Ĉѭӡng thâm nhұp vào cѫ thӇ

nhiӋtÿӝ thҩp, tӕt nhҩt là giӳ trong nitѫ lӓng.Ӣ nhiӋtÿӝ thҩp, vi sinh vұt sӁ giӳ nguyên tính trҥng, không sinh trѭӣng, phát triӇn, bӝ máy di truyӅn hҫu nhѭ không biӃn ÿәi.

Bӣi vұy mà tính ÿӝcÿѭӧc giӳ nguyên.

tӗn tҥi trong cѫ thӇ. Khi sӭc chӕngÿӥ cӫa cѫ thӇ yӃuÿi chúng lҥi tiӃp tөc tҩn công và gây bӋnh.

Sӭc chӕng ÿӥ cӫa cѫ thӇ phө thuӝc vào nhiӅu yӃu tӕ nhѭ khҧ năng miӉn dӏch, trҥng thái sӭc khoҿ, trҥng thái tinh thҫn, tuәi, hoàn cҧnh tӵ nhiên, hoàn cҧnh xã hӝi ...

5.2.2.1. Kh̫ năng mi͍n d͓ch cͯa c˯ th͋

Khҧ năng miӉn dӏch là khҧ năng bҧo vӋ sӵ toàn vҽn cӫa cѫ thӇ chӕng lҥi sӵ xâm nhұp cӫa các vұt thӇ lҥ.

* Kháng nguyên: Nhӳng vұt thӇ lҥ khi xâm nhұp vào cѫ thӇ nӃu có khҧ năng kích thích cѫ thӇ ÿӇ cѫ thӇ ÿáp ӭng miӉn dӏchÿӗng thӡi có khҧ năng kӃt hӧp ÿһc hiӋu vӟi kháng thӇ tѭѫng ӭng ÿѭӧc gӑi là kháng nguyên. Kháng nguyên có thӇ là các vi sinh vұt nhѭ vi khuҭn, virus, có thӇ là các polypeptit tәng hӧp, cNJng có thӇ là các tә chӭc tӃ bào (trong trѭӡng hӧp ghép mô).

* Kháng th͋: Ĉѭӧc sinh ra trong quá trình ÿáp ӭng miӉn dӏch, khi có kháng nguyên xâm nhұp vào cѫ thӇ. Kháng thӇ có khҧ năng kӃt hӧp ÿһc hiӋu vӟi kháng nguyên làm vô hiӋu hoá kháng nguyên. Có 2 loҥi kháng thӇ: kháng thӇ dӏch thӇ là nhӳng kháng thӇ hoà tan có thӇ lѭu hành trong các dӏch nӝi môi cӫa cѫ thӇ; kháng thӇ tӃ bào là nhӳng kháng thӇ không hoà tan mà chӍ nҵm trên màng tӃ bào.

HӋ thӕng ÿáp ӭng miӉn dӏch cӫa cѫ thӇ gӗm có miӉn dӏch tӵ nhiên và miӉn dӏchÿһc hiӋu.

- MiӉn dӏch tӵ nhiên còn gӑi là miӉn dӏch không ÿһc hiӋu là mӝt hӋ thӕng bҧo vӋ cѫ thӇ có tӯ khi sinh ra. Nó bao gӗm hàng rào vұt lý nhѭ da và niêm mҥc có nhiӋm vө bao bӑc bên ngoài, bҧo vӋ cѫ thӇ; Hàng rào hoá hӑc nhѭ mӗ hôi, nѭӟc mҳt và các chҩt tiӃt khác có tác dөng tiӋt trùng; hàng rào tӃ bào là hӋ thӕng quan trӑng và phӭc tҥp nhҩt trong hӋ thӕng miӉn dӏch tӵ nhiên. Nó bao gӗm các ÿҥi thӵc bào, tiӇu thӵc bào có khҧ năng bҳt giӳ và làm tiêu tan các tӃ bào và vұt lҥ. Ngoài ra ÿһc tính di truyӅn cӫa tӯng cá thӇ cNJng làm cho nó có thӇ mүn cҧm vӟi loài vi sinh vұt gây bӋnh này mà không mүn cҧm vӟi loài khác.

