Chính sách đào tạo và sử dụng bác sĩ ở một số nước

Niên giám thống kê y tế qua các năm cho thấy, mật độ bác sĩ theo dân số ở khu vực miền núi phía bắc, Tây Nguyên, và Đồng bằng Sông Cửu Long thấp hơn các khu vực Đồng bằng Sông Hồng và Đông Nam bộ.

Nguyễn Bạch Ngọc và cộng sự [88] nghiên cứu xác định các điều kiện cần thiết để thực hiện chủ trương đưa bác sĩ về xã và phát huy hiệu quả hoạt động của bác sĩ tuyến xã cho thấy 5 điều kiện cần thiết nhất để thực hiện chủ trương huy động bác sĩ làm việc ở trạm y tế là: đảm bảo điều kiện làm việc ở trạm y tế xã; chính sách, chế độ đồng bộ và phù hợp; có cơ sở pháp lý; có cơ hội phát triển chuyên môn; và có cơ hội thăng tiến chức vụ và địa vị xã hội, sự tôn vinh của xã hội.

Nghiên cứu của Trần Quốc Kham và Đinh Hồng Dương đánh giá kết quả đào tạo cử tuyển từ năm 2007 đến năm 2011 cho thấy, tại 34 tỉnh được phép cử tuyển đã cử đi đào tạo được 1.812 người, trong đó, đào tạo đại học (y và dược) 1.331 người. Có tỉnh chỉ cử đi đào tạo được một người và tỉnh cử được nhiều nhất là 294 người. Việc thực hiện chỉ tiêu cử tuyển với cấp học đại học chỉ đạt 91,3% so với chỉ tiêu được giao. Tiêu chuẩn đầu vào được đánh giá tương đối cao với bậc đại học, tuy nhiên, mức hỗ trợ tài chính được cho là tương đối thấp trong khi người DTIN còn nghèo nên không bù đắp phần còn thiếu cho con, em mình [89].

1.4 Tổng quan về chính sách đào tạo và sử dụng bác sĩ

Bảng 1.5 Các loại can thiệp được sử dụng để cải thiện việc duy trì các nhân viên y tế ở vùng sâu vùng xa và nông thôn

Loại can thiệp Giải pháp cụ thể

A. Các can thiệp về giáo dục và quy chế

• Tuyển chọn sinh viên từ nông thôn

• Tuyển dụng và đào tạo ở nông thôn

• Thay đổi, cải tiến chương trình đào tạo

• Tiếp cận với nông thôn ngay từ đầu trong giáo dục đại học (đa dạng hóa các địa điểm đào tạo)

• Các chương trình tiếp cận giáo dục vùng xa

• Cộng đồng tham gia lựa chọn sinh viên

• Yêu cầu dịch vụ bắt buộc (kế hoạch vay vốn)

• Cấp phép có điều kiện (giấy phép hành nghề ở vùng nông thôn dành cho bác sĩ nước ngoài)

• Các chương trình hoàn trả vốn vay (trả học phí bằng làm việc ở nông thôn từ 4-6 năm)

• Đào tạo nhiều loại hình nhân viên y tế khác nhau (cán bộ cấp trung, thay thế, chuyển nhiệm vụ)

• Công nhận văn bằng nước ngoài B. Đãi ngộ bằng

tiền (thù lao tài chính trực tiếp và gián tiếp)

• Trả lương cao hơn cho bác sĩ hành nghề ở nông thôn

• Phụ cấp nông thôn, bao gồm gói tổng thể

• Trả lương theo năng suất lao động

• Các phương thức tính thù lao khác nhau (phí dịch vụ, trả chọn gói.)

• Cho vay (mua nhà ở, xe cộ)

Loại can thiệp Giải pháp cụ thể

• Tài trợ cho giáo dục gia đình

• Các khoản lợi tức khác ngoài lương C. Quản lý, môi

trường làm việc và hỗ trợ xã hội

• Cải thiện tổng thể cơ sở hạ tầng nông thôn (nhà ở, đường xá, điện thoại, cấp nước, truyền thông vô tuyến v.v…

• Cải thiện điều kiện sống và làm việc, bao gồm cơ điều kiện học tập cho trẻ em và việc làm cho vợ hoặc chồng, đảm bảo cung cấp đầy đủ các công nghệ và thuốc

• Giám sát hỗ trợ

• Hỗ trợ phát triển nghề nghiệp liên tục, lộ trình nghề nghiệp

• Khen thưởng, các phong trào quần chúng và sự công nhận xã hội

• Cơ hội hợp đồng làm việc bán thời gian linh hoạt

• Các biện pháp giảm cảm giác cô lập của nhân viên y tế (mạng lưới chuyên môn/chuyên khoa, liên lạc từ xa thông qua telemedicine và telehealth)

• Tăng cơ hội tuyển dụng vào làm viên chức nhà nước Nguồn: World Health Organization [9].

Từ năm 2010, Chính phủ Trung Quốc đã có kế hoạch và cung cấp tài chính để đào tạo cán bộ y tế cho nông thôn. Các nội dung chính của kế hoạch là: giao các cơ sở giáo dục chỉ tiêu tuyển sinh viên y khoa từ nông thôn, hỗ trợ tài chính cho sinh viên trong 3 năm và sinh viên tốt nghiệp phải làm việc tại các cơ sở y tế nông thôn 6 năm. [6].

Năm 2012, Bộ Giáo dục và Bộ Y tế công cộng Trung Quốc đã thực hiện một chương trình giao cho một số trường đại học và cao đẳng y tế đã được lựa chọn tiến hành thí điểm cải cách đào tạo cán bộ y tế cho nông thôn.

Chương trình này áp dụng mô hình đào tạo y khoa 3 năm và đào tạo sau đại học 2 năm, được đề xuất để được sử dụng cho mục đích này. Các khoá học sẽ được sửa đổi để sinh viên được trang bị kiến thức và kỹ năng để cung cấp 6 loại dịch vụ y tế ở nông thôn, đó là phòng ngừa, chăm sóc, chẩn đoán, điều trị, phục hồi chức năng và quản lý sức khoẻ [90].

Thái Lan áp dụng chinh sách lao động nghĩa vụ có thời hạn đối với bác sĩ mới tốt nghiệp trong thời gian 3 năm. Chính sách này đã giúp cho vùng nông thôn được tăng cường nhiều bác sĩ [91].

Úc và nhiều nước phát triển khác có những chính sách thu hút và lao động nghĩa vụ đối với bác sĩ ở vùng khó khăn. Chính sách tuyển chọn bác sĩ là người địa phương, sắc tộc thiểu số, cấp chứng chỉ hành nghề hạn chế theo khu vực cho đối tượng đào tạo cho vùng khó khăn và vùng thổ dân Úc đã giúp cho những khu vực này có bác sĩ làm việc [82, 92, 93].