Tҩt cҧ nhӳng nѫi có chӭa nѭӟc trên bӅ mһt hay dѭӟi lòng ÿҩt ÿӅu ÿѭӧc coi là môi trѭӡng nѭӟc. Ví dө nhѭ ao, hӗ, sông, biӇn, nѭӟc ngҫm ... Nhӳng ÿӏa ÿiӇm chӭa nѭӟc ÿó còn gӑi là các thuӹ vӵc. Trong các thuӹ vӵc khác nhau, tính chҩt hoá hӑc và vұt lý rҩt khác nhau. Bӣi vұy môi trѭӡng sӕng ӣ tӯng thuӹ vӵc ÿӅu có ÿһc trѭng riêng biӋt và sӵ phân bӕ cӫa vi sinh vұt phө thuӝc vào nhӳngÿһc trѭng riêng biӋtÿó.
- Nѭӟc ngҫm có trong nhӳng lӟpÿҩt nҵm dѭӟi mһtÿҩt do các nguӗn nѭӟc khác thҩm vào. Nѭӟc ngҫm có hàm lѭӧng muӕi khoáng khác nhau tuǤ tӯng vùng, có vùng chӭa nhiӅu CaCO3 gӑi là nѭӟc cӭng, có vùng chӭa ít CaCO3 gӑi là nѭӟc mӅm. Nói chung nѭӟc ngҫm rҩt nghèo chҩt dinh dѭӥng do ÿãÿѭӧc lӑc qua các tҫngÿҩt.
- Nѭӟc bӅ mһt bao gӗm suӕi, sông, hӗ, biӇn. Suӕi ÿѭӧc tҥo thành ӣ nhӳng nѫi nѭӟc ngҫm chҧy ra bӅ mһtÿҩt hoһc tӯ khe cӫa các núi ÿá. TuǤ theo vùng ÿӏa lý nѭӟc suӕi có thӇ rҩt khác nhau vӅ nhiӋtÿӝ và thành phҫn hoá hӑc. Có nhӳng suӕi nѭӟc nóng chҧy ra tӯ các vùng núi lӱa hoһc tӯ ÿӝ sâu lӟn. Có nhӳng suӕi có thành phҫn chҩt khoáng ÿiӇn hình có tác dөng chӳa bӋnh. TuǤ theo thành phҫn và hàm lѭӧng chҩt khoáng mà ngѭӡi ta phân biӋt suӕi mһn, suӕi chua, suӕi sҳt, suӕi lѭu huǤnh ... Sông có lѭӧng nѭӟc nhiӅu hѫn suӕi. Tính chҩt lý hӑc và hóa hӑc cӫa sông cNJng khác nhau tuǤ thuӝc vào vùng ÿӏa lý. Sông ӣ vùng ÿӗng bҵng thѭӡng giàu chҩt dinh dѭӥng hѫn vùng núi nhѭng lҥi bӏ ô nhiӉm hѫn do chҩt thҧi công nghiӋp và sinh hoҥt.
Hӗ là nhӳng vùng trNJng ngұp ÿҫy nѭӟc trong ÿҩt liӅn. Tính chҩt lý hӑc và hoá hӑc cӫa các loҥi hӗ cNJng rҩt khác nhau. Hӗ ӣ các vùng núi ÿá có nguӗn nѭӟc ngҫm chҧy ra và hӗ ӣ vùng ÿӗng bҵng khác nhau rҩt lӟn vӅ nhiӋt ÿӝ cNJng nhѭ thành phҫn chҩt dinh dѭӥng. Ngay ӣ trong mӝt hӗ cNJng có sӵ phân tҫng, ӣ mӛi tҫng lҥi có mӝt ÿiӅu kiӋn môi trѭӡng khác nhau. Có nhӳng hӗ có nӗng ÿӝ muӕi cao gӑi là hӗ nѭӟc mһn, nӗngÿӝ muӕi có thӇ lên tӟi 28%.
