh thøc trë thµnh mét quèc gia nãi tiÕng Ph¸p trong céng ®ång Ph¸p ng÷, cã thÓ dÞch c¸c t¸c phÈm v¨n häc d©n téc sang tiÕng Ph¸p nh− tr−êng hîp NguyÔn Kh¾c ViÖn dÞch TruyÖn KiÒu. Ng−êi ViÖt còng cã thÓ øng dông khoa häc kü thuËt cña

(3)

Ph¸p kh¸ thuÇn thôc. Tuy nhiªn, ng−êi ViÖt vÉn mang t©m hån, cèt c¸ch ViÖt chø kh«ng bÞ Ph¸p hãa.

§Õn thêi ®Õ quèc Mü x©m l−îc ViÖt Nam, v¨n hãa Mü chñ yÕu thÈm thÊu ë Sµi Gßn vµ vïng phô cËn. §ã lµ v¨n hãa tiªu dïng, v¨n hãa h−ëng thô, tù do c¸

nh©n vµ dôc tÝnh lªn ng«i... Cã mét giai

®o¹n sau chiÕn tranh, ng−êi ta thÊy ngét ng¹t víi r¸c r−ëi cña v¨n hãa thÞ d©n Mü, coi ®ã lµ thø cÆn b· cña v¨n hãa, vµ ng−êi ViÖt ®· tèng khø nã, tr¶

l¹i cho miÒn Nam ViÖt Nam mét nÒn v¨n hãa kh¸ thuÇn d©n téc.

V¨n hãa thùc d©n Ph−¬ng T©y tuy

®−îc b¶o trî bëi häng sóng vµ søc m¹nh cña ®ång §« la song nã kh«ng thÓ nhÊn ch×m v¨n hãa b¶n ®Þa mµ tr¸i l¹i ®−îc sµng läc, cñng cè ®Ó råi trë thµnh mét phÇn di s¶n vµ b¶n s¾c cña v¨n hãa ViÖt Nam hiÖn ®¹i.

Cã thÓ nãi, n−íc ta ®· cã kho¶ng 12 thÕ kû cïng víi lÞch sö chèng ngo¹i x©m lµ cuéc héi nhËp, tiÕp nhËn vµ ph¶n øng v¨n hãa kh¸ gay g¾t, cã lóc ©m thÇm lÆng lÏ. Nh−ng nh×n xuyªn suèt, chóng ta ®· thu nhËn v¨n hãa bªn ngoµi ®Ó chuyÓn tiÕp, biÕn ®æi vµ t¸i t¹o chø kh«ng tiÕp nhËn mét c¸ch thô ®éng, sèng s−îng. Ng−êi ViÖt vÉn ®øng trªn nÒn t¶ng hån cèt cha «ng m×nh, v× thÕ mäi ©m m−u ®ång hãa v¨n hãa, hoÆc m−în danh v¨n hãa ®Ó thèng trÞ ®Òu thÊt b¹i cay ®¾ng.

BÞ x©m l−îc lµ ®iÒu kh«ng ai mong muèn, song “löa thö vµng, gian nan thö søc”, chÝnh c¸i kh«ng may Êy l¹i lµ tr−êng thêi gian vµ tr−êng v¨n hãa qua

®ã d©n téc ViÖt t«i luyÖn b¶n lÜnh v¨n hãa cña m×nh. B¶n lÜnh ®ã ®· chøng tá chiÒu s©u, søc sèng cña v¨n hãa ViÖt Nam, tinh hoa vµ ý chÝ, nghÞ lùc cña ng−êi ViÖt Nam ®−îc b¶o tån, trao truyÒn qua nhiÒu thÕ hÖ.

