Chủ đề 3 : HIỆN TƯỢNG NHIỄM ĐIỆN
1. Mục tiêu a, Kiến thức
- Mô tả được một vài hiện tượng chứng tỏ vật bị nhiễm điện do cọ xát.
- Nêu được hai biểu hiện của các vật đã nhiễm điện là hút các vật khác hoặc làm sáng bút thử điện.
- Nêu được dấu hiệu về tác dụng lực chứng tỏ có hai loại điện tích và nêu được đó là hai loại điện tích gì.
- Nêu được sơ lược về cấu tạo nguyên tử: hạt nhân mang điện tích dương, các êlectrôn mang điện tích âm chuyển động xung quanh hạt nhân, nguyên tử trung hoà về điện.
b, Kỹ năng
- Giải thích được một số hiện tượng thực tế liên quan tới sự nhiễm điện do cọ xát.
c. Phẩm chất-Năng lực cần hình thành, phát triển:
+ Phẩm chất: Nghiêm túc, chăm chỉ khoa học sáng tạo, yêu thích môn học.
+ Năng lực chung: Tự học, giải quyết vấn đề, giao tiếp, sáng tạo
+ Năng lực chuyên biệt: K1, K2, K3, K4, P1, P3, P5, P8, X5, X6, X8, C1 d. Nội dung tích hợp, trải nghiệm
Thông qua việc tổ chức cho học sinh thực hiện các TN nghiên cứu bài học góp phần giáo dục học sinh có thái độ tôn trọng, đoàn kết, hợp tác với mọi người, có tinh thần trách nhiệm, cẩn thận, trung thực trong công việc cũng như trong cuộc sống.
-Giáo dục bảo vệ môi trường
2 . Bảng mô tả mức độ câu hỏi, bài tập đánh giá năng lực học sinh qua chủ đề
Nội dung
MỨC ĐỘ NHẬN THỨC Các năng lực
hướng tới của chủ đề Nhận biết Thông hiểu Vận dụng
thấp
Vận dụng
cao Sự nhiễm
điện do cọ
Nêu được hai biểu hiện
Mô tả được một vài
Vận dụng giải thích
- Năng lực tự học
xát của các vật đã nhiễm điện. C1
hiện tượng chứng tỏ vật bị nhiễm điện do cọ xát.
C2
được một số hiện tượng thực tế liên quan tới sự nhiễm điện do cọ xát.
C3,C4
- Năng lực giải quyết vấn đề
- Năng lực hợp tác - Năng lực giao tiếp - Nhóm NLTP liên quan đến sử dụng kiến thức vật lí:
K1, K2, K3, K4
- Nhóm NLTP về phương pháp: P1, P2, P3,P5,P7, P8, - Nhóm NLTP trao đổi thông tin: X1, X2, X5, X6, X7, X8
- Nhóm NLTP liên quan đến cá thể:C1, C2, C5 .
Hai loại điện tích
Nêu được sơ lược về cấu tạo nguyên tử: hạt nhân mang điện tích dương, các eelectron mang điện tíc âm
chuyển động xung quanh hạt nhân, nguyên tử trung hòa về điện. C5
Nêu được dấu hiệu về tác dụng lực chứng tỏ có hai loại điện tích và nêu được đó là hai loại điện tích gì.
C6
3. Biên soạn câu hỏi, bài tập theo các mức độ nhận thức
C1. Có thể làm một vật bị nhiễm điện bằng cách nào? Khi vật bị nhiễm điện, vật có khả năng gì?
a b
c d
C2. Tại sao khi đi ngoài trời nếu gặp phải cơn dông thì chúng ta không nên đứng trú dưới những cây cổ thụ cao?
C3. Hãy giải thích tại sao khi tiếp nhiên liệu cho máy bay vừa hạ cánh xuông sân bay, người ta phải nối thân máy bay với đất?
C4. Hãy nêu sơ lược cấu tạo nguyên tử?
C5. Có mấy loại điện tích, đó là những loại điện tích nào? Khi các điện tích đặt gần nhau thì chúng tương tác với nhau như thế nào?