- MiӉn dӏch ÿһc hiӋu là hӋ thӕngÿáp ӭngÿһc hiӋu cӫa cѫ thӇ khi có vұt lҥ mang tính kháng nguyên xâm nhұp. KӃt quҧ cӫa quá trình ÿáp ӭng ÿһc hiӋu này là hình thành nên nhӳng chҩt chӕng lҥi kháng nguyên gӑi là kháng thӇ. NӃu kháng thӇ sinh ra là kháng thӇ dӏch thӇ thì quá trình miӉn dӏch ÿѭӧc gӑi là miӉn dӏch dӏch thӇ. NӃu

kháng thӇ sinh ra là kháng thӇ tӃ bào thì quá trình miӉn dӏch gӑi là miӉn dӏch tӃ bào.

Sӵ kӃt hӧp kháng nguyên - kháng thӇ là ÿһc trѭng cӫa miӉn dӏch ÿһc hiӋu, mөc ÿích cuӕi cùng là loҥi kháng nguyên ra khӓi cѫ thӇ qua con ÿѭӡng ÿҥi thӵc bào. Phӭc hӧp kháng nguyên - kháng thӇ sӁ làm cho ÿҥi thӵc bào dӉ tiӃp cұn và tiӃn hành quá trình thӵc bào (nuӕt). Ĉây cNJng là mӕi liên quan mұt thiӃt giӳa hai quá trình miӉn dӏch ÿһc hiӋu và miӉn dӏch tӵ nhiên. Khi kháng nguyên xâm nhұp cѫ thӇ, các ÿҥi thӵc bào không nhӳng chӍ bҳt giӳ, làm tiêu tan, mà còn trình diӋn nó vӟi các tӃ bào nhұn diӋn kháng nguyên thuӝc hӋ thӕng miӉn dӏchÿһc hiӋu. Sau khi hӋ thӕng miӉn dӏch ÿһc hiӋu sinh ra kháng thӇ ÿӇ kӃt hӧp vӟi kháng nguyên, ÿҥi thӵc bào thuӝc hӋ thӕng miӉn dӏch tӵ nhiên tiӃp tөc nuӕt các phӭc hӧp kháng nguyên - kháng thӇ.

5.2.2.2. Tr̩ng thái cͯa c˯ th͋

Sӭc chӕng ÿӥ cӫa cѫ thӇ ÿӕi vӟi sӵ nhiӉm trùng không nhӳng chӍ phө thuӝc vào khҧ năng miӉn dӏch cӫa cѫ thӇ mà còn phө thuӝc vào trҥng thái cѫ thӇ. Cѫ thӇ hoàn toàn khoҿ mҥnh sӁ có hӋ thӕng miӉn dӏch tӕt, vi sinh vұt nhiӉm vào không thӇ gây bӋnh. Khi cѫ thӇ suy yӃu, ÿһc biӋt là do thiӃu dinh dѭӥng hoһc dinh dѭӥng không cân bҵn (chӍ ăn thӏt, không ăn rau ...) hӋ thӕng miӉn dӏch suy yӃu rҩt dӉ bӏ bӋnh.Ĉһc biӋt là nhӳng vi sinh vұt ÿã nhiӉm vào cѫ thӇ trong thӡi gian khoҿ mҥnh gây tác hҥi ÿѭӧc gһp dӏp cѫ thӇ yӃu sӁ sinh sôi nҧy nӣ và gây thành bӋnh. Trҥng thái tinh thҫn cNJng vô cùng quan trӑng. Tinh thҫn khoҿ mҥnh, lҥc quan, yêu ÿӡi khó bӏ nhiӉm bӋnh hѫn so vӟi tinh thҫn chán nҧn, buӗn rҫu. Tuәi cNJng liên quan ÿӃn sӵ nhiӉm bӋnh và phát bӋnh do vi sinh vұt, mӛi tuәi mүn cҧm vӟi mӝt sӕ bӋnh nhҩtÿӏnh. Ví dө nhѭ trҿ con dӉ bӏ bӋnhÿѭӡng tiêu hoá, ngѭӡi già dӉ bӏ viêm phәi v.v...