2. Gi÷ g×n vµ n©ng cao b¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc trong bèi c¶nh ViÖt Nam héi nhËp quèc tÕ

HiÖn nay, cã thÓ nãi, ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn mét cuéc “®¹i héi nhËp” vµo thÕ giíi. Tr−íc hÕt lµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, song kh«ng dõng l¹i ë ®ã mµ cßn tiÕp diÔn nhiÒu qu¸ tr×nh, trong ®ã cã giao l−u v¨n hãa quèc tÕ.

Trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa vµ héi nhËp, b¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc ViÖt Nam mét lÇn n÷a l¹i bÞ t¸c ®éng, cã nguy c¬ lung lay gèc rÔ. Tr−íc kh«ng gian kinh tÕ thÞ tr−êng toµn cÇu, ®an xen trong ®ã c¶ nh÷ng quan hÖ vÒ ph−¬ng diÖn v¨n hãa, nguy c¬ th¸ch thøc víi v¨n hãa ViÖt Nam lín h¬n gÊp béi, ®ßi hái chóng ta mét lÇn n÷a ph¶i t¨ng c−êng båi ®¾p vµ kh¼ng ®Þnh b¶n lÜnh v¨n hãa cña d©n téc. §ã lµ c¸ch ®Ó ph¸t huy søc m¹nh d©n téc, cã ®ñ søc kh¸ng l¹i nh÷ng “luång khÝ ®éc” t¸c

®éng ®Õn b¶n s¾c v¨n hãa ViÖt Nam, con ng−êi ViÖt Nam.

Ph¶i nhËn thÊy r»ng, héi nhËp nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng toµn cÇu lµ ®èi mÆt víi mét cuéc th¸ch thøc ®Çy nghiÖt ng·, ë ®ã ph« diÔn sù sßng ph¼ng vÒ mäi ph−¬ng diÖn, v¨n hãa kh«ng lµ ngo¹i lÖ.

Cã cho vµ nhËn, cã giao l−u, tiÕp biÕn, cã c¹nh tranh gi÷a v¨n hãa d©n téc nµy víi v¨n hãa d©n téc kia, ai m¹nh h¬n ai;

cã sö dông v¨n hãa v× môc ®Ých kinh tÕ vµ cã ho¹t ®éng kinh tÕ trong v¨n hãa, trong ®ã ng−êi ta xuÊt khÈu kh«ng chØ t− b¶n, mµ cßn xuÊt khÈu v¨n hãa...

Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ ng−êi ta quan ng¹i vÒ c¸i gäi lµ “¢u hãa”, “Mü hãa”... bëi chñ thÓ cña nh÷ng nÒn v¨n hãa ®ã lµ nh÷ng quèc gia, khu vùc cã tiÒm lùc to lín vÒ kinh tÕ, qu©n sù vµ v×

vËy hä cã vÞ thÕ bÊt ®èi xøng trªn tr−êng quèc tÕ. B−íc sang thÕ kû XXI, c¸c häc gi¶ còng bµn nhiÒu ®Õn gi¸ trÞ

§«ng ¸, thËm chÝ cã ý kiÕn cho r»ng

(4)

ch©u ¸ hãa ¢u, H¸n hãa thÕ giíi... do sù trçi dËy n¨ng ®éng vµ m¹nh mÏ cña c¸c nÒn kinh tÕ lín ë §«ng ¸ nh− Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc... còng nh−

sù tham dù cña c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng

§«ng ¸ vµo sù ph¸t triÓn cña chÝnh khu vùc, ®iÒu khiÕn kh«ng Ýt c¸c häc gi¶ tß mß kh¸m ph¸ vÎ huyÒn bÝ Èn sau tÊm g−¬ng ch©u ¸. “Sù trçi dËy cña khu vùc

§«ng ¸ b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 80 (thÕ kû XX) vµ ngµy cµng ®¸ng kÓ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trªn tÊt c¶ c¸c mÆt chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa... (trong ®ã, ph¶i kÓ ®Õn Trung Quèc nh− lµ mét hiÖn t−îng ch©u ¸ ®Æc biÖt), ®· lµm cho ch©u ¸ trë thµnh mét chñ ®Ò võa hÊp dÉn, võa khã kiÕn gi¶i” [10, 103].

