CÔNG THỨC PHẢN ỨNG XÀ PHÒNG HÓA CHẤT BÉO
Bài tập về phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường kiềm (phản ứng xà phòng hóa) là dạng bài tập trọng tâm về chất béo, tuy nhiên nhiều em học sinh vẫn còn lúng túng khi gặp phải dạng bài này. Bài viết dưới đây sẽ giúp các em có cái nhìn khái quát hơn về dạng bài tập, đồng thời cung cấp các phương pháp giải nhanh để các em có thể giải quyết dạng bài tập này một cách dễ dàng nhất.
1. Công thức bài toán phản ứng xà phòng hóa chất béo
Phương trình phản ứng thủy phân chất béo trong môi trường kiềm (phản ứng xà phòng hóa)
t°
3 3 5 3 5 3
(RCOO) C H + 3NaOH 3RCOONa + C H (OH)
1 mol 3mol 3 mol 1mol
- Theo phương trình ta có:
n chất béo = glixerol 1 NaOH
n .n
3 p/ư = 1
3.n xà phòng
- Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng:
m chất béo + mNaOH = mmuối + mglixerol
Lưu ý: Mglixerol = 92 (g/mol)
Ví dụ: Xà phòng hóa hoàn toàn m gam tristearin cần vừa đủ 300 ml dung dịch NaOH 0,2 M.
Giá trị của m là
A. 17,68. B. 17,80. C. 53,40. D. 53,04
Hướng dẫn giải
nNaOH = 0,3.0,2 = 0,06 mol n chất béo = 1.nNaOH
3 p/ư = 0,02 mol
Tristearin: (C17H35COO)3C3H5 (M = 890 g/mol)
→ m tristearin = 890.0,02 = 17,8 gam
→ Đáp án B 2. Bạn nên biết
Một số axit béo và triglixerit (chất béo) tương ứng với các axit béo đó:
Tên axit béo CTPT axit béo Tên triglixerit tương ứng
CTPT triglixerit tương ứng
Đặc điểm cấu tạo Axit panmitic C15H31COOH
(M = 256)
Tripanmitin (C15H31COO)3C3H5
(M = 806)
No Axit stearic C17H35COOH
(M = 284)
Tristearin (C17H35COO)3C3H5
(M = 890)
No Axit oleic C17H33COOH
(M = 282)
Triolein (C17H33COO)3C3H5
(M = 884)
Không no Axit linoleic C17H31COOH
(M = 280)
Trilinolein (C17H31COO)3C3H5
(M = 878)
Không no 3. Bài tập minh họa
Câu 1: Xà phòng hoá hoàn toàn 35,6 gam chất béo X cần vừa đủ dung dịch chứa 0,12 mol NaOH. Cô cạn dung dịch sau phản ứng, thu được m gam muối. Giá trị của m là
A. 38,08. B. 29,36. C. 36,72. D. 38,24.
Hướng dẫn giải
glixerol NaOH
n 1.n
3 p/ư 1
.0,12 0,04 mol
3
→ m glixerol = 0,04.92 = 3,68 gam
Áp dụng định luật bảo toàn khối lượng m chất béo + m NaOH p/ư = m muối + m glixerol
35,6 + 0,12.40 = m + 3,68
→ m = 36,72 gam
→ Đáp án C
Câu 2: Xà phòng hóa hoàn toàn trieste X bằng dung dịch NaOH thì thu được 9,2 gam glixerol và 83,4 gam muối của axit béo B. Tên của B là
A. axit axetic. B. axit pamitic. C. axit oleic. D. axit stearic Hướng dẫn giải
n glixerol = 0,1 mol
→ n xà phòng = 3.n glixerol = 3.0,1 = 0,3 mol
→ M muối = 83, 4
0,3 = 278 (g/ mol)
→ C15H31COONa
→ Axit béo B là axit panmitic C15H31COOH
→ Đáp án B