C6. Trong mỗi hình a, b, c, d các mũi tên đã cho chỉ lực tác dụng ( hút hoặc đẩy) giữa hai vật mang điện tích. Hãy ghi dấu điện tích chưa cho biết của vật thứ hai:
4. Tổ chức dạy học chủ đề
Tiết Nội dung Ghi chú
1 Bài 17: Sự nhiễm điện do cọ xát GD BVMT
BĐKH
2 Bài 18: Hai loại điện tích GD BVMT
GDĐĐ
5. Câu hỏi quan trọng (tích hợp trong phần 8) Câu hỏi trắc nghiệm.
Câu 1:Có thể làm nhiễm điện cho một vật bằng cách A. Cọ xát vật
B. Nhúng vật vào nước đá
C. Cho chạm vào nam châm
D. Nung nóng vật
Câu 2: Vào những ngày như thế nào thì các thí nghiệm về sự nhiễm điện do cọ xát thực hiện dễ thành công?
A. Trời nắng
B. Hanh khô, rất ít hơi nước trong không khí.
C. Gió mạnh.
D. Không mưa, không nắng.
Câu 3:Những ngày hanh khô, khi chải tóc khô bằng lược nhựa thì nhiều sợi tóc bị lược nhựa hút kéo thẳng ra vì:
A. lược nhựa chuyển động thẳng kéo sợi tóc thẳng ra.
B. các sợi tóc trơn hơn và bị cuốn thẳng ra.
C. tóc đang rối, bị chải thì thẳng ra.
D. khi cọ xát với tóc lược nhựa bị nhiễm điện nên nó hút và kéo làm cho sợi tóc thẳng ra.
Câu 4: Vật chất được cấu tạo bởi các nguyên tử. Nguyên tử gồm:
A. Hạt nhân ở giữa mang điện tích âm.
B. Hạt nhân không mang điện tích.
C. Hạt nhân mang điện tích dương, các electron mang điện tích âm quay xung quanh hạt nhân.
D. Hạt nhân ở giữa mang điện tích dương, lớp vỏ không mang điện.
Câu 5 : Chọn phát biểu sai:
A. Vật bị nhiễm điện có khả năng hút các vật nhẹ.
B. Hai vật nhiễm điện cùng dấu thì hút nhau.
C. Hai vật nhiễm điện khác dấu thì hút nhau.
D. Vật nhiễm điện là vật mang điện tích.
Câu 6 : Thanh thủy tinh sau khi cọ xát với lụa thì:
A. Thủy tinh mang điện tích dương, lụa mang điện tích âm.
B. Thủy tinh mang điện tích dương, lụa mang điện tích dương.
C. Thủy tinh mang điện tích âm, lụa mang điện tích âm.
D. Thủy tinh mang điện tích âm, lụa mang điện tích dương.
Câu 7: Một thanh kim loại chưa bị nhiễm điện được cọ xát và sau đó trở thành vật mang điện tích dương. Thanh kim loại khi đó ở vào tình trạng nào trong các tình trạng sau?
A. Nhận thêm electron B. Mất bớt electron
C. Mất bớt điện tích dương D. Nhận thêm điện tích dương 6. Đánh giá
* Phương thức: Câu hỏi, bài tập
* Câu hỏi:
Câu 1 : Có thể làm một vật bị nhiễm điện bằng cách nào? Khi vật bị nhiễm điện, vật có khả năng gì?
Câu 2: Có mấy loại điện tích, đó là những loại điện tích nào? Khi các điện tích đặt gần nhau thì chúng tương tác với nhau như thế nào?
*Bài tập:
Bài 1: Hãy giải thích vì sao vào mùa đông, khi ta cởi áo len hay dạ ta thường nghe tiếng nổ lép bép, trong bóng tối còn có thể thấy các đốm sáng li ti, áo thường dính vào cơ thể khi kéo lên?
