1. Giúâi thiïơu
Cuöơc ăiïìu tra vïì dû luíơn xaô höơi vïì nhûông hađnh vi lïơch chuíín cuêa HSSV trong möi trûúđng hoơc ặúđng do nhoâm caân böơ Viïơn nghiïn cûâu
Dû luíơn cuêa hoơc sinh, sinh viïn vïì nhûông hađnh vi lïơch chuíín trong möi trûúđng hoơc ặúđng
Nguýîn Thõ Quyđnh Hoa vađ nhoâm nghiïn cûâu Viïơn Nghiïn cûâu Thanh niïn
Gia ®×nh vµ Giíi Sỉ 4 - 2010
Toâm tùưt: Trong thúđi gian qua, caâc phûúng tiïơn truýìn thöng ăaơi chuâng ăïì cíơp nhiïìu ăïịn nhûông tiïu cûơc xaêy ra trong möi trûúđng hoơc ặúđng nhû hiïơn tûúơng hoơc sinh, sinh viïn (HSSV) sûê duơng baơo lûơc; thiïịu vùn hoâa trong giao tiïịp, trong sinh hoaơt; gian líơn trong hoơc tíơp, thi cûê; coi thûúđng kyê luíơt nhađ trûúđng; thiïịu yâ thûâc tön troơng vađ lađm theo phaâp luíơt. Nhûông hiïơn tûúơng nađy ặúơc coi lađ biïíu hiïơn cuêa hađnh vi lïơch chuíín xaô höơi, phaên aânh sûơ xuöịng cíịp vïì ăaơo ặâc vađ löịi söịng cuêa möơt böơ phíơn HSSV hiïơn nay. Dûơa trïn kïịt quaê ăiïìu tra dû luíơn xaô höơi vïì nhûông hađnh vi lïơch chuíín cuêa HSSV trong möi trûúđng hoơc ặúđng vađ nhûông thöng tin thûâ cíịp thu thíơp ặúơc tûđ caâc phûúng tiïơn thöng tin ăaơi chuâng do nhoâm caân böơ Viïơn nghiïn cûâu Thanh niïn tiïịn hađnh thaâng 12 nùm 2009, bađi viïịt nađy xem xeât caâc biïíu hiïơn cuêa hađnh vi lïơch chuíín trong möi trûúđng hoơc ặúđng qua yâ kiïịn cuêa HSSV cuông nhû quan ăiïím, caâch nhòn nhíơn cuêa HSSV vïì hiïơn tûúơng nađy.
Tûđ khoâa: Hađnh vi lïơch chuíín; Hoơc sinh, sinh viïn; Hađnh vi lïơch chuíín trong möi trûúđng hoơc ặúđng.
Thanh niïn tiïịn hađnh thaâng 12 nùm 2009, taơi 4 thađnh phöị lúân. Caâc ắa bađn mang tñnh ăaơi diïơn cho 3 vuđng miïìn trong caê nûúâc, cuơ thïí khu vûơc miïìn Bùưc lađ Hađ Nöơi, Haêi Phođng; khu vûơc miïìn Trung lađ Ăađ Nùĩng; khu vûơc miïìn Nam lađ thađnh phöị Höì Chñ Minh.
Ăöịi tûúơng tham gia khaêo saât bao göìm: nhoâm HSSV (1200 ngûúđi lađ hoơc sinh caâc trûúđng trung hoơc phöí thöng (THPT) vađ sinh viïn caâc trûúđng Ăaơi hoơc) vađ nhoâm caân böơ, giaâo viïn trong nhađ trûúđng (120 ngûúđi lađ caân böơ quaên lyâ, giaâo viïn, caân böơ Ăoađn, Höơi). Ăiïìu tra ặúơc thûơc hiïơn bùìng phûúng phaâp trûng cíìy yâ kiïịn qua phiïịu hoêi. Taơi möîi ắa bađn ăiïìu tra, lûơa choơn 2 trûúđng THPT vađ 2 trûúđng Ăaơi hoơc bao göìm caê trûúđng cöng líơp vađ trûúđng dín líơp. HSSV tham gia ăiïìu tra ặúơc lûơa choơn ngíîu nhiïn theo lúâp taơi caâc trûúđng THPT vađ Ăaơi hoơc.
Ăùơc ăiïím cuêa míîu ăiïìu tra: Nhoâm ăöịi tûúơng hoơc sinh, sinh viïn coâ 1.200 ngûúđi. Nhoâm hoơc sinh lađ 592 ngûúđi, chiïịm 49,3% (trong ăoâ hoơc sinh lúâp 10 chiïịm 38,3%; hoơc sinh lúâp 11 chiïịm 31,8%; Hoơc sinh lúâp 12 chiïịm 29,9%). Nhoâm sinh viïn: 608 ngûúđi, chiïịm 50,7% (trong ăoâ sinh viïn nùm 1 chiïịm 35,2%; Sinh viïn nùm 2 chiïịm 31,1%; Sinh viïn nùm 3 chiïịm 29,8%; Sinh viïn nùm 4 chiïịm 3,9%).
Theo loaơi hònh trûúđng ăang theo hoơc: Trûúđng cöng líơp lađ 757 ngûúđi, chiïịm 63,1% vađ trûúđng dín líơp lađ 443 ngûúđi, chiïịm 36,9%. Theo ắa bađn:
Hađ Nöơi lađ 300 ngûúđi, chiïịm 25%; Haêi Phođng lađ 300 ngûúđi, chiïịm 25%;
Ăađ Nùĩng lađ 300 ngûúđi, chiïịm 25%; vađ thađnh phöị Höì Chñ Minh: 300 ngûúđi, chiïịm 25%. Theo giúâi tñnh: Nam lađ 367 ngûúđi, chiïịm 30,6% vađ nûô:
833 ngûúđi, chiïịm 69,4%.