BiӇn bao phӫ gҫn 3/4 bӅ mһt trái ÿҩt, khác vӟi các thuӹ vӵc trong ÿҩt liӅnÿiӇn hình vӅ hàm lѭӧng muӕi cao tӟi 35%. Ngoài ra biӇn còn có thành phҫn các chҩt khoáng khác vӟi các thuӹ vӵc trong ÿҩt liӅn. Các vùng biӇn và các tҫng cӫa biӇn cNJng có các ÿһc trѭng môi trѭӡng khác nhau. Thí dө nhѭ vӅ nhiӋt ÿӝ, áp lӵc thuӹ tƭnh, ánh sáng, pH, thành phҫn hoá hӑc ... Tҩt cҧ nhӳng yӃu tӕ khác nhau ÿóÿӅuҧnh hѭӣng trӵc tiӃpÿӃn sӵ phân bӕ cӫa vi sinh vұt trong các môi trѭӡng nѭӟc.
3.2.2. Sӵ phân bӕ cӫa vi sinh vұt trong các môi trѭӡng nѭӟc
Vi sinh vұt có mһt ӣ khҳp nѫi trong các nguӗn nѭӟc. Sӵ phân bӕ cӫa chúng hoàn toàn không ÿӗng nhҩt mà rҩt khác nhau tuǤ thuӝc vào ÿһc trѭng cӫa tӯng loҥi môi trѭӡng. Các yӃu tӕ môi trѭӡng quan trӑng quyӃtÿӏnh sӵ phân bӕ cӫa vi sinh vұt là hàm lѭӧng muӕi, chҩt hӳu cѫ, pH, nhiӋtÿӝ và ánh sáng. Nguӗn nhiӉm vi sinh vұt cNJng rҩt quan trӑng vì ngoài nhӳng nhóm chuyên sӕngӣ nѭӟc ta còn có nhӳng nhóm nhiӉm tù các môi trѭӡng khác vào. Ví dө nhѭ tӯ ÿҩt, tӯ chҩt thҧi cӫa ngѭӡi và ÿӝng vұt.
Nѭӟc nguyên chҩt không phҧi là nguӗn môi trѭӡng thuұn lӧi cho vi sinh vұt phát triӇn, vì nѭӟc nguyên chҩt không phҧi là môi trѭӡng giàu dinh dѭӥng. Trong nѭӟc có hoà tan nhiӅu chҩt hӳu cѫ và muӕi khoáng khác nhau. Nhӳng chҩt hoà tan này rҩt thuұn lӧi cho vi sinh vұt sinh trѭӣng và phát triӇn.
Vi sinh vұt trong nѭӟcÿѭӧcÿѭa tӯ nhiӅu nguӗn khác nhau:
- Có thӇ tӯ ÿҩt do bөi bay lên, nguӗn nѭӟc này chӫ yӃu bӏ nhiӉm vi sinh vұt trên bӅ mһt.
- Có thӇ do nѭӟc mѭa sau khi chҧy qua nhӳng vùng ÿҩt khác nhau cuôns theo nhiӅu vi sinh vұt nѫi nѭӟc chҧy qua.
- Do nѭӟc ngҫm hoһc nguӗn nѭӟc khác qua nhӳng nѫi nhiӉm bҭn nghiêm trӑng.
- Sӕ lѭӧng và thành phҫn vi sinh vұt thҩy trong nѭӟc mang ÿһc trѭng vùng ÿҩt bӏ nhiӉm mà nѭӟc chҧy qua.
Ӣ môi trѭӡng nѭӟc ngӑt,ÿһc biӋt là nhӳng nѫi luôn có sӵ nhiӉm khuҭn tӯ ÿҩt, hҫu hӃt các nhóm vi sinh vұt có trong ÿҩt ÿӅu có mһt trong nѭӟc, tuy nhiên vӟi tӹ lӋ khác biӋt. Nѭӟc ngҫm và nѭӟc suӕi thѭӡng nghèo vi sinh vұt nhҩt do ӣ nhӳng nѫi này nghèo chҩt dinh dѭӥng. Trong các suӕi có hàm lѭӧng sҳt cao thѭӡng chӭa các vi khuҭn sҳt nhѭLeptothrix ochracea.Ӣ các suӕi chӭa lѭu huǤnh thѭӡng có mһt nhóm vi khuҭn lѭu huǤnh màu lөc hoһc màu tía. Nhӳng nhóm này ÿӅu thuӝc loҥi tӯ dѭӥng hoá năng và quang năng.Ӣ nhӳng suӕi nѭӟc nóng thѭӡng chӍ tӗn tҥi các nhóm vi khuҭnѭa nhiӋt nhѭLeptothrix thermalis.