Do khi ta mặc áo len, dạ, cơ thể ta cọ xát với áo, nên cả cơ thể và áo đều bị nhiễm điện. Khi ta cởi áo thì các phần trên áo sẽ phóng điện do tiếp xúc gần nhau, làm ta thấy các đốm sáng li ti, kèm theo việc phóng điện là sự nóng lên của phần không khí nhỏ ở đó, làm không khí dãn nở nhanh gây ra tiếng nổ lép bép. Do áo và cơ thể nhiễm điện nên nó bị hút dính vào người.
Bài 2: Trong mỗi hình a, b, c, d, các vật A, B đều bị nhiễm điện. Hãy điền dấu điện tích (+ hay -) vào vật chưa ghi dấu?
Đáp án bài 2:
7. Đồ dùng dạy học:
1.Giáo viên
Mỗi nhóm HS (Đồ dùng có ở PTN):
- 1 thước nhựa, 1 thanh thuỷ tinh hữu cơ, 1 mảnh nilông.
- 1 quả cầu nhựa xốp có xuyên sợi chỉ khâu, 1 giá treo.
- 1 mảnh len hoặc một mảnh lông thú, 1 mảnh dạ, 1 mảnh lụa sấy khô.
- 1 số mẩu giấy vụn.-1 mảnh tôn.-1 mảnh nhựa.
-1 bút thử điện thông mạch.
- Hai mảnh nilong, bút chì, kẹp, mảnh vải khô, đũa nhựa có lỗ giữa, trục quay, thanh thủy tinh hữu cơ.
-Máy chiếu, máy tính.
8.Các hoạt động dạy học và giáo dục:
Ngày soạn: 5/1/2021 Tiết:19(theo KHGD)
Tuần: 19(theo KHGD Tiết 1. SỰ NHIỄM ĐIỆN DO CỌ SÁT.
1.Ôn định lớp :(1 phút):
Ngày giảng Lớp Sĩ số
7A 7B 7C 7D 7E 2. Giới thiệu chương (3’)
HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
Nêu vấn đề: Hằng ngày, chúng ta sử dụng điện trong sinh hoạt, thường nghe nói về điện: điện giúp đèn sáng, quạt máy có thể quay làm mát... Trong chương này, chúng ta sẽ tìm hiểu bản chất của điện là gì? Do đâu mà có điện? Điện có tác dụng gì? Sử dụng điện thế nào cho an toàn?
Chuyển giao nhiệm vụ
- Gọi 2 HS mô tả hiện tượng trong ảnh đầu chương 3, nêu thêm các hiện tượng khác
- Gọi HS đọc mục tiêu của chương 3
HS lắng nghe giáo viên thông báo. Liên hệ kiến thức thực tế.
Thực hiện nhiệm vụ
- Quan sát tranh vẽ Sgk/ 47 nêu ví dụ khác
- Đọc Sgk /47 nêu được những mục tiêu cần đạt được của chương
3: Bài mới
Hoạt động 1: Khởi động ( 3 phút)
Mục đích: Tạo tình huống có vấn đề để gây hứng thú tìm hiểu cho học sinh nhằm tăng cường sự chú ý của học sinh vào bài học.
Phương pháp: Thông báo, thuyết trình.
Phương tiện, tư liệu: SGK.
- Năng lực cần đạt: C1; C5; X6; X5 .
HOẠT ĐỘNG CỦA GV HOẠT ĐỘNG CỦA HS
- Để tìm hiểu các loại điện tích , trước hết ta tìm hiểu một trong cách nhiễm điện cho các vật là “ Nhiễm điện do cọ xát”
Chuyển giao nhiệm vụ
- Vào những ngày hanh khô khi cởi áo bằng len dạ em đã từng thấy hiện tượng gì ?
- Gv thông báo hiện tượng tương tự xảy ra ngoài tự nhiên là hiện tượng sấm sét và đó là hiện tượng nhiễm điện do cọ xát .
HS: lắng nghe giáo viên thông báo.
Thực hiện nhiệm vụ
Liên hệ kiến thức thực tế.
- HS: Khi cởi áo len , dạ trong bóng tối thấy tia chớp sáng li ti và tiếng nổ lách tách
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức : Vật nhiễm điện ( 21 phút )
Mục tiêu: Tìm hiểu cách làm một vật nhiễm điện, biết cách tiến hành các thí nghiệm.