Dûơa trïn kïịt quaê cuêa cuöơc ăiïìu tra ăöìng thúđi dûơa trïn nhûông thöng tin thu thíơp ặúơc tûđ caâc yâ kiïịn, bađi viïịt, diïîn ăađn trao ăöíi trïn caâc phûúng tiïơn thöng tin ăaơi chuâng, bađi viïịt muöịn tòm hiïíu mûâc ăöơ biïíu hiïơn cuêa caâc hađnh vi lïơch chuíín trong möi trûúđng hoơc ặúđng; quan ăiïím, thaâi ăöơ, phaên ûâng cuêa HSSV cuông nhû yâ kiïịn vïì caâc ýịu töị díîn ăïịn hađnh vi lïơch chuíín trong möi trûúđng hoơc ặúđng.
Trong nghiïn cûâu nađy, “Hađnh vi lïơch chuíín” ặúơc hiïíu lađ “sûơ phaên aânh bíịt kyđ möơt hađnh vi nađo khöng phuđ húơp vúâi sûơ mong ăúơi cuêa xaô höơi hoùơc möơt nhoâm xaô höơi. Lïơch lađ möơt hađnh vi ăi chïơch khoêi caâc qui tùưc, chuíín mûơc xaô höơi, hay cuêa nhoâm xaô höơi”. (Bruce J. Cohen vađ Terri L.
Orbuch, 1995:88). Hađnh vi lïơch chuíín ặúơc xaâc ắnh trong qui tùưc söịng vađ
töìn taơi trong vùn hoaâ. Hađnh vi lïơch chuíín coâ thïí ặúơc thûđa nhíơn lađ ăuâng ăùưn trong thïí chïị nađy nhûng chûa chùưc ăaô ặúơc thûđa nhíơn trong thïí chïị khaâc.
Trong ăiïìu tra nađy, “hađnh vi lïơch chuíín” khöng líịy ăùơc trûng truýìn thöịng hay hiïơn ăaơi lađm cùn cûâ chñnh (vò möîi möơt giai ăoaơn xaô höơi khaâc nhau laơi coâ nhûông giaâ trõ, chuíín mûơc xaô höơi khaâc nhau phuđ húơp vúâi mong ăúơi cuêa xaô höơi hoùơc möơt nhoâm xaô höơi úê giai ăoaơn íịy) mađ cùn cûâ chuê ýịu vađo quy ắnh cuêa luíơt phaâp; quy tùưc, chuíín mûơc nhoâm mađ ăöịi tûúơng HSSV ăang lađ thađnh viïn, cuơ thïí úê ăíy lađ nöơi quy, quy ắnh cuêa trûúđng, lúâp vađ nhûông giaâ trõ ăaơo ặâc cöịt loôi, mang tñnh bïìn vûông nhû ăaơo lyâ “uöịng nûúâc nhúâ nguöìn”, “tön sû troơng ăaơo” trong möi trûúđng hoơc ặúđng. Nhû víơy, hađnh vi lïơch chuíín trong möi trûúđng hoơc ặúđng ặúơc hiïíu lađ nhûông hađnh vi khöng tuín theo caâc quy ắnh cuêa phaâp luíơt, caâc nöơi quy, quy ắnh cuêa trûúđng, lúâp vađ caâc giaâ trõ ăaơo ặâc cöịt loôi mang tñnh bïìn vûông.
2. Caâc phaât hiïơn
YÂ kiïịn vïì caâc biïíu hiïơn tiïu cûơc trong möi trûúđng hoơc ặúđng
Tòm hiïíu yâ kiïịn cuêa HSSV vïì nhûông quan ăiïím, nhíơn ắnh liïn quan ăïịn caâc biïíu hiïơn tiïu cûơc trong möi trûúđng hoơc ặúđng, kïịt quaê thu ặúơc khaâ ăa daơng. Nhòn chung, HSSV ặúơc ăiïìu tra khöng ăöìng tònh vúâi nhûông quan ăiïím ăi ngûúơc laơi caâc giaâ trõ ăaơo ặâc, caâc chuíín mûơc vùn hoâa vöịn ặúơc coi troơng trong möi trûúđng hoơc ặúđng nhû truýìn thöịng tön sû troơng ăaơo, quy tùưc ûâng xûê phuđ húơp, ăuâng mûơc vúâi vai trođ, võ thïị trong giao tiïịp ûâng xûê, trong hoơc tíơp thi cûê, trong quan hïơ xaô höơi vađ trong thoâi quen hađng ngađy (giaâ trõ ăiïím trung bònh úê tíịt caê caâc quan ăiïím, nhíơn ắnh ặa ra ăïìu nhoê hún giaâ trõ cuêa thang ăo ( < 2) (Baêng 1).
Caâc quan ăiïím khöng phuđ húơp trong giao tiïịp nhû sûê duơng ngön ngûô thiïịu vùn hoâa (noâi tuơc, chûêi thïì, duđng tûđ ăïơm, noâi tröịng khöng vúâi ngûúđi lúân tuöíi) vađ ûâng xûê sai lïơch trong quan hïơ vúâi thíìy, cö (chïị nhaơo, vö lïî vúâi thíìy, cö giaâo) bõ HSSV phaên ăöịi nhiïìu nhíịt. Ăiïìu nađy cho thíịy, nhûông quan niïơm mang yâ nghôa giaâ trõ ăaơo ặâc quy ắnh caâc möịi quan hïơ víîn ặúơc HSSV ăaânh giaâ cao. Noâ phaên aânh trong yâ thûâc cuêa ăaơi ăa söị HSSV nhûông giaâ trõ nhín vùn cöịt loôi víîn mang möơt yâ nghôa lúân, coâ aênh hûúêng ăïịn nhíơn thûâc vađ hađnh vi trïn thûơc tïị cuêa hoơ.