Ӣ ao, hӗ và sông do hàm lѭӧng chҩt dinh dѭӥng cao hѫn nѭӟc ngҫm và suӕi nên sӕ lѭӧng và thành phҫn vi sinh vұt phong phú hѫn nhiӅu. Ngoài nhӳng vi sinh vұt tӵ dѭӥng còn có rҩt nhiӅu các nhóm vi sinh vұt dӏ dѭӥng có khҧ năng phân huӹ các chҩt hӳu cѫ. Hҫu hӃt các nhóm vi sinh vұt trong ÿҩtÿӅu có mһtӣ ÿây.Ӣ nhӳng nѫi bӏ nhiӉm bҭn bӣi nѭӟc thҧi sinh hoҥt còn có mһt các vi khuҭnÿѭӡng ruӝt và các vi sinh vұt gây bӋnh khác. Tuy nhӳng vi khuҭn này chӍ sӕng trong nѭӟc mӝt thӡi gian nhҩt ÿӏnh nhѭng nguӗn nѭӟc thҧi lҥiÿѭӧcÿә vào thѭӡng xuyên nên lúc nào chúng cNJng có mһt.Ĉây chính là nguӗn ô nhiӉm vi sinh nguy hiӇmÿӕi vӟi sӭc khoҿ con ngѭӡi.
Ӣ nhӳng thuӹ vӵc có nguӗn nѭӟc thҧi công nghiӋp ÿә vào thì thành phҫn vi sinh vұt cNJng bӏ ҧnh hѭӣng theo các hѭӟng khác nhau tuǤ thuӝc vào tính chҩt cӫa
nѭӟc thҧi. Nhӳng nguӗn nѭӟc thҧi có chӭa nhiӅu axit thѭӡng làm tiêu diӋt các nhóm vi sinh vұtѭa trung tính có trong thuӹ vӵc.
Tuy cNJng là môi trѭӡng nѭӟc ngӑt nhѭng sӵ phân bӕ cӫa vi sinh vұt ӣ hӗ và sông rҩt khác nhau. Ӣ các hӗ nghèo dinh dѭӥng, tӹ lӋ vi khuҭn có khҧ năng hình thành bào tӱ thѭӡng cao hѫn so vӟi nhóm không có bào tӱ.Ӣ các tҫng hӗ khác nhau sӵ phân bӕ cӫa vi sinh vұt cNJng khác nhau. Ӣ tҫng mһt nhiӅu ánh sáng hѫn thѭӡng có nhӳng nhóm vi sinh vұt tӵ dѭӥng quang năng. Dѭӟi ÿáy hӗ giàu chҩt hӳu cѫ thѭӡng có các nhóm vi khuҭn dӏ dѭӥng phân giҧi chҩt hӳu cѫ.Ӣ nhӳng tҫngÿáy có sӵ phân huӹ chҩt hӳu cѫ mҥnh tiêu thө nhiӅu ôxy tҥo ra nhӳng vùng không có ôxy hoà tan thì chӍ có mһt nhóm kӷ khí bҳt buӝc không có khҧ năng tӗn tҥi khi có oxy.
Ӣ môi trѭӡng nѭӟc mһn bao gӗm hӗ nѭӟc mһn và biӇn, sӵ phân bӕ cӫa vi sinh vâth khác hҷn so vӟi môi trѭӡng nѭӟc ngӑt do nӗng ÿӝ muӕi ӣ nhӳng nѫi này cao.