5.2.2.3. Môi tr˱ͥng s͙ng

Môi trѭӡng sӕng cNJng rҩt ҧnh hѭӣng ÿӃn sӭc chӕng ÿӥ cӫa cѫ thӇ ÿӕi vӟi vi sinh vұt gây bӋnh. Môi trѭӡng tӵ nhiên bao gӗm nhӳng yӃu tӕ thuӝc vӅ khí hұu nhѭ nhiӋt ÿӝ, ÿӝ ҭm; yӃu tӕ ÿӏa lý nhѭ nѫi ӣ là ÿӗng bҵng hay miӅn núi, thành phӕ hay nông thôn ...; yӃu tӕ vӋ sinh môi trѭӡng nhѭ môi trѭӡng trong sҥch hay ô nhiӉm v.v...

Ví dө vào mùa ÿông, sӭc chӕng ÿӥ cӫa cѫ thӇ ÿӕi vӟi bӋnh cúm yӃu hѫn mùa hè.

Ngѭӧc lҥi vào mùa hè sӁ dӉ bӏ nhiӉm nhӳng bӋnh ÿѭӡng ruӝt nhѭ tҧ, lӷ, thѭѫng hàn v.v...

Môi trѭӡng xã hӝi cNJng vô cùng quan trӑng, trong mӝt xã hӝi tӕt ÿҽp, cuӝc sӕng tinh thҫn và vұt chҩt ÿѭӧc chăm lo, con ngѭӡi ÿѭӧc sӕng trong tình thѭѫng yêu

cӫa gia ÿình và xã hӝi sӁ có sӭc chӕng ÿӥ vӟi bӋnh tұt tӕt. Ngѭӧc lҥi nӃu sӕng trong môi trѭӡng xã hӝi xҩu, sӭc chӕngÿӥ cӫa con ngѭӡiÿӕi vӟi bӋnh tұt cNJng kém hѫn.

5.3. MӜT SӔ VI SINH VҰT GÂY BӊNH CHÍNH

Vi sinh vұt gây bӋnh cho ngѭӡi phân bӕ rӝng rãi trong thiên nhiên. Trong ÿҩt, trong nѭӟc, trong không khí ÿӅu phát hiӋn thҩy nhӳng nhóm vi sinh vұt gây bӋnh,ÿһc biӋt là nhӳng môi trѭӡng bӏ ô nhiӉm vi sinh, nhӳng nѫi rác rѭӣi tӗnÿӑng, nhӳng khu vӵc xung quanh bӋnh viӋn ... Hҫu hӃt nhӳng vi sinh vұt gây bӋnh không tӗn tҥi ÿѭӧc lâu ӣ môi trѭӡng ngoài cѫ thӇ vì chúng thuӝc nhóm ký sinh. Tuy nhiên các nguӗn vi sinh vұt gây bӋnh thѭӡng xuyên phát tán ra môi trѭӡng xung quanh, nhҩt là nhӳng nѫi vӋ sinh môi trѭӡng không tӕt và nguӗn gây bӋnh không ÿѭӧc xӱ lý trѭӟc khi thҧi ra môi trѭӡng. Ĉһc biӋt là nhӳng nhóm vi sinh vұt có khҧ năng hình thành bào tӱ, chúng có thӇ sӕng tiӅm sinh trong bào tӱ mӝt thӡi gian rҩt lâu trѭӟc khi xâm nhұp vào cѫ thӇ.

Dѭӟi ÿây giӟi thiӋu mӝt sӕ nhóm vi sinh vұt gây bӋnh chính thѭӡng thҩy xuҩt hiӋn trong nhӳng môi trѭӡng bӏ ô nhiӉm vi sinh.