ÚÊ caâc hađnh vi lïơch chuíín trong hoơc tíơp, thi cûê, HSSV ặúơc ăiïìu tra khöng ăöìng tònh nhiïìu nhíịt quan ăiïím cho rùìng, tñch cûơc hoơc tíơp ríịt quan
Baêng 1. YÂ kiïịn cuêa HSSV vïì nhûông nhíơn ắnh liïn quan ăïịn caâc biïíu hiïơn tiïu cûơc trong möi trûúđng hoơc ặúđng
* Ghi chuâ: Giaâ trõ ăiïím trung binh ( ) nùìm trong khoaêng: 1 < < 3
Tiïu chñ ăaânh giaâ : - Nïịu > 2 (ăiïím trung bònh cuêa thang ăo) lađ xu hûúâng ăöìng tònh - Nïịu < 2 (ăiïím trung bònh cuêa thang ăo) lađ xu hûúâng phaên ăöịi
troơng, nhûng quan troơng hún lađ biïịt caâch “chaơy ăiïím” ( = 1,29) vađ quan ăiïím thú ngûúđi khaâc hoơc höơ, lađm bađi tíơp höơ, thi höơ lađ ăiïìu bònh thûúđng (
= 1,39). Tuy nhiïn, víịn ăïì ăi hoơc muöơn, boê hoơc, nghó hoơc khöng xin pheâp ( = 1,60) vađ hiïơn tûúơng quay coâp trong kiïím tra, thi cûê ( = 1,74) ặúơc HSSV phaên ăöịi úê mûâc thíịp hún; trong ăoâ ăaâng chuâ yâ trïn 1/4 söị HSSV ặúơc ăiïìu tra (25,6%,) ăöìng tònh vúâi quan niïơm cho rùìng “quay coâp trong kiïím tra, thi cûê lađ ăiïìu tíịt nhiïn cuêa HSSV”, gíìn 1/4 söị HSSV cođn phín vín vađ thûơc sûơ chó coâ trïn 1/2 (51,3%) söị HSSV phaên ăöịi quan ăiïím nađy.
YÂ kiïịn trao ăöíi cuêa möơt söị baơn treê lađ HSSV trïn caâc diïîn ăađn trûơc tuýịn liïn quan ăïịn hiïơn tûúơng quay coâp, gian líơn trong thi cûê thïí hiïơn sûơ ăöìng tònh vúâi quan ăiïím nađy cuêa möơt böơ phíơn HSSV hiïơn nay. Vñ duơ yâ kiïịn cuêa möơt nickname lađ Delta bađy toê trong chuê ăïì “Quay coâp trong giúâi hoơc sinh - nïn hay khöng nïn?”, trïn website Traâi tim Viïơt Nam online nhû sau:
“Quay coâp û, töi cuông ăaô tûđng quay coâp röìi ăíịy, ăöi khi do bađi vúê quaâ nhiïìu (vñ nhû caâc mön phuơ nhû: cöng dín, kyô thuíơt... söị lûúơng cíu phaêi hoơc lïn ăïịn 30 cíu hoùơc cođn hún nûôa) hoùơc do mònh ăaô hoơc bađi ăoâ röìi nhûng khöng hiïíu sao khi lađm bađi kiïím tra thò qún khuíịy ăi míịt 1 vađi tûđ.... trong nhûông trûúđng húơp nhû víơy thò... duđng phao thöi”. Möơt baơn treê coâ nickname emgaionline viïịt rùìng: “Khöng quay coâp khöng lađ hoơc sinh.
Nhûng víịn ăïì quay coâp chíịp nhíơn ặúơc hay khöng phuơ thuöơc vađo viïơc quay coâp úê mûâc ăöơ nađo vađ quay khi nađo”(Quay coâp trong giúâi hoơc sinh - nïn hay khöng nïn?” http://5nam.ttvnol.com/hocsinh/151414.ttvn). Roô rađng yâ kiïịn vûđa nïu phíìn nađo cho thíịy viïơc víơn ăöơng chöịng tiïu cûơc trong thi cûê ăang ặúơc xaô höơi vađ ngađnh giaâo duơc ăùơt ra lađ víịn ăïì ríịt ăaâng quan tím vađ cíìn thiïịt.
Xu hûúâng phaên ăöịi caâc quan ăiïím liïn quan ăïịn hađnh vi lïơch chuíín trong thoâi quen hađng ngađy cuêa HSSV nhû viïịt, veô lïn tûúđng, lïn bađn ghïị;
vûât raâc tuđy tiïơn núi cöng cöơng chó chiïịm trïn 40% söị HSSV ặúơc ăiïìu tra.
Ăöìng thúđi söị HSSV coâ xu hûúâng ăöìng tònh vúâi nhûông biïíu hiïơn trïn chiïịm tó lïơ trïn dûúâi 40% vađ möơt tó lïơ nhoê HSSV coâ yâ kiïịn phín vín. Ăiïìu nađy cho thíịy, yâ kiïịn cuêa HSSV ăöịi vúâi nhûông biïíu hiïơn vïì hađnh vi vùn hoâa, yâ thûâc baêo vïơ möi trûúđng, giûô gòn tađi saên chung cuêa nhiïìu HSSV hiïơn nay cođn haơn chïị.
Mùơc duđ cođn töìn taơi nhûông yâ kiïịn khaâc nhau vïì quan hïơ tònh duơc trûúâc khi kïịt hön, vïì caâch thïí hiïơn tònh ýu núi cöng cöơng, tuy nhiïn kïịt quaê khaêo saât cho thíịy, xu hûúâng chung cuêa HSSV lađ khöng ăöìng tònh vúâi caâc
quan ăiïím nađy ( 11=1,63; 12=1,44). Noâi caâch khaâc, trong quan hïơ tònh ýu, hön nhín, caâc giaâ trõ truýìn thöịng víîn ặúơc HSSV coi troơng.
Tuy víơy, khoaêng 1/5 ngûúđi ặúơc hoêi (21,7%) ăöìng tònh vúâi quan ăiïím cho rùìng thïí hiïơn tònh caêm ýu ặúng thaâi quaâ núi cöng cöơng lađ ăiïìu bònh thûúđng. Hoơ coâ xu hûúâng ăïì cao tûơ do caâ nhín vađ cho rùìng xaô höơi cíìn thiïịt phaêi tön troơng ăiïìu ăoâ.