Tham gia vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng toµn cÇu kh«ng biªn ®é vµ thËm chÝ víi kh«ng gian më/¶o, xÐt vÒ khÝa c¹nh v¨n hãa, tÝnh phøc t¹p cµng cã nguy c¬ t¨ng lªn. Bëi khi v¨n hãa ngµy cµng ®−îc nhiÒu quèc gia nh×n nhËn lµ ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn th× sù khai th¸c khÝa c¹nh v¨n hãa ngµy cµng lín vµ theo ®ã, hä còng ph¶i ®èi mÆt víi c¸c th¸ch thøc lín h¬n vÒ c¹nh tranh v¨n hãa.

Trung Hoa d−êng nh− ®ang thµnh c«ng víi m« h×nh Häc viÖn Khæng Tö mµ theo ®¸nh gi¸ cña giíi b×nh luËn th×

®ã lµ çch qu¶ng b¸ v¨n hãa vµ ngù trÞ thÕ giíi kiÓu Trung Hoa. Sù hiÖn diÖn cña ng−êi Mü, víi çc ®ång minh s©n sau, ®· më réng ¶nh h−ëng cña ®¹o Tin Lµnh. Víi tÝnh n¨ng ®éng vµ tiÖn gi¶n cña ®¹o nµy, nã ®· th©m nhËp s©u réng vµo Hµn Quèc thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa. “HÇu hÕt çc hÖ ph¸i Tin Lµnh ë Nam Hµn dËp theo khu«n cña hÖ ph¸i truyÒn b¸ phóc ©m cña Tin Lµnh Mü [American evangelism]” [5], trong khi thêi ®iÓm tr−íc ®ã Hµn Quèc lµ mét n−íc ch©u ¸, chÞu ¶nh h−ëng nÆng cña v¨n hãa Nho gi¸o.

NhiÒu quèc gia d©n téc trªn thÕ giíi còng ®· vµ ®ang t×m kiÕm nh÷ng m«

thøc øng xö kh¸c nhau. Ch¼ng h¹n, chÊp nhËn ¢u hãa (tr−êng hîp NhËt B¶n), Mü hãa (tr−êng hîp Hµn Quèc),... hoÆc chÊp nhËn hçn dung v¨n hãa hay ®a nguyªn v¨n hãa, chø kh«ng thÓ ®ãng cöa vÒ v¨n hãa. Xu thÕ chung lµ ®a phÇn chÊp nhËn

®a d¹ng v¨n hãa thÕ giíi nh− tinh thÇn cña UNESCO kªu gäi ®Çu thËp kû thø nhÊt cña thÕ kû XXI, tuy nhiªn kh«ng quèc gia d©n téc nµo muèn ngän giã v¨n hãa toµn cÇu thæi m×nh ®i, thËm chÝ tÊt c¶ ®Òu b¨n kho¨n lo ng¹i vÒ ®iÒu ®ã. ^(*)

Víi ViÖt Nam, tr−íc kh«ng gian toµn cÇu, v¨n hãa ViÖt Nam cã mét sè c¬

héi lín. Tr−íc hÕt lµ c¬ héi tiÕp nhËn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa qua ngo¹i giao v¨n hãa vµ çc quan hÖ kinh tÕ. C¬ héi nµy ngµy cµng lín vµ cµng ®i vµo chiÒu s©u. Giao th−¬ng kinh tÕ víi çc quèc gia trªn thÕ giíi, çc doanh nh©n ViÖt kh«ng thÓ kh«ng biÕt vµ kh«ng chó ý

®Õn nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa cña hä. Bªn c¹nh ®ã lµ c¬ héi qu¶ng b¸ nh÷ng gi¸ trÞ

®Æc s¾c cña v¨n hãa d©n téc, mang v¨n hãa ViÖt Nam ®Õn víi thÕ giíi. Trong kho¶ng chôc n¨m trë l¹i ®©y, nhiÒu di s¶n v¨n hãa vËt thÓ vµ phi vËt thÓ cña ViÖt Nam ®· ®−îc thÕ giíi ghi nhËn vµ vinh danh. §ã chÝnh lµ niÒm tù hµo cña ng−êi ViÖt khi giao l−u víi b¹n bÌ quèc tÕ.