5.3.1. Nhóm vi khuҭn gây bӋnhÿѭӡng ruӝt

Nhóm vi khuҭn gây bӋnh ÿѭӡng ruӝt hҫu hӃt có dҥng hình que nên còn gӑi là trӵc khuҭn ÿѭӡng ruӝt, thuӝc hӑ Enterobacteriaceae, có mӝt sӕ ÿһc ÿiӇm chung nhѭ sau:

- Không có khҧ năng hình thành bào tӱ.

- Nhuӝm gram âm.

- Có khҧ năng khӱ natri thành nitrit.

- Sӱ dөng glucoza và mӝt sӕ ÿѭӡng khác theo cѫ chӃ lên men.

- Thѭӡng sӕng ӣ ruӝt ngѭӡi và mӝt sӕ ÿӝng vұt, khi sӕng trong ruӝt chúng có thӇ ӣ trҥng thái gây bӋnh hoһc không gây bӋnh.

Có nhiӅu giӕng khác nhau song quan trӑng nhҩt là 3 giӕng: Escherichia, Salmonella và Shigella.

5.3.1.1. Tr͹c khu̱nÿ̩i tràng Escherichia coli

Escherichia coli là mӝt loҥi trӵc khuҭn sӕng thѭӡng xuyên trong ruӝt ngѭӡi và mӝt sӕ ÿӝng vұt ÿѭӧc Eschrich phát hiӋn ra tӯ năm 1885. Chúng chiӃm tӟi 80% vi khuҭn hiӃu khí sӕng ӣ ruӝt. Bình thѭӡng chúng không gây bӋnh, khi cѫ thӇ suy yӃu

mӝt sӕ chӫng có khҧ năng gây bӋnh.Ӣ trong ruӝt chúng sӕngÿӕi kháng vӟi mӝt sӕ vi khuҭn khác nhѭSalmonella và Shigella (thѭѫng hàn và lӷ) nhӡ có khҧ năng tҥo ra mӝt loҥi chҩt ӭc chӃ có tên là Colixin. Chúng còn có khҧ năng tәng hӧp mӝt sӕ vitamin thuӝc nhóm B, E và K. Vì thӃ khi không gây bӋnh chúng có lӧi cho ÿѭӡng ruӝt nhӡ hҥn chӃ ÿѭӧc mӝt sӕ vi khuҭn gây bӋnh khác, giӳ thӃ cân bҵng sinh thái trong ruӝt và sinh tәng hӧp mӝt sӕ vitamin. E. coli ÿѭӧc thҧi ra môi trѭӡng theo phân, do chiӃm tӟi 80% vi khuҭn hiӃu khí trong ruӝt và luôn giӳ thӃ cân bҵng sinh thái nên E. coli ÿѭӧc chӑn làm vi sinh vұt chӍ thӏ ô nhiӉm. Có nghƭa là ӣ ÿâu có E. coli chӭng tӓ có ô nhiӉm phân và có ô nhiӉm các loҥi vi sinh vұt gây bӋnh khác. NӃu phân không ÿѭӧc xӱ lý tӕt, môi trѭӡng xung quanh nhѭ ÿҩt, nѭӟc, thӵc phҭm sӁ bӏ ô nhiӉm. ĈӇ ÿánh giá mӭc ÿӝ ô nhiӉm vi sinh ngѭӡi ta tiӃn hành kiӇm nghiӋm các mүuÿҩt, nѭӟc, thӵc phҭm ... Căn cӭ vào kӃt quҧ cӫa chӍ sӕ coli, tӭc là sӕ lѭӧng E. coli trong 1 lít nѭӟc hay 1 gram chҩt rҳn ÿӇ ÿánh giá mӭc ÿӝ ô nhiӉm. Theo tiêu chuҭn quӕc tӃ thì nѭӟc ÿѭӧc gӑi là nѭӟc sҥch, không ô nhiӉm khi chӍ cӕ coli là 0 - 5.

1. ĈһcÿiӇm sinh hӑc cӫa E.coli