Víịn ăïì tûơ yâ thûâc ăöịi vúâi hađnh vi lïơch chuíín cuêa HSSV
Bïn caơnh viïơc tòm hiïíu quan ăiïím, nhíơn ắnh cuêa HSSV vïì nhûông hađnh vi lïơch chuíín trong möi trûúđng hoơc ặúđng, viïơc tòm hiïíu yâ kiïịn cuêa hoơ liïn quan ăïịn víịn ăïì tûơ yâ thûâc cuông ríịt quan troơng, cho pheâp nhòn nhíơn khña caơnh nhíơn thûâc, quan niïơm cuêa HSSV vïì caâc hiïơn tûúơng lïơch chuíín möơt caâch ăíìy ăuê, síu sùưc hún. Ăïí tòm hiïíu víịn ăïì nađy, khaêo saât ặa ra nhûông nhíơn ắnh vađ kïịt quaê thu ặúơc nhû sau:
Caâc söị liïơu úê Baêng 2 cho thíịy, nhòn chung trûúâc nhûông biïíu hiïơn lïơch chuíín, khöng phuđ húơp HSSV ăïìu tûơ yâ thûâc, ăaânh giaâ ặúơc vïì hađnh vi cuêa baên thín ( 1,2,3,5,7,9,10,11> 2). Ăiïìu nađy thïí hiïơn úê tím traơng “ín híơn”, “khoâ chõu”, “day dûât” ặúơc böơc löơ thûúđng xuýn trong tiïìm thûâc cuêa caâ nhín khi lađm ăiïìu gò ăoâ khöng phuđ húơp.
Mùơc duđ tûơ yâ thûâc ặúơc vïì tñnh khöng phuđ húơp cuêa nhûông hađnh vi lïơch chuíín, tuy nhiïn trong hoađn caênh nhíịt ắnh, trong caâc möịi quan hïơ xaô höơi vađ ăöịi vúâi baên thín khöng phaêi luâc nađo HSSV cuông coâ nhûông biïíu hiïơn ăuâng ăùưn, tñch cûơc. Cuöơc khaêo saât cho thíịy, úê caâc mûâc ăöơ khaâc nhau coâ túâi 69,5% HSSV cho rùìng mònh thûúđng lađm ngú khi thíịy ngûúđi khaâc lađm sai nöơi qui, qui ắnh, luíơt phaâp vađ 62,5% cho rùìng khöng coâ víịn ăïì gò khi mònh vi phaơm möơt caâch khöng chuê ắnh caâc quy ắnh núi cöng cöơng.
Coâ thïí nhíơn thíịy, yâ kiïịn cuêa HSSV vïì víịn ăïì tûơ yâ thûâc ăöịi vúâi nhûông hađnh vi lïơch chuíín mang yâ nghôa tñch cûơc nhíịt ắnh vađ lađ cú súê cho viïơc ăiïìu chónh hađnh vi cuêa caâ nhín. Mùơc duđ úê khña caơnh nađo ăoâ cođn coâ sûơ míu thuíîn giûôa nhíơn thûâc vađ hađnh vi trong thûơc tïị cuöơc söịng cuêa HSSV, tuy nhiïn cuöơc khaêo saât cho thíịy, trong yâ thûâc chung cuêa ăaơi ăa söị HSSV nhûông giaâ trõ, chuíín mûơc ăaơo ặâc, vùn hoâa trong sinh hoaơt, giao tiïịp ûâng xûê, quan hïơ xaô höơi vađ trong hoơc tíơp víîn ặúơc coi troơng.
Vïì mûâc ăöơ phöí biïịn cuêa caâc biïíu hiïơn cuêa hađnh vi lïơch chuíín
Caâc hađnh vi lïơch chuíín trong möi trûúđng hoơc ặúđng qua yâ kiïịn khaêo
Baãng 2. YÁ kiïën vïì vêën àïì tûå yá thûác àöëi vúái haânh vi lïåch chuêín cuãa HSSV
* Ghi chuá:
Giaá trõ àiïím trung binh ( ) nùçm trong khoaãng : 1 < < 3 Tiïu chñ àaánh giaá:
- Nïëu > 2 (àiïím trung bònh cuãa thang ào) laâ xu hûúáng àaánh giaá àuáng - Nïëu < 2 (àiïím trung bònh cuãa thang ào) laâ xu hûúáng àaánh giaá khöng àuáng
saât cuêa HSSV ặúơc quy thađnh 4 nhoâm vúâi caâc biïíu hiïơn trong hoơc tíơp, thi cûê, trong quan hïơ giao tiïịp, trong thoâi quen sinh hoaơt vađ tïơ naơn xaô höơi.
Söị liïơu tûđ Baêng 3 cho thíịy, xeât vïì mûâc ăöơ phöí biïịn cuêa hiïơn tûúơng lïơch chuíín theo caâc nhoâm víịn ăïì cho thíịy, nhòn chung HSSV ặúơc ăiïìu tra ăïìu cho rùìng caâc hađnh vi lïơch chuíín trong hoơc tíơp, thi cûê; trong quan hïơ giao tiïịp vađ trong thoâi quen, sinh hoaơt ăang töìn taơi phöí biïịn trong HSSV hiïơn nay ( 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12 <2). Nhoâm hađnh vi lïơch chuíín thuöơc lônh vûơc tïơ naơn xaô höơi ặúơc nhíơn ắnh lađ hiïơn tûúơng coâ töìn taơi trong möi trûúđng hoơc ặúđng, tuy nhiïn mûâc ăöơ phöí biïịn thíịp ( 13,14,15,16,17,18
<2).
Nhoâm hađnh vi lïơch chuíín trong hoơc tíơp, thi cûê ặúơc HSSV cho lađ töìn taơi nhiïìu nhíịt trong möi trûúđng hoơc ặúđng ( = 2,5). ÚÊ caâc mûâc ăöơ khaâc nhau, tyê lïơ HSSV ăaânh giaâ caâc hađnh vi nađy coâ trong möi trûúđng hoơc ặúđng chiïịm trïn 90%, trong ăoâ trïn möơt nûêa söị HSSV ặúơc ăiïìu tra ăaânh giaâ úê mûâc ăöơ phöí biïịn.
So vúâi caâc hađnh vi lïơch chuíín khaâc, nhoâm hađnh vi lïơch chuíín trong quan hïơ, giao tiïịp ặúơc ăaânh giaâ ñt phöí biïịn hún caê. Qua phín tñch thöng tin thûâ cíịp thu thíơp ặúơc tûđ caâc bađi viïịt trïn caâc phûúng tiïơn thöng tin ăaơi chuâng, tûđ caâc diïîn ăađn trao ăöíi vïì chuê ăïì hađnh vi lïơch chuíín ăaơo ặâc cuêa HSSV hiïơn nay, coâ thïí thíịy yâ kiïịn cuêa giúâi treê, cuêa HSSV vïì hađnh vi lïơch chuíín trong quan hïơ vúâi thíìy cö giaâo khaâ roô neât.