Phương pháp:- Vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề, thực hành, nhóm.
Phương tiện: Thước nhựa, mảnh ni lông, thủy tinh, vải, giấy vụn, quả cầu nhựa, bút thử điện .
Năng lực cần đạt: C1; C5 ; K1; K4 ; P7; P8; X6; X5; X8
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh Chuyển giao nhiệm vụ
- Yêu cầu HS đọc thí nghiệm 1 nêu các dụng cụ thí nghiệm và các bước tiến hành thí nghiệm
- Gv lưu ý HS trước khi cọ xát các vật
I- Vật nhiễm điện:
Thí nghiệm 1:
Thực hiện nhiệm vụ
- HS đọc thí nghiệm 1 trong Sgk , nêu được các dụng cụ và cách tiến hành thí
phải kiểm tra đưa thước nhựa , mảnh ni lông, thanh thuỷ tinh lại gần giấy vụn quả cầu xốp để kiểm tra xem đã có hiện tượng gì xảy ra chưa?
- Khi HS tiến hành thí nghiệm , Gv nhắc nhở HS các nhóm lưu ý cách cọ xát các vật ( cọ xát mạnh nhiều lần theo một chiều ) sau đó đưa lại gần các vật kiểm tra để phát hiện hiện tượng xảy ra rồi ghi kết quả vào bảng kết quả thí nghiệm 1
- Từ bảng kết quả thí nghiệm HS các nhóm thảo luận , lựa chọn cụm từ thích hợp để điền vào chỗ trống cho phù hợp.
- Gv hướng dẫn HS thảo luận để đưa ra kết luận đúng ghi vở
Đánh giá của GV
- Vì sao nhiều vật sau khi cọ xát lại có thể hút các vật khác ?
Chuyển giao nhiệm vụ
- Gv hướng dẫn HS kiểm tra với các phương án HS nêu ra ví dụ như: do vật bị cọ xát nóng lên hay vật sau khi cọ xát có tính chất giống nam châm …
Chuyển giao nhiệm vụ
- Gv hướng dẫn HS tiến hành thí
nghiệm 2 . Lưu ý HS kiểm tra mảnh tôn trước khi đặt vào mảnh nhựa xem bóng đèn bút thử điện thông mạch có sáng không ? Lưu ý cách cầm mảnh dạ cọ xát nhựa, thả mảnh tôn vào mảnh nhựa để
nghiệm .
Báo cáo kết quả và thảo luận :
- Tiến hành thí nghiệm theo nhóm , mỗi HS trong nhóm đều phải tiến hành thí nghiệm với ít nhất một vật , ghi kết quả vào bảng kết quả thí nghiệm 1
- Tham gia thảo luận trong nhóm , chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống trong kết luận .
Kết luận 1: Nhiều vật sau khi bị cọ xát có khả năng hút các vật khác .
Thí nghiệm 2:
Thực hiện nhiệm vụ
- HS suy nghĩ , nêu phương án trả lời và cách làm thí nghiệm kiểm tra
- HS tiến hành thí nghiệm 2 theo nhóm . Chú ý quan sát hiện tượng xảy ra , thấy được bóng đèn của bút thử điện sáng
cách điện với tay Đánh giá của GV
- Gv kiểm tra việc tiến hành thí nghiệm của một số nhóm , nếu hiện tượng xảy ra chưa đạt phải giải thích cho HS nguyên nhân
- Gv có thể làm lại thí nghiệm cho HS quan sát lại hiện tượng để hoàn thành kết luận 2 ghi vở .
Có thể làm một vật bị nhiễm điện bằng cách nào? Khi vật bị nhiễm điện, vật có khả năng gì?
- Gv thông báo các vật bị cọ xát có khả năng hút các vật khác hoặc có thể làm sáng bóng đèn của bút thử điện . Các vật đó được gọi là các vật nhiễm điện hay các vật mang điện tích .
Báo cáo kết quả và thảo luận :
- HS hoàn thành kết luận 2, thảo luận trên lớp , ghi kết luận đúng vào vở
Kết luận 2: Nhiều vật khi bị cọ xát có khả năng làm sáng bóng đèn bút thử điện.