C¬ héi th× ®· râ, song ®iÒu cÇn ph¶i chó träng nhÊn m¹nh lµ nh÷ng th¸ch thøc cña toµn cÇu hãa vµ héi nhËp ®èi víi v¨n hãa d©n téc. HiÖn nay, nhiÒu gi¸ trÞ v¨n hãa d©n téc ®ang cã nguy c¬

mai mét, sù lai c¨ng v¨n hãa, sù lªn ng«i cña v¨n hãa tiªu dïng, thùc dông trong mét bé phËn giíi trÎ ®ang lµm

(*) N¨m 2004, Trung Quèc b¾t ®Çu x©y dùng c¸c tr−êng d¹y tiÕng Trung Quèc ë n−íc ngoµi ®Ó më réng vïng phñ sang v¨n hãa víi tªn gäi c¸c Häc viÖn Khæng Tö. Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 320 häc viÖn nh− vËy [Xem 14].

(5)

vÈn ®ôc m«i tr−êng v¨n hãa, lµm ®au

®Çu nh÷ng ng−êi t©m huyÕt víi ®Êt n−íc, nh÷ng ng−êi thùc sù cã tr¸ch nhiÖm víi t−¬ng lai v¨n hãa n−íc nhµ.

Thùc tÕ ®ã ®· cã kh«ng Ýt c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu c¶nh b¸o trong nhiÒu thËp kû qua. Tuy nhiªn, lêi gi¶i cho vÊn ®Ò vÉn cßn ch−a kh¶ dÜ.

§øng tr−íc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc to lín nµy, nÕu b¶n lÜnh v¨n hãa tá ra v÷ng vµng, kiªn ®Þnh, th× th¸ch thøc sÏ ®−îc v−ît qua vµ c¬ héi sÏ biÕn thµnh hiÖu qu¶, th¾ng lîi. Lóc ®ã, v« h×nh trung, b¶n lÜnh v¨n hãa cña chñ thÓ v¨n hãa ®· gióp v¨n hãa trë thµnh nguån lùc néi sinh ®Çy søc sèng ®Ó øng xö víi nh÷ng biÕn ®éng cña toµn cÇu hãa kinh tÕ. Ng−îc l¹i, nÕu kh«ng gi÷ ®−îc b¶n lÜnh v¨n hãa, nghÜa lµ chóng ta sÏ bu«ng xu«i theo dßng n−íc cuèn cña lµn sãng toµn cÇu hãa vµ sù tr¶ gi¸ sÏ lµ rÊt

®¾t, thËm chÝ hµng nhiÒu thÕ hÖ.

Tuy nhiªn, “gi¸ trÞ sù tån t¹i cña mçi d©n téc kh«ng cßn chøa ®ùng trong ý niÖm ‘®éc lËp’ (indÐpendance) cña thÕ kû tr−íc mµ b»ng ý niÖm liªn lËp (inter dÐpendance). §ã còng lµ th−íc ®o vÒ n¨ng lùc héi nhËp cña mçi quèc gia” [9, 18]. Gi÷ g×n b¶n lÜnh v¨n hãa kh«ng ph¶i lµ b¶o thñ, cè thñ v¨n hãa mµ ph¶i tiÕp nhËn thªm tinh hoa v¨n hãa nh©n lo¹i ®Ó lµm phong phó thªm v¨n hãa d©n téc. B¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc ph¶i lµ mét b¶n lÜnh cã trÝ tuÖ, cã kh¸t väng v−¬n lªn m·i... ®ã còng lµ mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a c¸i h»ng sè vµ c¸i biÕn sè, gi÷a b¶n s¾c d©n téc vµ nh©n lo¹i réng lín ®a d¹ng s¾c mµu, kh«ng ngõng biÕn ®æi. Héi nhËp h«m nay ph¶i lµ mét sù héi nhËp kh«n ngoan, mét cuéc ch¬i