Coâ nhiïìu yâ kiïịn cho rùìng khi mùưc löîi vađ bõ nhùưc nhúê, coâ nhûông HSSV thûúđng caôi giaâo viïn bùìng nhûông cíu noâi kiïíu: “Ăíy lúân röìi, khöng cíìn ai phaêi giaâo duơc caê!”,“Böị meơ töi cho tiïìn ăïịn ăíy ăïí lađm vua, chûâ khöng phaêi ăïí ặâng”, “Ăöì…, ra khoêi lúâp thò ra, súơ… gò”. “Öng chó lađ quaên sinh, khöng ặúơc quýìn ra lïơnh cho töi”... Khi thíìy cö giaâo ýu cíìu ăiïìu chónh laơi lúđi noâi vađ hađnh vi thò HSSV ăoâ víîn phúât lúđ hoùơc toê ra bíịt cíìn vađ boê ăi.
“Trong giúđ Kinh tïị, sinh viïn Nguýîn Vùn M, khoa Kinh tïị khoâa I nguê trong lúâp bõ thíìy giaâo nhùưc nhúê, M toê thaâi ăöơ bûơc doơc, ặâng bíơt díơy.. Thíìy giaâo goơi laơi, song M víîn phúât lúđ, ăi thùỉng, ra ăïịn cûêa ăoâng síìm möơt caâi”
(“Baâo ăöơng ăoê: ăaơo ặâc hoơc sinh xuöịng cíịp”, website: http://www.xalu- an.com/modules.php?name=News&file=article&sid=80706).
Cuông coâ yâ kiïịn cho rùìng, nhiïìu HSSV chïị nhaơo thíìy, cö giaâo ăïí thoêa maôn niïìm vui thñch cho baên thín vađ cho moơi ngûúđi xung quanh nhû: ra hiïơu bùìng tay chín ăïí chïị nhaơo thíìy, cö giaâo sau lûng; neâm víơt cûâng (haơt
Baêng 3. YÂ kiïịn cuêa HSSV vïì biïíu hiïơn lïơch chuíín úê HSSV trong möi trûúđng hoơc ặúđng
* Ghi chuâ: Giaâ trõ ăiïím trung binh ( ) nùìm trong khoaêng : 1 < < 3 Tiïu chñ ăaânh giaâ :
- Nïịu > 2 (ăiïím trung bònh cuêa thang ăo) lađ xu hûúâng phöí biïịn - Nïịu < 2 (ăiïím trung bònh cuêa thang ăo) lađ xu hûúâng khöng coâ
me, buât viïịt,…) vađo ngûúđi cuêa thíìy, cö khi hoơ viïịt baêng. Hay hiïơn tûúơng möơt nhoâm HSSV cöị tònh lađm viïơc riïng, ăíơp thûúâc keê, huyât saâo, duđng ăiïơn thoaơi di ăöơng…aênh hûúêng túâi giúđ hoơc cuêa caê lúâp, khöng ăïí yâ nhûông lúđi caênh caâo cuêa thíìy, cö.
Ngoađi ra, ăaâng chuâ yâ lađ nhûông yâ kiïịn cho rùìng hađnh vi baơo lûơc vúâi thíìy, cö giaâo nhû sûê duơng vuô lûơc hoùơc hung khñ (dao, kiïịm, cön) lađ ăïí uy hiïịp, ăe doơa, hađnh hung thíìy cö.
Möơt trong nhûông hađnh vi lïơch chuíín ăaâng chuâ yâ trong giao tiïịp ûâng xûê hiïơn nay cuêa HSSV lađ hiïơn tûúơng sûê duơng ngön ngûô thiïịu vùn hoâa úê möi trûúđng hoơc ặúđng (noâi tuơc, chûêi thïì, noâi tröịng khöng vúâi ngûúđi lúân tuöíi hún, sûê duơng tûđ “loâng” ăïí noâi vïì ngûúđi khaâc). YÂ kiïịn cuêa 1200 HSSV vïì viïơc sûê duơng tûđ “loâng” ăïí noâi vïì ngûúđi khaâc cho thíịy coâ túâi 70,6% khùỉng ắnh hiïơn tûúơng nađy ăang hiïơn hûôu trong HSSV, trong ăoâ 40,1% ăaânh giaâ xuíịt hiïơn úê mûâc phöí biïịn.
Thûơc tïị qua trao ăöíi, HSSV hiïơn nay coâ ríịt nhiïìu biïơt danh ăem ra goơi tïn thíìy, cö cuêa mònh. Nhiïìu giaâo viïn trong trûúđng bõ caâc “hoơc sinh quíơy” goơi bùìng nhûông biïơt danh nhû “caâ baêy mađu”, “chuâ luđn”, “cíy síơy”,
“haơt mñt“..., tuđy vađo hònh daâng hoùơc tñnh caâch cuêa thíìy, cö. Nhûông caâi tïn nađy nhanh choâng lan ra toađn trûúđng vađ khöng ñt hoơc sinh khaâc cuông goơi tïn thíìy, cö cuêa mònh nhû víơy. Thíơm chñ cođn töìn taơi quy ắnh vúâi caâc “dín chúi” hoơc ặúđng rùìng phaêi cuđng nhau goơi thíìy cö, ăaânh giaâ hoơ bùìng ngön tûđ riïng thò múâi lađ “play dín” (dín chúi).