Thực hiện nhiệm vụ
Hs tại chỗ trả lời câu hỏi
Hoạt động 3: Hoạt động vận dụng ( 3 phút )
Mục tiêu: Vận dụng được kiến thức của bài vào giải các bài tập SGK, giải thích một số hiện tượng nhiễm điện thường gặp.
Phương pháp : Giáo viên hướng dẫn hs tự học Phương tiện: SGK, SBT
* Năng lực cần đạt: C1; C5 ; K1; K4 ; P3; X6; X5
Hoạt động của giáo viên Hoạt động của học sinh - Gv hướng hs về nhà tự
học câu C1, C2, C3.
.
II- Vận dụng : C1
: Lược và tóc cọ xát lược, tóc đều nhiễm điện
lược nhựa hút kéo tóc thẳng ra . C2 :
- Khi thổi luồng gió làm bụi bay .
- Cánh quạt quay cọ xát với không khí cánh quạt
bị nhiễm điện cánh quạt hút các hạt bụi ở gần nó . Mép quạt cọ xát nhiều nên nhiễm điện nhiều nhất mép quạt hút bụi mạnh nhất , bụi bám nhiều nhất C3: Gương , kính, màn hình ti vi cọ xát với khăn lau khô nhiễm điện vì thế chúng hút bụi vải ở gần . Hoạt động 4: Củng cố: (10 phút)
Mục đích: Khái quát nhanh lại kiến thức của bài, Tích hợp GDBVMT Phương pháp: kiểm tra.
Phương tiện, tư liệu: SGK .
*Năng lực cần đạt: C1; K1; K4 ; P3; X6; X5 .
Hoạt động của Thầy Hoạt động của Trò
Chuyển giao nhiệm vụ
Qua bài học các em cần ghi nhớ điều gì?
Hãy nêu sơ lược cấu tạo nguyên tử?
Trong các nhà máy dệt, người ta thường treo trên cao những tấm kim loại đã bị nhiễm điện. Làm như thế để làm gì?
Thực hiện nhiệm vụ: HS trả lời câu hỏi của GV
HS: - Đọc ghi nhớ- SGK/49.
- Đọc phần “ Có thể em chưa biết” :SGK/
49 để hiểu nguyên nhân của hiện tượng chớp và sấm sét, liên hệ giải thích được hiện tượng cởi áo len trong những ngày hanh khô.
Thực hiện nhiệm vụ : trả lời câu hỏi
- Trong các nhà máy thường xuất hiện bụi gây hại cho công nhân. Bố trí các tấm kim loại tích điện trong nhà máy khiến bụi bị nhiễm điện và bị hút vào tấm kim loại, giữ môi trường trong sạch, bảo vệ sức khoẻ công nhân.
* GDBĐKH: : Có thể làm cho vật nhiễm điện bằng cách cọ xát. Vào những lúc trời mưa dông, các đám mây bị cọ xát vào nhau nên nhiễm điện trái dấu. Sự phóng điện giữa các đám mây (sấm) và giữa đám mây với mặt đất (sét) vừa có lợi, vừa có hại cho cuộc sống con người.
+ Lợi ích: Giúp điều hoà khí hậu, gây ra phản ứng hoá học nhằm tăng thêm lượng ôzôn bổ sung vào khí quyển.
+ Tác hại: Phá huỷ nhà cửa và các công trình xây dựng, ảnh hưởng đến tính mạng con người và sinh vật, tạo ra các khí độc hại (NO, NO2 …).
- Để giảm tác hại của sét, bảo vệ tính mạng của con người và các công trình xây dựng, cần thiết xây dựng các cột thu lôi.
Gv đưa ra bài tập và câu hỏi trắc nghiệm yêu cầu hs hđ theo nhóm bàn và trả lời, tg 6 phút
Câu 1:Có thể làm nhiễm điện cho một vật bằng cách A. Cọ xát vật
B. Nhúng vật vào nước đá
C. Cho chạm vào nam châm D. Nung nóng vật
Câu 2: Vào những ngày như thế nào thì các thí nghiệm về sự nhiễm điện do cọ xát thực hiện dễ thành công?
