Trường THCS Đô thị Việt Hưng
Bài thơ : “Đêm nay Bác không ngủ”cho ta thấy được tình cảm gần
gũi, giản dị của một vĩ lãnh tụ cách mạng đối với chiến sĩ và nhân dân
những câu thơ nào, từ ngữ nào đã thể hiện điều đó?
Có rất nhiều câu thơ, hình ảnh thơ thể hiện tình cảm gần gũi,giản dị của Bác, đặc biệt là những câu thơ
“Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm…”
Trường THCS Đô thị Việt Hưng
Tiết : 95
1. Ví dụ - nhận xét: “ Anh đội viên nhìn Bác Càng nhìn lại càng thương Người cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm”
(Minh Huệ) Cụm từ người
cha dùng để chỉ ai?
- Người cha chỉ Bác Hồ Tại sao em biết
điều đó ?
Ta biết được là nhờ ngữ cảnh của bài thơ
1. Ví dụ - nhận xét:
Trong câu thơ sau tác
giả đã sử dụng nghệ
thuật gì ?
“Bác Hồ cha của chúng con
Quả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏ”
(Tố Hữu)
=> Nghệ thuật so sánh
I - Ẩn dụ là gì ?
Cụm từ người cha ở 2 ví dụ
trên có gì giống và khác nhau ?
=> Giống : Đều so sánh Bác Hồ với người cha
Khác :
Ở VD1: Lược bỏ vế A chỉ còn vế B Ở VD2 : Không lược bỏ, còn cả vế
A,B
* Vì Bác Hồ có phẩm chất giống người cha ở chổ đó là tình yêu thương, sự chăm sóc chu đáo đối với những đứa con của mình
I - Ẩn dụ là gì ?
1. Ví dụ - nhận xét:
Khi phép so sánh bị lược bỏ vế A, người ta gọi đó là so sánh ngầm (ẩn kín)
=> Đó là phép ẩn dụ
Em hiểu thế nào là ẩn dụ ? Dùng ẩn dụ có tác dụng gì ?
2. Ghi nhớ
Ẩn dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
I - Ẩn dụ là gì ?
Ví dụ : “Thuyền về có nhớ bến chăng ?
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”
Từ “thuyền” và
“bến” được dùng với nghĩa gốc hay
nghĩa chuyển?
-Thuyền, bến được dùng với nghĩa chuyển
+ Thuyền : Phương tiện giao thông đường thuỷ + Bến : Đầu mối giao thông
- Nghĩa gốc :
Giải thích nghĩa gốc, nghĩa chuyển
của 2 từ đó ?
II – Các loại ẩn dụ.
- Nghĩa chuyển :
+ Thuyền : Có tính chất cơ động, chỉ người đi xa
+ Bến : Tính chất cố định, chỉ người chờ
Các hình ảnh thuyền và biển gợi cho em liên tưởng đến ai ?
*Liên tưởng : Những người con trai, con gái yêu nhau, xa nhau, nhớ thương nhau.
Tương đồng về phẩm chất
Ví dụ :
Các từ “thắp”,
“lửa hồng” dùng để chỉ hình tượng
sự vật nào ? Vì sao ? Có thể ví
như vậy ?
•“Thắp”, “lửa hồng”
=> Chỉ hàng rào hoa dâm bụt trước nhà Bác ở làng Sen Dựa trên sự tương đồng :
Màu đỏ của hoa dâm bụt và hình ảnh ngọn lửa
Hình ảnh hoa đỏ khẽ đong đưa trong gió như ngọn lửa đang cháy.
“Về thăm nhà Bác làng Sen
Thấy hàng dâm bụt thắp lên lửa hồng”
(Nguyễn Đức Mậu)
Ví dụ : “Về thăm nhà Bác làng Sen
Thấy hàng dâm bụt thắp lên lửa hồng”
- Lửa hồng Màu đỏ của hoa
Tương đồng về hình thức.
- Thắp Nở hoa
Tương đồng về cách thức.
Ví dụ : “Chao ôi, trông con sông, vui như thấy nắng giòn tan sau kì mưa dầm, vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”
Theo em cụm từ “nắng giòn tan”
có gì đặc biệt
Nắng giòn tan Nắng to, rực rỡ
Thính giác (Chuyển đổi cảm giác) Thị giác
Sự chuyển đổi cảm giác ấy có
tác dụng gì ?
tạo ra liên tưởng thú vị
Như vậy có mấy loại ẩn dụ ?
Có bốn kiểu thường gặp là : - Ẩn dụ hình thức
Ghi nhớ : - Ẩn dụ cách thức - Ẩn dụ phẩm chất
- Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác
III – Luyện tập
Cách 1 : “Bác Hồ mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm”
Cách 2 : “Bác Hồ như người cha Đốt lửa cho anh nằm”
Cách 3 : “Người cha mái tóc bạc Đốt lửa cho anh nằm”
Không có tu từ
So sánh
Ẩn dụ
Sự giản dị, gần gũi, của một lãnh tụ cách mạng.
Sự giản dị, gần gũi, của một lãnh tụ cách mạng.
So sánh đặc điểm và tác dụng của ba cách
diễn đạt sau ?
III – Luyện tập.
Ẩn dụ trong câu tục ngữ sau là gì?
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”
Các sự vật trong ẩn dụ đó có nét gì tương đồng với nhau ?
“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”
Ăn quả : Có nét tương đồng về cách thức với sự hưởng thụ thành quả lao động
Kẻ trồng cây : Có nét tương đồng về phẩm chất với người tạo dựng thành quả lao động
“Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”
- Mực : Đen, khó tẩy rửa
=> Tương đồng với hoàn cảnh xấu, người xấu - Sáng : Sáng sủa
=> Tương đồng với hoàn cảnh tốt, người tốt Hãy tìm nét tương đồng giữa các sự
vật, hiện tượng trong ẩn dụ của câu tục ngữ ?
“Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”
“Ngày ngày Mặt Trời đi qua trên lăng Thấy một Mặt Trời trong lăng rất đỏ”
Hình ảnh Mặt Trời ở câu thơ trên có ý nghĩa gì?
Mặt Trời được dùng để chỉ Bác Hồ, vì có nét tương đồng về phẩm chất (vĩ đại, soi đường đưa dân tộc Việt Nam tới tự do, ấm no, hạnh phúc; mãi mãi trường tồn)
Tìm ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng của ẩn dụ ấy
trong việc miêu tả sự vật, hiện tượng?
Diễn tả chính xác tâm trạng thích thú, yêu quý sản vật, mùi vị của quê hương.
Buổi sáng, mọi người đổ ra đường.
Ai cũng muốn ngẩng lên cho thấy mùi hồi chín chảy qua mặt.
(Tô Hoài)
Tìm ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và nêu tác dụng của ẩn dụ ấy
trong việc miêu tả sự vật, hiện tượng?
“Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai”
(Hoàng Trung Thông)
Lòng tràn đầy niềm vui sướng, ấm áp của người cha và đứa con.
“Cha lại dắt con đi trên cát mịn Ánh nắng chảy đầy vai”
(Hoàng Trung Thông)