Thaâi ăöơ cuêa HSSV ăöịi vúâi caâc hađnh vi lïơch chuíín
Vúâi cíu hoêi “Theo baơn, thaâi ăöơ cuêa HSSV thûúđng nhû thïị nađo trûúâc nhûông biïíu hiïơn sai lïơch, khöng phuđ húơp trong möi trûúđng hoơc ặúđng?”, kïịt quaê thu ặúơc tûđ yâ kiïịn cuêa 1200 HSSV nhû sau: 60,3% HSSV cho rùìng, khi gùơp nhûông biïíu hiïơn sai lïơch trong möi trûúđng hoơc ặúđng, ăa söị HSSV hiïơn nay thûúđng thúđ ú, coi ăoâ lađ chuýơn riïng cuêa möîi ngûúđi. Ăiïìu nađy phaên aânh biïíu hiïơn thiïịu tñch cûơc vađ thaâi ăöơ bađng quan ăöịi vúâi nhûông víịn ăïì nöíi cöơm trong möi trûúđng hoơc ặúđng ăang töìn taơi úê phíìn ăöng HSSV (Biïíu ăöì 1).
Xu hûúâng ăaânh giaâ thaâi ăöơ tñch cûơc cuêa HSSV trûúâc nhûông biïíu hiïơn sai traâi, khöng phuđ húơp trong möi trûúđng hoơc ặúđng ặúơc nhòn nhíơn úê mûâc ăöơ thíịp (31,5%). Nhû víơy coâ thïí thíịy, trong caâch nhòn nhíơn cuêa HSSV, dûúđng nhû vai trođ cuêa HSSV khaâ múđ nhaơt trong viïơc thïí hiïơn chñnh kiïịn
phaên ăöịi nhûông biïíu hiïơn tiïu cûơc úê möi trûúđng hoơc ặúđng hiïơn nay.
Vúâi cíu hoêi “Thaâi ăöơ cuêa baơn nhû thïị nađo khi gùơp nhûông biïíu hiïơn sai lïơch, khöng phuđ húơp cuêa HSSV?”, cuöơc khaêo saât ặa ra 4 tònh huöịng liïn quan ăïịn 4 nhoâm thaâi ăöơ: Thïí hiïơn sûơ tñch cûơc, hûúâng vïì caâi chung lađ“Töi luön phaên ăöịi trong moơi trûúđng húơp”; Thaâi ăöơ hûúâng vïì caâ nhín nhû“Töi chó phaên ăöịi khi víịn ăïì coâ liïn quan ăïịn baên thín”; Thaâi ăöơ hûúâng vïì ngûúđi khaâc mang caêm giaâc “an toađn”: “Töi caêm thíịy bíịt bònh, nhûng nghô rùìng yâ kiïịn cuêa caâ nhín cuông khöng lađm thay ăöíi ặúơc tònh hònh”; vađ thaâi ăöơ thúđ ú lađ“Boê qua, khöng quan tím”. Kïịt quaê khaêo saât cho thíịy, thaâi ăöơ cuêa HSSV trûúâc caâc tònh huöịng nhû sau: Phíìn ăöng HSSV (61,2%) coâ thaâi ăöơ bíịt bònh trûúâc caâc hađnh vi lïơch chuíín, tuy nhiïn thiïịu tûơ tin vađo vai trođ vađ khaê nùng cuêa caâ nhín trong viïơc giaêi quýịt víịn ăïì; yâ thûâc rùìng ăoâ lađ cöng viïơc cuêa ngûúđi coâ traâch nhiïơm. Sûơ hònh thađnh daơng ắnh hûúâng thaâi ăöơ nađy liïn quan ăïịn nhiïìu ýịu töị, khaê nùng duy trò hay múê röơng cuêa noâ coâ thïí taơo nïn xu hûúâng “laêng traânh” trûúâc caâc tònh huöịng xaô höơi. Vađ thaâi ăöơ thúđ ú ăöịi vúâi biïíu hiïơn sai lïơch, khöng phuđ húơp trong möi trûúđng hoơc ặúđng tuy múâi xuíịt hiïơn úê möơt böơ phíơn nhoê HSSV (2,2%) ặúơc khaêo saât nhûng laơi lađ möơt díịu hiïơu cíìn quan tím. Chó coâ 13,8% HSSV cho rùìng hoơ seô böơc löơ thaâi ăöơ khi víịn ăïì coâ liïn quan ăïịn baên thín. Nhû víơy, chó coâ Biïíu ăöì 1. YÂ kiïịn vïì thaâi ăöơ cuêa HSSV ăöịi vúâi caâc hađnh vi lïơch chuíín (%)
22,8% HSSV coâ biïíu hiïơn thaâi ăöơ tñch cûơc, hûúâng vïì caâi chung vađ cho rùìng mònh luön phaên ăöịi caâc hađnh vi lïơch chuíín trong moơi trûúđng húơp.
Hađnh vi cuêa HSSV ăöịi vúâi caâc hiïơn tûúơng lïơch chuíín
Vúâi cíu hoêi “Theo baơn, khi gùơp nhûông biïíu hiïơn sai lïơch, khöng phuđ húơp úê HSSV, phaên ûâng cuêa HSSV thûúđng nhû thïị nađo?”, caâc yâ kiïịn traê lúđi cho thíịy: Phíìn ăöng ăöịi tûúơng tham gia ăiïìu tra cho rùìng khi gùơp nhûông biïíu hiïơn sai lïơch, khöng phuđ húơp, HSSV hiïơn nay thûúđng khöng lađm gò mađ coi ăoâ lađ viïơc cuêa nhûông ngûúđi coâ traâch nhiïơm (49,0%) hoùơc boê qua, khöng quan tím (16,8%). YÂ kiïịn ăaânh giaâ HSSV hiïơn nay vïì biïíu hiïơn tñch cûơc ăíịu tranh vúâi nhûông hiïơn tûúơng sai lïơch chiïịm khoaêng 1/3 söị HSSV (34,3%).
Xem xeât biïíu hiïơn vïì mùơt hađnh vi cuêa baên thín HSSV trûúâc caâc hiïơn tûúơng lïơch chuíín thöng qua nhûông tònh huöịng cuơ thïí, cuöơc ăiïìu tra ăaô ặa ra cíu hoêi “Baơn seô lađm gò trong nhûông tònh huöịng sau?”vađ kïịt quaê yâ kiïịn vïì hađnh vi ûâng xûê trong möịi quan hïơ vúâi thíìy, cö giaâo cho thíịy khi gùơp thíìy, cö giaâo: 82,4% HSSV cho rùìng luön chuê ăöơng chađo hoêi niïìm núê, duđ giaâo viïn khöng nhíơn ra hoơ; 15,4% HSSV cho rùìng chó chađo hoêi khi thíìy cö nhíơn ra hoơ vađ 2,2% HSSV cho rùìng seô tòm caâch traânh mùơt nïịu coâ thïí.