A. Trời nắng
B. Hanh khô, rất ít hơi nước trong không khí.
C. Gió mạnh.
D. Không mưa, không nắng.
Câu 3:Những ngày hanh khô, khi chải tóc khô bằng lược nhựa thì nhiều sợi tóc bị lược nhựa hút kéo thẳng ra vì:
A. lược nhựa chuyển động thẳng kéo sợi tóc thẳng ra.
B. các sợi tóc trơn hơn và bị cuốn thẳng ra.
C. tóc đang rối, bị chải thì thẳng ra.
D. khi cọ xát với tóc lược nhựa bị nhiễm điện nên nó hút và kéo làm cho sợi tóc thẳng ra.
Bài 1: Hãy giải thích vì sao vào mùa đông, khi ta cởi áo len hay dạ ta thường nghe tiếng nổ lép bép, trong bóng tối còn có thể thấy các đốm sáng li ti, áo thường dính vào cơ thể khi kéo lên?
Đáp án: Do khi ta mặc áo len, dạ, cơ thể ta cọ xát với áo, nên cả cơ thể và áo đều bị nhiễm điện. Khi ta cởi áo thì các phần trên áo sẽ phóng điện do tiếp xúc gần nhau, làm ta thấy các đốm sáng li ti, kèm theo việc phóng điện là sự nóng lên của phần
không khí nhỏ ở đó, làm không khí dãn nở nhanh gây ra tiếng nổ lép bép. Do áo và cơ thể nhiễm điện nên nó bị hút dính vào người.
Bài 2: Tại sao khi đi ngoài trời nếu gặp phải cơn dông thì chúng ta không nên đứng trú dưới những cây cổ thụ cao?
Đáp án: Trong các cơn dông thường xảy ra sét đánh gây nguy hiểm chết người. Hiện tượng sét này xảy ra là do các đám mây di chuyển nhanh và cọ xát vào nhau, cọ xát vào không khí trong thời gian dài nên các đám mây bị nhiễm điện mạnh. Khi các đám mây đến gần nhau hay tới gần các đỉnh núi, ngọn cây cao thì xảy ra hiện tượng phóng điện tạo thành các tia chớp, sét. Tại đó nhiệt độ rất cao, lớp không khí ở đó nóng và giãn nở nhanh tạo thành tiếng nổ gọi là sấm. Tia sét thường đánh vào các vật nhọn, nhô cao trên mặt đất như các cây cao, gò đất cao…. Vì vậy ta không nên trú dưới các gốc cây cổ thụ, gốc cây cao để tránh bị sét đánh gây nguy hiểm chết người.
Bài 3: Hãy giải thích tại sao khi tiếp nhiên liệu cho máy bay vừa hạ cánh xuông sân bay, người ta phải nối thân máy bay với đất?
Đáp án; Các máy bay vừa hoàn thành một chuyến bay dài, thân máy bay cọ xát với không khí nên sẽ tích rất nhiều điện tích. Việc nối thân máy bay với đất sẽ giúp truyền lượng điện tích này xuống đất, do đó tránh được nguy cơ cháy nổ khi tiếp nhiên liệu.
Hoạt động 5: Hướng dẫn về nhà( 2 phút):
Mục đích: Giúp hs định hướng quá trình tich lũy kiến thức ở nhà Phương pháp: tự luận
Phương tiện, tư liệu: SGK, SBT Năng lực cần đạt: C2; X5
- Học thuộc các ghi nhớ.
- Làm tốt các BT từ 17.1; 17.2; 17.5; 17.6; 17.7; 17.9/ SBT (36, 37)
* HD chuẩn bị giờ sau: Đọc trước bài 18: “ Hai loại điện tích”.
VI. Tài liệu tham khảo :
- Sách giáo khoa, sách giáo viên, sách bài tập, tư liệu điện tử, chuẩn KTKN, sách hướng dẫn thí nghiệm vật lí 7 .
VII. Rút kinh nghiệm :
