Bài 26: Xicloankan I. Cấu tạo
- Xicloankan là những hiđrocacbon no có mạch vòng (một hoặc nhiều vòng).
- Một số xicloankan đơn giản có công thức cấu tạo và tên gọi như bảng sau:
Bảng 1: Tên thay thế và một vài hằng số vật lí của xicloankan đơn giản - Công thức phân tử chung của các xicloankan đơn vòng là CnH2n với n ≥ 3.
- Tên của các xicloankan đơn vòng không nhánh được gọi bằng cách ghép từ xiclo vào tên của ankan mạch không nhánh có cùng số nguyên tử cacbon.
Thí dụ:
II. Tính chất hóa học 1. Phản ứng thế
- Tương tự ankan, nguyên tử hiđro trong phân tử xicloankan có thể bị thế bởi nguyên tử halogen khi chiếu sáng hoặc đun nóng.
Thí dụ:
2. Phản ứng công mở vòng
- Xiclopropan, xiclobutan và xicloankan vòng 3 hoặc 4 cạnh có phản ứng cộng với hiđro (đun nóng có niken làm xúc tác) giống anken.
Thí dụ:
- Riêng xiclopropan và các xicloankan vòng 3 cạnh còn tác dụng được với brom hoặc axit.
Thí dụ:
- Các xicloankan vòng lớn (năm, sáu ... cạnh) không tham gia phản ứng cộng mở vòng.
3. Phản ứng tách
- Các xicloankan cũng bị tách hiđro (đehiđro hóa) giống như các ankan.
Thí dụ:
4. Phản ứng oxi hóa
- Giống như ankan, các xicloankan khi cháy đều tỏa nhiệt:
Thí dụ:
2C3H6 + 9O2 to
6CO2 + 6H2O III. Điều chế
- Xicloankan được lấy chủ yếu từ việc chưng cất dầu mỏ. Ngoài ra, một số xicloankan còn được điều chế từ ankan.
Thí dụ:
IV. Ứng dụng
- Các xicloankan cũng được dùng làm nhiên liệu, làm dung môi hoặc làm nguyên liệu điều chế các chất khác.