Khi chûâng kiïịn HSSV chïị nhaơo, vö lïî vúâi thíìy/cö thíìy cö giaâo: 20%
HSSV cho rùìng hoơ seô im lùơng boê qua vađ coi ăoâ lađ chuýơn cuêa möîi caâ nhín vađ 80% HSSV seô trûơc tiïịp goâp yâ, nhùưc nhúê hoùơc phaên aânh vúâi giaâo viïn.
Vïì hađnh vi ûâng xûê trong baêo vïơ möi trûúđng: Khi nhòn thíịy möơt baơn vûât raâc tuđy tiïơn coâ 9,5% HSSV cho rùìng caêm thíịy bònh thûúđng vò hònh nhû nhiïìu ngûúđi cuông lađm víơy; 11,9% HSSV cho rùìng mònh lađm ngú vò mònh khöng lađm, ai lađm kïơ hoơ; 46,8% HSSV cho rùìng caêm thíịy khoâ chõu, bíịt bònh hoùơc nhùưc nhúê vađ 31,8% HSSV coâ biïíu hiïơn nhùơt vađ boê vađo thuđng raâc gíìn nhíịt.
Vïì hađnh vi ûâng xûê trong viïơc thûơc hiïơn caâc qui ắnh hoơc tíơp, thi cûê, vúâi giaê ắnh lađ: Trong giúđ kiïím tra hoùơc thi thíịy coâ nhiïìu baơn mang tađi liïơu ra cheâp, baơn cho rùìng mònh seô lađm gò?Kïịt quaê lađ coâ 23,5% HSSV cho rùìng mònh cuông líịy tađi liïơu ra cheâp vò ai cuông nhû víơy, nïịu khöng kïịt quaê ăiïím seô thíịp hún caâc baơn; 50,8% HSSV cho rùìng mònh khöng cheâp, ai lađm kïơ hoơ; 23,4% HSSV cho rùìng seô goâp yâ, nhùưc nhúê hoùơc phaên aânh vúâi lúâp trûúêng sau giúđ kiïím tra vađ chó coâ 2,2% HSSV cho rùìng seô phaên aânh ngay vúâi giaâo viïn.
Vïì hađnh vi ûâng xûê trong viïơc thûơc hiïơn nöơi qui, qui ắnh cuêa phaâp luíơt vađ phođng chöịng caâc tïơ naơn xaô höơi: Khi ặúơc hoêi vïì phaên ûâng cuêa baên thín trûúâc caâc hiïơn tûúơng lïơch chuíín trong viïơc thûơc hiïơn nöơi qui, qui ắnh cuêa phaâp luíơt trong möi trûúđng hoơc ặúđng, HSSV coâ xu hûúâng tûơ ăaânh giaâ mònh thûúđng xuýn hoùơc ăöi khi thûơc hiïơn caâc hađnh vi ngùn chùơn caâc biïíu hiïơn vi phaơm. Tó lïơ HSSV tûơ ăaânh giaâ: khöng bao giúđ coâ biïíu hiïơn phaên ăöịi nhûông hađnh vi vi phaơm chuíín mûơc chung trong HSSV chiïịm tó lïơ thíịp dûúâi 10% (Baêng 4).
Nhû víơy, trong caâc tònh huöịng cuơ thïí, HSSV cuông thïí hiïơn xu hûúâng phaên ûâng cuêa mònh khaâ tñch cûơc trûúâc caâc hiïơn tûúơng lïơch chuíín trong möi trûúđng hoơc ặúđng. Tuy nhiïn, víîn cođn möơt böơ phíơn HSSV coâ phaên ûâng thiïịu tñch cûơc nhû thúđ ú im lùơng, boê qua vò khöng coi ăoâ lađ viïơc cuêa mònh, hoùơc khöng coâ biïíu hiïơn ăíịu tranh ăöịi vúâi nhûông hađnh vi sai lïơch ăang
Baêng 4. YÂ kiïịn cuêa HSSV vïì hađnh vi cuêa baên thín trûúâc caâc hiïơn tûúơng lïơch chuíín
diïîn ra.
Vïì sûơ tham gia hoaơt ăöơng liïn quan ăïịn xíy dûơng nïịp söịng vùn hoâa, vúâi giaê ắnh ặúơc ặa ra lađ: Nïịu trûúđng, lúâp töí chûâc caâc hoaơt ăöơng hay sinh hoaơt vïì chuê ăïì liïn quan ăïịn xíy dûơng nïịp söịng, thoâi quen ăeơp trong HSSV, kïịt quaê lađ coâ 71,5% HSSV cho biïịt mònh seô tñch cûơc tham gia vò thíịy ăíy lađ ăiïìu nïn lađm; 21,8% HSSV cho rùìng seô tham gia chó vò tíơp thïí ýu cíìu vađ 4,0% HSSV cho rùìng khöng tham gia vò nhiïìu lyâ do vađ 2,7%
khöng coâ yâ kiïịn.
Caâc ýịu töị díîn ăïịn hađnh vi lïơch chuíín úê HSSV
Coâ ríịt nhiïìu ýịu töị díîn ăïịn hađnh vi lïơch chuíín cuêa HSSV trong möi trûúđng hoơc ặúđng. Coâ thïí quy caâc ýịu töị ăoâ thađnh 4 nhoâm, bao göìm: tûđ phña baên thín HSSV; tûđ phña gia ằnh; tûđ phña nhađ trûúđng; tûđ phña xaô höơi.