TuǤ thuӝc vào thành phҫn và nӗng ÿӝ muӕi, thành phҫn và sӕ lѭӧng vi sinh vұt cNJng khác nhau rҩt nhiӅu. Tuy nhiên tҩt cҧ ÿӅu thuӝc nhóm ѭa mһn ít có mһtӣ môi trѭӡng nѭӟc ngӑt. Có nhӳng nhóm phát triӇn ÿѭӧc ӣ nhӳng môi trѭӡng có nӗng ÿӝ muӕi cao gӑi là nhóm ѭa mһn cӵc ÿoan. Nhóm này có mһt ӣ cҧ các ruӝng muӕi và các thӵc phҭm ѭӟp muӕi. Ĉҥi diӋn cӫa nhóm này là Halobacterium có thӇ sӕng ÿѭӧc ӣ dung dӏnh muӕi bão hoà. Có nhӳng nhóm ѭa mһn vӯa phҧi sӕngӣ nӗng ÿӝ muӕi tӯ 5 ÿӃn 20%, nhóm ѭa mһn yӃu sӕng ÿѭӧcӣ nӗngÿӝ dѭӟi 5%. Ngoài ra có nhӳng nhóm chӏu mһn sӕng ÿѭӧc ӣ môi trѭӡng có nӗng ÿӝ muӕi thҩp, ÿӗng thӡi cNJng có thӇ sӕng ӣ môi trѭӡng nѭӟc ngӑt.
Các vi sinh vұt sӕng trong môi trѭӡng nѭӟc mһn nói chung có khҧ năng sӱ dөng chҩt dinh dѭӥng có nӗngÿӝ rҩt thҩp. Chúng phát triӇn chұm hѫn nhiӅu so vӟi vi sinh vұtÿҩt. Chúng thѭӡng bám vào các hҥt phù sa ÿӇ sӕng. Vi sinh vұtӣ biӇn thѭӡng thuӝc nhóm ѭa lҥnh, có thӇ sӕng ÿѭӧc ӣ nhiӋt ÿӝ tӯ 0 ÿӃn 40C. Chúng thѭӡng có khҧ năng chӏuÿѭӧc áp lӵc lӟn nhҩt là ӣ nhӳng vùng biӇn sâu.
Nói chung các nhóm vi sinh vұt sӕng ӣ các nguӗn nѭӟc khác nhau rҩt ÿa dҥng vӅ hình thái cNJng nhѭ hoҥt tính sinh hӑc. Chúng tham gia vào viӋc chuyӇn hoá vұt chҩt cNJng nhѭ các vi sinh vұt sӕng trong môi trѭӡng ÿҩt.Ӣ trong môi trѭӡng nѭӟc cNJng có mһtÿҫyÿӫ các nhóm tham gia vào các chu trình chuyӇn hoá các hӧp chҩt cacbon, nitѫ và các chҩt khoáng khác. Mӕi quan hӋ giӳa các nhóm vӟi nhau cNJng rҩt phӭc tҥp, cNJng có các quan hӋ ký sinh, cӝng sinh, hӛ sinh, kháng sinh nhѭ trong môi trѭӡng ÿҩt. Có
quan ÿiӇm cho rҵng vi sinh vұt sӕng trong môi trѭӡng nѭӟc và ÿҩt ÿӅu có chung mӝt nguӗn gӕc ban ÿҫu. Do quá trình sӕng trong nhӳng môi trѭӡng khác nhau mà chúng có nhӳng biӃnÿәi thích nghi. ChӍ cҫn mӝt tác nhân ÿӝt biӃn cNJng có thӇ biӃn tӯ dҥng này sang dҥng khác do cѫ thӇ và bӝ máy di truyӅn cӫa vi sinh vұt rҩt ÿѫn giҧn so vӟi nhӳng sinh vұt bұc cao.
Ngày nay các nguӗn nѭӟc, ngay cҧ nѭӟc ngҫm và nѭӟc biӇn ӣ nhӳng mӭc ÿӝ khác nhau ÿã bӏ ô nhiӉm do các nguӗn chҩt thҧi khác nhau. Do ÿó khu hӋ vi sinh vұt bӏ ҧnh hѭӣng rҩt nhiӅu và do ÿó khҧ năng tӵ làm sҥch các nguӗn nѭӟc do hoҥtÿӝng phân giҧi cӫa vi sinh vұt cNJng bӏ ҧnh hѭӣng
3.3. MÔI TRѬӠNG KHÔNG KHÍ VÀ SӴ PHÂN BӔ CӪA VI SINH VҰT