Bài 21. Nam châm vĩnh cửu A. HỌC THEO SGK
- TỪ TÍNH CỦA NAM CHÂM 1. Thí nghiệm
C1. Nhớ lại kiến thức về từ tính của nam châm ở lớp 5 và lớp 7 - Nam châm có tính từ.
- Muốn biết một thanh kim loại có phải là nam châm hay không, ta làm thí nghiệm như sau: Đưa thanh kim loại lại gần đống vụn sắt. Nếu thanh kim loại hút vụn sắt thì đó là nam châm.
C2. Đặt kim nam châm trên giá thẳng đứng như mô tả trên hình 21.1 (SGK):
- Khi đã đứng cân bằng, nam châm nằm dọc theo hướng Nam - Bắc.
- Xoay cho kim nam châm lệch khỏi hướng vừa xác định, buông tay. Khi đã đứng cân bằng trở lại, nam châm vẫn chỉ hướng như lúc đầu.
2. Kết luận
Bất kì nam châm nào cũng có hai từ cực. Khi để tự do, cực luôn chỉ hướng Bắc gọi là cực Bắc, còn cực luôn chỉ hướng Nam gọi là cực Nam.
II - TƯƠNG TÁC GIỮA HAI NAM CHÂM 1. Thí nghiệm
C3. Đưa từ cực của hai nam châm lại gần nhau ta thấy: Cực Bắc của kim nam châm bị hút về phía cực Nam của thanh nam châm.
C4. Đổi đầu của một trong hai nam châm rồi đưa lại gần nhau, ta thấy: Các cực cùng tên của hai nam châm sẽ đẩy nhau.
2. Kết luận
Khi đặt hai nam châm gần nhau, các từ cực cùng tên đẩy nhau, các từ cực khác tên hút nhau.
II - VẬN DỤNG
C5. Theo em, có thể giải thích như sau: Do Tổ Xung Chi đã lắp đặt trên xe một thanh nam châm.
C6. Trong la bàn, bộ phận có tác dụng chỉ hướng là: Kim nam châm. Tại mọi vị trí trên Trái Đất (trừ ở hai cực) kim nam châm luôn chỉ hướng Nam - Bắc.
C7. Cực Bắc của các nam châm là cực có ghi chữ N Còn cực Nam là cực có ghi chữ S.
C8. Trên hình 21.5 SGK, sát với cực Bắc của thanh nam châm là cực Nam.
B. GIẢI BÀI TẬP
Câu 21.1 trang 62 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Để phân biệt quả đấm cửa bằng đồng và bằng sắt mạ đồng, ta đưa các quả đấm cửa lại gần thanh nam châm. Nếu quả đấm bị thanh nam châm hút thì nó được làm bằng sắt mạ đồng còn đấm cửa nào không bị thanh nam châm hút thì đó là quả đấm làm bằng đồng.
Câu 21.2 trang 63 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Có. Bởi vì nếu cả hai đều là nam châm thì khi đổi đầu, chúng đẩy nhau.
Câu 21.3 trang 63 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Các cách khác nhau để xác định tên cực của một thanh nam châm khi màu sơn đánh dấu bị tróc hết là:
Dựa vào sự định hướng của thanh nam châm trong từ trường Trái Đất hoặc dùng một thanh nam châm khác đã biết tên cực xác định tên các cực của thanh nam châm.
Câu 21.4 trang 63 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Trong hình 21.1 SBT, thanh nam châm 2 lại lơ lửng trên thanh nam châm 1 là vì: hai cực để gần nhau của hai nam châm đó cùng tên. Trong trường hợp này, lực đẩy của nam châm 1 cân bằng với trọng lượng của nam châm 2. Nếu đổi đầu một trong hai nam châm thì không có hiện tượng đó nữa.
Câu 21.5 trang 63 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải
Các từ cực của Trái Đất không trùng với các cực địa lí.
Từ cực của Trái Đất nằm gần cực Bắc địa lí là từ cực Nam.
Thật ra la bàn không chỉ đúng cực Bắc địa lí.
Câu 21.6 trang 63 VBT Vật Lí 9:
Hướng dẫn giải Đáp án đúng là: C
Hai từ cực của nam châm hút sắt mạnh nhất.
II - BÀI TẬP BỔ SUNG
Câu 21a trang 63 VBT Vật Lí 9: Hãy chọn câu đúng trong các câu sau:
Nam châm có đặc tính:
A. hút tất cả các kim loại trừ đồng và nhôm B. hút tất cả các kim loại
C. hút tất cả các vật liệu sắt từ
D. hút được đồng, nhôm và các vật liệu không phải là sắt từ Hướng dẫn giải
Đáp án đúng là: C
Nam châm có đặc tính là hút các vật liệu sắt từ.
Câu 21b trang 63 VBT Vật Lí 9: Chọn câu đúng trong các câu sau:
Bình thường, kim nam châm đứng tự do trên giá thẳng đứng, khi đã đứng cân bằng A. sẽ chỉ một hướng nào đó không cố định
B. luôn chỉ hướng Bắc, Nam
C. sẽ chỉ hướng Bắc, Nam khi được đặt tại một số vị trí nhất định trên Trái Đất D. sẽ chỉ theo một hướng xác định, không nhất thiết là hướng Bắc, Nam
Hướng dẫn giải Đáp án đúng là: B
Bình thường kim nam châm đứng tự do trên giá thẳng đứng, khi đã đứng cân bằng, nam châm luôn chỉ hướng Bắc, Nam.