Trong caâc nhoâm ýịu töị díîn ăïịn hađnh vi lïơch chuíín úê möi trûúđng hoơc ặúđng, nhoâm ýịu töị tûđ phña baên thín ặúơc HSSV cho lađ coâ taâc ăöơng maơnh nhíịt, dïî díîn HSSV tiïịn túâi thûơc hiïơn caâc hađnh vi lïơch chuíín, tiïịp ăïịn lađ nhoâm ýịu töị tûđ phña gia ằnh vađ tûđ phña xaô höơi. Nhoâm ýịu töị tûđ phña nhađ trûúđng ñt ặúơc HSSV nhíơn ắnh lađ coâ taâc ăöơng túâi hađnh vi lïơch chuíín cuêa HSSV hún caê. Coâ thïí thíịy, viïơc coi troơng nhoâm ýịu töị nađy tûđ phña HSSV phaên aânh quaâ trònh tûơ nhíơn thûâc cuêa caâc em vïì nhûông ýịu töị chuê quan cuêa baên thín trong viïơc hònh thađnh nhûông thoâi hû, tíơt xíịu trong möi trûúđng hoơc ặúđng chûâ khöng phaêi lađ sûơ ăöí löîi hoađn toađn cho hoađn caênh vađ caâc ýịu töị khaâch quan khaâc.
Trong nhoâm caâc ýịu töị tûđ phña gia ằnh thò phûúng phaâp giaâo duơc cuêa cha meơ ăöịi vúâi con caâi chûa phuđ húơp lađ ýịu töị mađ HSSV cho lađ coâ taâc ăöơng lúân nhíịt (74,3%). Phûúng phaâp giaâo duơc chûa phuđ húơp úê ăíy ặúơc hiïíu lađ viïơc cha meơ luön nuöng chiïìu con caâi theo súê thñch, song laơi chûa thíơt sûơ nùưm bùưt ặúơc tím sinh lyâ cuêa con caâi, chûa gûúng míîu trong moơi sinh hoaơt, nïịp söịng ăïí con caâi noi theo. Ăöìng thúđi vúâi ăoâ, sûơ haơn chïị trong viïơc quan tím, chùm soâc cuêa cha meơ ăöịi vúâi con caâi cuông ặúơc HSSV nhíịn maơnh hún (64,8%).
Möi trûúđng söịng thiïịu lađnh maơnh vúâi nhiïìu tïơ naơn xaô höơi, nhiïìu kïnh truýìn thöng baơo lûơc nhû game online, phim aênh, truýơn tranh baơo lûơc,...
ặúơc HSSV nhíơn ắnh lađ nhûông nhín töị taâc ăöơng dïî ặa caâc em túâi nhûông biïíu hiïơn sai lïơch vïì hađnh vi trong nhûông hoađn caênh nhíịt ắnh (61,3%).
Ăùơc biïơt, coâ túâi hún 1/2 HSSV cho rùìng, caâc hađnh vi lïơch chuíín úê HSSV
cuông xuíịt phaât tûđ thûơc tïị tònh hònh sai phaơm nhûông qui ắnh chung khaâ phöí biïịn trong xaô höơi, khiïịn baên thín HSSV bõ aênh hûúêng vađ khoâ coâ thïí ăi chïơch “quyô ăaơo” chung ăoâ.
Mùơc duđ nhoâm ýịu töị tûđ phña nhađ trûúđng ặúơc HSSV ăaânh giaâ thíịp nhíịt Baêng 5. YÂ kiïịn cuêa HSSV vïì caâc ýịu díîn túâi hađnh vi lïơch chuíín
cuêa HSSV trong möi trûúđng hoơc ặúđng
trong böịn nhoâm ýịu töị díîn ăïịn caâc hađnh vi lïơch chuíín trong HSSV, song caâc yâ kiïịn phaên aânh thûơc tïị hiïơn nay cho thíịy nhiïìu giaâo viïn chûa quan tím ăïịn tím sinh lyâ cuêa HSSV cuông nhû chûúng trònh giaâo duơc trong nhađ trûúđng cođn thiïn vïì giaâo duơc kiïịn thûâc hún lađ giaâo duơc ăaơo ặâc, löịi söịng lađ nhûông ăiïìu ăaâng phaêi suy nghô.
Coâ thïí noâi, mùơc duđ coâ nhíơn thûâc síu sùưc vïì caâc víịn ăïì liïn quan ăïịn hađnh vi lïơch chuíín, song trïn thûơc tïị ăïí coâ thaâi ăöơ vađ hađnh vi phuđ húơp vúâi nhíơn thûâc thò cíìn phaêi taơo ăiïìu kiïơn, möi trûúđng thuíơn lúơi ăïí HSSV thûơc hiïơn hađnh vi phuđ húơp. Quaâ trònh nađy ăođi hoêi sûơ nöî lûơc töíng húơp tûđ phña baên thín HSSV, gia ằnh, nhađ trûúđng vađ xaô höơi, trong ăoâ gia ằnh vađ nhađ trûúđng ăoâng vai trođ quan troơng trong viïơc giaâo duơc, ắnh hûúâng, taâc ăöơng vađ ăiïìu chónh hađnh vi cuêa HSSV trong möi trûúđng hoơc ặúđng cho phuđ húơp vúâi mong ăúơi vađ chuíín mûơc xaô höơi. Bïn caơnh nöơi dung giaâo duơc cuêa nhađ trûúđng theo khung chûúng trònh chung cuêa Böơ Giaâo duơc vađ Ăađo taơo, Ăoađn Thanh niïn Cöơng saên Höì Chñ Minh vađ Höơi Sinh viïn cuông ăoâng vai trođ quan troơng trong cöng taâc giaâo duơc ăaơo ặâc, löịi söịng cho ăoađn viïn, thanh niïn khöịi trûúđng hoơc. Vò víơy cíìn tùng cûúđng hún nûôa vai trođ cuêa Ăoađn, Höơi trong viïơc hònh thađnh nïịp söịng ăeơp cho HSSV trong möi trûúđng hoơc ặúđng lađ ăiïìu hïịt sûâc quan troơng.n
Tađi liïơu tham khaêo
Bruce J. Cohen vađ Terri L. Orbuch, 1995. Xaô höơi hoơc nhíơp mön (PTS.Nguýîn Minh Hoađ dõch). NXB Giaâo duơc.
“Baâo ăöơng ăoê: ăaơo ặâc hoơc sinh xuöịng cíịp”, website: Xaô luíơn.
http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=article&sid=80706.
“Quay coâp trong giúâi hoơc sinh - nïn hay khöng nïn?”, website: Traâi tim Viïơt Nam Online. http://5nam.ttvnol.com/hocsinh/151414.ttvn.
