Ngày soạn :………
Ngày giảng:……… Tiết 20
ÔN TẬP: LUYỆN TẬP PHÂN TÍCH, CẢM NHẬN TỤC NGỮ 1. Kiến thức:
- Nắm được khái niệm tục ngữ.
- Hiểu được nội dung tư tưởng, ý nghĩa triết lí và hình thức nghệ thuật của những câu tục ngữ trong bài học.
- Vận dụng tục ngữ khi nói khi viết một cách hợp lí.
2. Kĩ năng:
- KNBH: Đọc – hiểu, phân tích các lớp nghĩa của tục ngữ về thiên nhiên lao động sản xuất.
- Vận dụng được ở mức độ nhất định một số câu tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất vào đời sống.
- KNS: + Tự nhận thức được những bài học kinh nghiệm về thiên nhiên, lao động sản xuất, con người, xã hội.
+ Ra quyết định: vận dụng các bài học kinh nghiệm đúng lúc, đúng chỗ.
3. Thái độ:
- Học thuộc lòng tục ngữ, vận dụng thực tế cuộc sống.
- HS có hứng thú học tập, tích cực tham gia các hoạt động học tập để tiếp thu kiến thức.
- Giáo dục đạo đức: yêu thương, trân trọng con người, cuộc sống; biết rút ra những bаi học kinh nghiệm cho bản thân để vận dụng đúng lúc, đúng chỗ.
4. Năng lực cần hình thành qua chủ đề
- Năng lực tự học (thực hiện soạn bаi ở nhà có chất lượng, Lựa chọn các nguồn tài liệu có liên quan ở sách tham khảo, internet, hình thаnh cách ghi nhớ kiến thức, ghi nhớ được bаi giảng của GV theo các kiến thức đã học),
- Năng lực giải quyết vấn đề (phát hiện và phân tích được vẻ đẹp tục ngữ), - Năng lực sáng tạo( có hứng thú, chủ động kiến về giá trị của tục ngữ), - Năng lực sử dụng ngôn ngữ khi nói, khi tạo lập đoạn văn;
- Năng lực hợp tác khi thực hiện nhiệm vụ được giao trong nhóm;
- Năng lực giao tiếp trong việc lắng nghe tích cực, thể hiện sự tự tin chủ động trong việc chiếm lĩnh kiến thức bаi học.
- Năng lực thẩm mĩkhi khám phá vẻ đẹp của tục ngữ.
*Tích hợp:
- Tích hợp Giáo dục đạo đức Hoạt động 1(3’): KHỞI ĐỘNG GV chiếu một số hình ảnh.
HS quan sát.
GV hỏi: Những hình ảnh trên thể hiện những kinh nghiệm nào của cha ông ta?
HS: Trả lời cá nhân HS: nhận xét
GV đánh giá và chốt.
Tục ngữ là một thể loại của văn học dân gian.Nó được ví là kho báu của kinh nghiệm và trí tuệ dân gian.Là “túi khôn vô tận của dân gian”. Tục ngữ mang tính trí tuệ, triết lý nhưng bắt rễ từ cuộc sống sinh động, phong phú.Vậy những kinh nghiệm mà tục ngữ đúc rút được đó là kinh nghiệm gì? Có ý nghĩa gì?...
Hoạt động của GV và HS Nội dung
Hoạt động 2:
- Mục tiêu: Hs nắm được khái niệm tục ngữ, cấu tạo hình thức và nội dung cuả tục ngữ.
- Phương pháp: Vấn đáp, thuyết trình, nhóm, phân tích...
- Kĩ thuật: đọc diễn cảm, đặt câu hỏi, trình bày một phút, chia nhóm, giao nhiệm vụ
- Hình thức: cá nhân, nhóm - Cách thức tiến hành:
? Đọc lại câu 1 và phân tích nội dung, nghệ thuật của câu tục ngữ ?
HS: trao đổi thảo luận nhóm 4 người(2’) HS: đại diện nhóm trả lời
HS nhận xét.
GV nhận xét, bổ sung đánh giá và chốt:
- Phép đối: Đêm – ngày
Tháng 5 – Tháng 10 Nằm – cười
Sáng – tối
- Nói quá Chưa nằm đã sáng Chưa cười đã tối
=> Nhấn mạnh đặc điểm của đêm tháng 5 và ngày tháng 10
* GV: Trước đây nhân dân ta chưa có máy móc đo thời tiết nhưng bằng kinh nghiệm, trực giác và vốn sống họ đã nói một cách hồn nhiên, hóm hỉnh những nhận xét đúng về độ dài của đêm tháng 5 và ngày tháng 10 (đêm mùa hè, ngày mùa đông)
? Câu tục ngữ muốn khuyên điều gì?