®Çy trÝ tuÖ, v× vËy ®Ó båi ®¾p b¶n lÜnh nhÊt ®Þnh ph¶i t¨ng cho ®−îc hµm l−îng trÝ tuÖ trong b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc.

Qua thùc tiÔn lÞch sö d©n téc vµ ý chÝ ®æi míi cña ng−êi ViÖt h«m nay, víi

t©m thÕ “chñ ®éng héi nhËp” - mét sù x¸c ®Þnh t©m thÕ héi nhËp ®Çy b¶n lÜnh, chóng t«i cho r»ng, ViÖt Nam cã c¬ së ®Ó tin vµo b¶n lÜnh v¨n hãa d©n téc, b¶n lÜnh ng−êi ViÖt tr−íc nh÷ng th¸ch thøc v¨n hãa trong héi nhËp quèc tÕ ®Ó ®i tíi con ®−êng giµu m¹nh, d©n chñ, tiÕn bé, v¨n minh, h¹nh phóc

Tµi liÖu tham kh¶o

1. Huy CËn (1994), Suy nghÜ vÒ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.

2. NguyÔn Träng ChuÈn, NguyÔn V¨n Huyªn (®ång chñ biªn) (2002). Gi¸

trÞ tinh thÇn truyÒn thèng tr−íc th¸ch thøc cña toµn cÇu hãa, Nxb.

Khoa häc x· héi, Hµ Néi.

3. §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (1998), V¨n kiÖn Héi nghÞ lÇn thø 5 Ban chÊp hµnh trung −¬ng khãa VIII, Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi.

4. Ph¹m V¨n §øc (2004), “Ph¸t huy tinh thÇn d©n téc trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa ë ViÖt Nam hiÖn nay”, TriÕt häc, sè 8, trang 5-10.

5. TrÇn V¨n Giµu (2004), “B¶n lÜnh ViÖt Nam”, T¹p chÝ X−a & Nay, sè 216 (th¸ng 7).

6. Héi ®ång lý luËn Trung −¬ng (2008), Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn míi

®Æt ra trong t×nh h×nh hiÖn nay, TËp 1, Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi.

7. TrÇn Chung Ngäc (2011), Thùc chÊt cña Tin Lµnh Nam Hµn, http://sachhiem.net/TCN/TCNtg/TC N112.php

8. NguyÔn V¨n Thanh, NguyÔn N¨ng Nam (2012), “B¶n lÜnh v¨n hãa ViÖt Nam tr−íc ®ßi hái cña d©n téc vµ thêi ®¹i”, T¹p chÝ V¨n hãa NghÖ thuËt, sè 334 (th¸ng 4), trang 3-6.

(6)

9. D−¬ng Trung Quèc (2004), “N¨ng lùc

®òa vµ nãi tiÕng Ph¸p’”, T¹p chÝ X−a

& Nay, sè 219 (th¸ng 9).

10.Hå SÜ Quý (2006), VÒ gi¸ trÞ vµ gi¸

11.ViÖn Ng«n ng÷ häc (2002), Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt, Nxb. §µ N½ng.

víi xu thÕ toµn cÇu hãa, trong s¸ch:

Gi¸ trÞ tinh thÇn truyÒn thèng tr−íc th¸ch thøc cña toµn cÇu hãa, Nxb.

Khoa häc x· héi, Hµ Néi.

