Các khái niệm về kinh tế

(1)

TS Nguyễn Minh Đức

Chương 1: Giới thiệu tổng quan

TS Nguyễn Minh Đức 2009

Kinh t ế là gì?

Các khái niệm về kinh tế

Sự lưu thông tiền tệthông qua các hoạt động sản xuất, trao đổi hàng hóa và dịch vụ?

Sựtạo nên giá trị gia tăng

=> lợi nhuận cao nhất?

Là tạo nên sản phNm có giá rẻnhất?

Kinh t ế là gì?

(2)

Theo L. Robbins (1932): Kinh tếlà môn khoa học nghiên cứu hành vi con người nhưlà một mối quan hệgiữa mục tiêu và các nguồn lực khan hiếm được sửdụng đểsản xuất theo những phương thức khác nhau.

"Economics is a science which studies human behavior as a relationship between ends and scarce means which have alternative uses."

Theo O. Lange (1963): Kinh tếChính trịhay Kinh tếXã hội là môn nghiên cứu các quy luật xã hội quy định các hoạt động sản xuất và phân phối sản phNm nhằm thoảmãn nhu cầu của con người.

Các khái niệm về kinh tế

Theo E. Malinvalid (1972): Kinh tếlà môn khoa học nghiên cứu việc sửdụng các tài nguyên hữu hạn nhằm thoảmãn nhu cầu vô hạn của con người.

Một mặt, kinh tếhọc quan tâm đến các hoạt động sản xuất, sửdụng và phân phối sản phNm.

Mặt khác, kinh tếquan tâm đến hệthống tổchức và hoạt động của hệthống này nhằm hỗtrợcác hoạt động sản xuất

Các khái niệm về kinh tế

Sự khan hiếm

Sựkhan hiếm là khái niệm vềsựgiới hạn khảnăng cung cấp vềsản phNm vật chất hay dịch vụ. Trên tráiđất, tài nguyên thường có hạn và khôngđủtài nguyênđểsản xuất rađủsản phNm thoảmãn nhu cầu dường nhưlà vô hạn của con người.

Nếu không khan hiếm, không có nhu cầu sửdụng tài nguyên một cách hợp lý

Nếu không khan hiếm, tất cảtài nguyênđềuđược sửdụng tựdo

“Something is said to be scarce when at a zero price, more is wanted than is available” (Steven Hackett, 1998)

(3)

Các ví dụ về sự khan hiếm

Bạn chỉcòn dư2 viên kẹođểcho, nhưng trong nhóm cóđến 5 bạn Thời gian buổi chiều tối (sau giờlàm việc) chỉcó 4 giờđồng hồnhưng

bạn phải sửdụng khoảng thời gian nàyđểđi học, tập thểthao, “bù khú” với bạn bè, dọn dẹp nhà cửa,…

Mức lương tháng của bạn chỉlà10 triệuđồng nhưng phải chi trảcho tiền thuê nhà, tiềnăn uống, mua sắm vật dụng quần áo vàđi du lịch,…

Nguồn nước sông phải sửdụng cho tưới tiêu cho nông nghiệp, cấp nước cho các trại thủy sản nhưngđồng thời cũng là nguồn nước sinh hoạt cho cưdân trong vùng

Một vùng núi hoang sơnhưng cảnh quan rấtđẹp Là nơi trú ngụvà sinh trưởng của những loài động vật

hoang dã

Là đích đến của cá tour du lịch

Trong lòng đất lại chứa những khoáng sản đắt tiền có thể xuất khu mang lại nhiều ngoại tệcho đất nước Một hồnước với nguồn lợi thủy sản phong phú là nơi cư

dân quanh vùng có thểđánh bắt thủy sản nhưng cũng có thểsửdụng cho nuôi thủy sản, câu cá giải trí,…

Câu chuyện Robinson với những cánh rừng mênh mông trên hoangđảo

=> phải lựa chọn và sắp xếp tổchức việc sửdụng tài nguyên

Các ví dụ về sự khan hiếm

Sự lựa chọn

Sựhạn chếvà khan hiếmđược hình thành do các nhu cầu, đòi hỏi của con người là không thểthoả mãn, do vậy cần phải có sựchọn lựa

Nếu tất cảcác hoạtđộng của con người là hoàn hảo thì trước tiên tất cảmọi người sẽđápứng nhu cầu của chính bản thân họ

Những vật chất và sản phNm cóđòi hỏi cao sẽđược lựa trọn trước

Việc lựa chọn là nội dung cơbản của kinh tế

(4)

Sự lựa chọn

Khi bạn không muốn làm một việc này, bạn có thểlàm các công việc khác thay thế

Thời gian cũng là một tài nguyên có hạn nên phải lựa chọn các sửdụng thời gian phù hợp cho các công việc khác nhau Lựa chọn thường xảy ra nhất là việc sửdụng tài chính

Các nhà sản xuất thường đặt câu hỏi “Tôi nên đầu tưbao nhiêu, và tôi có thểtiết kiệm bao nhiêu”

Nên chi bao nhiêu cho việc mua thực phm, quần áo, các hoạt động giải trí...