- Sử dụng, tiết kiệm thời gian cho hợp lí với công việc và giữ gìn sức khỏe
1. Những kinh nghiệm từ thiên nhiên
Câu 1
- Với cách nói quá và phép đối: câu tục ngữ khẳng định đêm tháng 5, ngày tháng 10 rất ngắn để khuyên mọi người biết tiết kiệm thời gian.
Câu 2
*Đọc câu 2
? Em hiểu “mau sao thì nắng” nghĩa là gì?
- Đêm nhiều sao thì hôm sau nắng
? Câu tục ngữ sử dụng nghệ thuật gì? Tác dụng?
- Vần lưng : nắng – vắng - Đối giữa hai vế
=> Nhấn mạnh sự khác biệt về sao -> sự khác biệt về nắng, mưa
? Kinh nghiệm được đúc kết từ hiện tượng này là gì? Tại sao người Việt lại quan tâm đến nắng mưa ?
- Trông sao đoán thời tiết mưa nắng -> nắm được thời tiết để chủ động sắp xếp công việc.
- Người Việt quan tâm nhiều đến nắng mưa vì:
công việc đồng áng phụ thuộc nhiều vào nắng, mưa.
* GV: Do tục ngữ dựa trên kinh nghiệm nên không phải lúc nào cũng đúng vì có hôm ít sao nhưng trời không mưa. Đấy là kinh nghiệm dự báo thời tiết mùa hè còn mùa đông “nhiều sao thì mưa, thưa sao thì nắng”
? Đọc câu 3 ?
? Câu 3 có ý nghĩa gì? Em hiểu “Ráng mỡ gà”
như thế nào?
- Ráng mỡ gà: Ráng vàng phía chân trời: Sắp có bão -> Đó là ẩn dụ: màu ráng vàng như màu mỡ gà.
? Em hiểu như thế nào về bão?
- Gió, mưa to, ngập lụt
- Nhà cửa, cây cối đổ, thảo hoạ khôn lường
? Câu 3 khuyên nhủ điều gì ?
=> Khuyên dân nhân biết chủ động giữ gìn nhà cửa, hoa màu trước các đợt bão.
* GV: Xưa kia nhà ở của người nông dân chủ yếu bằng tranh, rạ...ngày nay ở vùng sâu, vùng xa phương tiện thông tin còn hạn chế -> Câu tục ngữ còn có tác dụng
* Đọc câu 4
? Kinh nghiệm nào được rút ra từ hiện tượng
“kiến bò tháng 7” ?
- Câu tục ngữ dùng phép đối: dự báo thời tiết nắng, mưa để sắp xếp công việc.
Câu 3
- Câu tục ngữ khuyên dân nhân biết chủ động giữ gìn nhà cửa và hoa màu
Câu 4
- Bằng sự quan sát tỉ mỉ
- Thấy kiến ra nhiều, bò lên cao vào tháng 7(âm lịch) thì sẽ có lụt
? Qua câu tục ngữ giúp em hiểu gì về tâm trạng của người nông dân?
- Lo lắng bồn chồn nhiều bề, khi thấy thời tiết bất thường sẽ làm ảnh hưởng đến nhà cửa, ruộng vườn.
? Bài học rút ra là gì?
- Đề phòng lũ lụt sau tháng 7 âm lịch
* Tích hợp Giáo dục đạo đức (2’)
* GV: Nạn lũ lụt thường xuyên xảy ra ở nước ta vì vậy nhân dân phải có ý thức dự đoán lũ lụt từ nhiều hiện tượng tự nhiên như:
“ Gió bấc hiu hiu, sếu kêu thì rét
“Tháng 7 heo may, chuồn chuồn bay thì bão”
*GV chuyển ý: 4 câu tiếp theo nêu lên những nhận xét kinh nghiệm về đất đai, ngành nghề trồng trọt kĩ thuật làm ruộng của bà con nông dân.
? Câu 5 sử dụng nghệ thuật gì? Kinh nghiệm nào được đúc kết từ câu tục ngữ này? Nhận xét gì về từ ngữ? Tác dụng?
- Đối vế: Tấc đất – tấc vàng
- Ẩn dụ và phóng đại: Đất quý hơn vàng
? Câu tục ngữ khuyên chúng ta điều gì?
- Khuyên chúng ta cần đề cao giá trị của đất và phải bảo vệ và giữ gìn đất đai
? Đọc C6 ?