13.V¨n hãa trong thÕ giíi héi nhËp, http://huc.edu.vn/chi-tiet/1340/Hoi- thao-quoc-te-Van-hoa-trong-the-gioi- hoi-nhap-2010.html

14.http://vef.vn/2011-01-21-trung-quoc- dung-khong-tu-de-xay-anh-huong, ngµy 22/1/2011.

(tiÕp theo trang 62)

®−êng ph¸t triÓn lµ vÊn ®Ò lu«n cã nh÷ng b−íc biÕn ®éng vµ míi. TËp 1 cña cuèn s¸ch n»m trong bé s¸ch ®−îc h×nh thµnh trªn c¬ së biªn so¹n tõ çc b¸o ço tham luËn t¹i Héi th¶o “Çc lý thuyÕt kinh tÕ chÝnh trong bèi c¶nh ph¸t triÓn míi vµ nh÷ng vÊn ®Ò rót ra cho ViÖt Nam” do Héi ®ång Lý luËn Trung −¬ng tæ chøc.

Néi dung s¸ch tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n: Häc thuyÕt kinh tÕ cña C.M¸c, V.I.Lªnin vÒ lý thuyÕt kinh tÕ vµ vËn dông vµo cña ViÖt Nam hiÖn nay; Lý thuyÕt cña J.M.Keynes vµ c¸c tr−êng ph¸i - mét sè vÊn ®Ò rót ra cho ViÖt Nam.

®ång Lý luËn Trung −¬ng, ViÖn Khoa häc x· héi ViÖt Nam, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ Quèc d©n, Tr−êng §¹i häc Kinh tÕ (§¹i häc Quèc gia Hµ Néi),...

TA.

Hoµng tôy. Gi¸o dôc: xin cho t«i nãi th¼ng. H.: Tri thøc, 2012, 342 tr., Vb 50639.

“Lµ ng−êi g¾n bã víi gi¸o dôc h¬n 60 n¨m nay… t«i hÕt søc lo l¾ng cho nÒn

häc cña n−íc nhµ. H¬n lóc nµo hÕt trong lÞch sö, kh¾p n¬i trªn thÕ giíi ng−êi ta

®Òu hÕt søc coi träng gi¸o dôc. H¬n n÷a, ngµnh nµy ®· thay ®æi s©u s¾c trong mÊy thËp kû qua. Ngµy cµng râ lµ chóng ta kh«ng chØ tôt hËu mµ nguy hiÓm h¬n lµ ®ang ®i l¹c kh¸ xa con ®−êng chung cña thÕ giíi. T×nh h×nh nghiªm träng ®ã

®· ®−îc b¸o ®éng tõ l©u, nh−ng chóng ta vÉn döng d−ng, tù ru ngñ b»ng nh÷ng thµnh tÝch gi¶ vµ lón s©u vµo khñng ho¶ng mµ kh«ng hay biÕt. NÕu kh«ng sím tØnh ngé ®Ó chÊn h−ng gi¸o dôc th×

héi nhËp sÏ v« cïng khã kh¨n”.

®óc kÕt trong cuèn s¸ch - lµ tËp hîp nh÷ng bµi viÕt vÒ gi¸o dôc cña t¸c gi¶

§ång thêi víi nh÷ng ph©n tÝch s©u s¾c vÒ thùc tr¹ng nÒn gi¸o dôc n−íc nhµ, t¸c gi¶ liªn tôc rung nh÷ng håi chu«ng c¶nh tØnh thèng thiÕt ®èi víi çc nhµ qu¶n lý vµ çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch gi¸o dôc. T¸c gi¶ vµ çc céng sù còng ®· kiªn tr×, quyÕt liÖt ®Ò xuÊt nh÷ng ph−¬ng ¸n, gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng bÊt cËp trong gi¸o dôc n−íc nhµ,

®iÓn h×nh lµ hai b¶n kiÕn nghÞ n¨m 2004 vµ 2009.

Ph¹m nguyÔn ®øc