? Chuyển câu tục ngữ này sang TV?
- Thứ nhất nuôi cá - Thứ nhì làm vườn - Thứ 3 làm ruộng
? Phân tích NT của câu tục ngữ ?
- So sánh hiệu quả kinh tế của 3 công việc theo 3 hướng làm ăn.
? Tục ngữ muốn xác định tầm quan trọng hay lợi ích của 3 nghề trên?
- Lợi ích
? Bài học rút ra là gì?
- Phải khai thác tốt điều kiện tự nhiên để tạo của cải vật chất; muốn làm giàu cần phải phát triển thủy sản
thấy kiến bò ra vào tháng 7 thì cần chủ động để phòng chống lụt.
b. Những kinh nghiệm trong sản xuất
Câu 5
- Bằng hình ảnh so sánh ngầm, câu tục ngữ khuyên chúng ta phải biết bảo vệ, giữ gìn đất
Câu 6
- Câu tục ngữ khuyên nhủ phải biết khai thác tốt điều kiện tự nhiên để tạo của cải vật chất.
Câu 7
- Với phép liệt kê, câu tục ngữ khẳng địng 4 bài
* Liên hệ thực tế ? – VAC…
? Đọc C7 ?
? Em hiểu câu tục ngữ thứ 7 như thế nào? Có gì đặc biệt trong cách diễn đạt?
- Sắp xếp vai trò các yếu tố trong nghề trồng lúa -
> liệt kê -> Tổng kết, khẳng địng 4 bài học lớn về làm ruộng cho năng suất cao
- Câu tục ngữ còn có ý nghĩa sâu sắc khuyên người nông dân muốn mùa màng bội thu cần phải đảm bảo kết hợp cả 4 yếu tố trên
? Đọc câu 8 ?
? Em hiểu “thì” và “thục” ở câu 8 như thế nào?
- Thì: thời vụ
- Thục: thành thục, chuyên cần: cày đi, bừa lại để cho đất tốt.
? Kinh nghiệm được đúc kết là gì? Câu tục ngữ khuyên điều gì ?
- Trồng trọt phải đảm bảo 2 yếu tố trên nhưng thời vụ đặt lên hàng đầu…..
? Câu tục ngữ này có gì đặc biệt? Tác dụng?
- Gọn và đối xứng -> nhấn mạnh 2 yếu tố thì, thục.
? Câu tục ngữ này đi vào thực tế nông nghiệp nước ta như thế nào?
- Cần gieo cấy đúng thời vụ, cải tạo đất đai sau khi canh tác, có như vậy mùa màng mới bội thu.
học lớn về làm ruộng cho năng suất cao
Câu 8
- Câu tục ngữ khuyên mọi người ko quên 2 yếu tố: thời vụ và sự chuyên cần của con trong nông nghiệp.
Bước 3(5’) Hướng dẫn HS luyện tập
* Tìm một số câu tục ngữ có nội dung tương tự qua đó đánh giá những khả năng nổi bật của người dân lao động:
- Am hiểu sâu sâu nghề nông - Sẵn sàng truyền bá kinh nghiệm
III. Luyện tập - Hs đọc thêm/sgk/5
1) Với cách nói quá, phép đối, các câu tục ngữ đúc kết những kinh nghiệm về dự báo thời tiết để khuyên nhủ con người sử dụng thời gian cho hợp lý để bảo vệ sức khỏe và đời sống vật chất, sắp xếp công việc cho hợp lý
2) Bằng những hình ảnh so sánh, liệt kê ngắn gọn, các câu tục ngữ khuyên con người phải yêu quý, bảo vệ đất đai, biết tính toán trong lao động sản xuất để đạt được năng suất và hiệu quả kinh tế cao nhất.
4. Củng cố: (2’)
? Qua tiết học, em hiểu thế nào là tục ngữ?
? Tục ngữ thường thể hiện những nội dung gì?
? NT thường gặp ở tục ngữ?
5 . Hướng dẫn hs học bài và chuẩn bị bài sau (5’)
? Bài học nào được rút ra từ câu tục ngữ 7, 8, 9?
? Văn bản “Tục ngữ về con người...” giúp em hiểu những quan điểm, thái độ sâu sắc nào của nhân dân?
* Lập và hoàn thành bảng tổng hợp kiến thức theo mẫu sau Nhóm
Nghệ thuật Nội dung
Ý nghĩa – Bài học V. Rút kinh nghiệm
...……….
………...
...……….
………...
________________________________