Ta không thểmua một vài thứnày nếu nhưta vẫn còn mong muốn mua những thứkhác hơn

Sự lựa chọn

Phân tích kinh tếđòi hỏi một hệthống giá trịđược sử dụngđểso sánh và phân loại các cách sửdụng tài nguyên khác nhau

hệthống cácưu tiên vềnhu cầu vàđòi hỏi cũng như ưu tiên phân phối tài nguyên nhằmđạtđược các nhu cầuđó

Do vậy, kinh tếtrởthành môn khoa học vềviệc đưa ra các lựa chọn

Mỗi người có một hệthống giá trịkhác nhau nên một sựlựa chọn có thểlà tốt nhấtđối với người này nhưng chưa chắc là tốt nhấtđối với người khác

Chi phí cơ hội

Khi một tài nguyênđược sửdụng cho một mục tiêu, chi phí cơhội của sựlựa chọnđó là giá trịcủa sựlựa chọn tốt nhấtđã bịbỏqua

Trong các lựa chọn, ta có thểđánh giá tính hợp lý bằng cách so sánh lợi ích mà sựlựa chọnđó tạo ra so với chi phí cơhội của nó.

Hãy cho ví dụvềchi phí cơhội!

(5)

Tính hợp lý về kinh tế

Một giảđịnh quan trọng trong kinh tếđó là trong cuộc sống con người thườngđưa ra các quyếtđịnhđúngđắn Một con người kinh tếluôn lựa chọn cách sửdụng tài

nguyênđểtạo ra các lợi ích (hay sản phNm) thoảmãn nhất trongđiều kiện của họ

Đ ường giới hạn sản xuất

D 300

125

Đường giới hạn sản xuất thểhiện các lựa chọn sửdụng rừng khác nhau

100

50 150 Bảo tồn cảnh quan

125 275

200 C

B A

E Khai thác

Câu hỏi thảo luận

Phân tích khái niệm vềkinh tếtrong câu văn:

“Việc đưa ra quyết định quản lý rừng… nhưmột khu dựtrữ sinh thái là một bằng chứng cho thấy sựthắng lợi của quan điểm môi trường so với quan điểm kinh tế”

(6)

Mô hình kinh tế của quốc gia

Người tiêu dùng nước ngoài

Biên giới quốc gia Doanh nghiệp

trong nước

Người tiêu dùng trong nước

Chính quyền trong nước

Chính quyền nước ngoài Doanh nghiệp

nước ngoài

Môi trường tựnhiên

Môi trường và kinh tế

Nhà sản xuất

Người tiêu dùng

Tái sửdụng

Tái sửdụng Chất tồn dư PhụphếphNm

Hàng hóa

Nguyên vật liệu Chất thái

Chất thải

Môi trường tựnhiên Môi trường tựnhiên

Môi trường tựnhiên

Kinh tế môi trường

Nghiên cứu các vấnđềmôi trường trên quanđiểm kinh tế và sửdụng các công cụphân tích của kinh tếhọc Bắt nguồn từcảhai kinh tếvi mô và vĩmô nhưng nghiên

vềkinh tếvi mô hơn

Cách thức và nguyên nhân con ngườiđưa ra các quyết định có thểgây hại cho môi trường

Thayđổi các chính sách và hành vi kinh tếđểcân bằng mong muốn và nhu cầu của con người với các tácđộng môi trường

(7)

Các chuyên ngành

Kinh tếtài nguyên Kinh tếô nhiễm Kinh tếchất thải ….

Các quan đ iểm về môi trường Mô hình bi quan

Meadows, D.H. et al., 1972. “The Limits to Growth”.

New York: Universe Books.

Với kỹthuật động học hệthống “systems dynamics”, GS. Forrester của MIT đã xây dựng một mô hình qui mô lớn đểmô phỏng tương lai

=> các nguồn tài nguyên sẽcạn kiệt => ô nhiễm gia tăng và thực phNm sẽcạn dần => sựtăng trưởng kinh tếsẽsuy giảm đến mức zero

Khí hậu trái đất biến đổi xấu đi

Sựgia tăng dân sốsẽlàm biến mất những vùng thiên nhiên hoang dã, những hệsinh thái biển và những khu rừng nhiệt đới

Khoảng cách đói nghèo ngày càng gia tăng

Các quan đ iểm về môi trường

Quan đ iểm bi quan

(8)

Kahn, H., Brown, W. And L. Martel, 1976. The Next 200 Years: A Scenario for America and the World.

New York: William Morrow.

=> sựtăng trưởng vẫn tiếp diễn dù với tốc độgiảm dần => sau 200 năm nữa, lồi người sẽđơng đúc hơn, giàu

cĩ hơn

=> thực phNm vẫn dồi dào với sựtiến bộcủa cơng nghệ => các thểchếvà luật pháp sẽgiảm thiểu các cơng

nghệsản xuất tác hại đến mơi trường

Các quan đ iểm về mơi trường Quan đ iểm lạc quan

Câu hỏi thảo luận

Việc hạn chếcác cơng nghệgây tác hại cho mơi trường cĩ làm giảm sựtăng trưởng kinh tếhay khơng?

Các doanh nghiệp phải tăng chi phí, giảm lợi nhuận?

giá thành cao, giảm tính cạnh tranh?

Thất nghiệp gia tăng?

…….

Đ ạo đ ức Mơi trường

Quan điểm hệ thống

Xem xét mọi sự vật và hiện tượng như một thể thống nhất, không phải là phép cộng đơn thuần của các thành phần riêng lẻ.

Quan tâm đến các mối quan hệ lẫn nhau giữa các thành phần bên trong hệ thống

Chú ý đến cấp bậc của hệ thống.

(9)

Nguyên liệu CỘNG ĐỒNG QUỐC TẾ

QUỐC GIA/ MIỀN/TỈNH

CỘNG ĐỒNG ĐỊA PHƯƠNG

Giáo dục Thông tin Kỹ Thuật

Giáo dục Thông tin

Quỹ tài trợ quốc

tế

Ngân hàng Kỹ Thuật

Hội Nghề Nghiệp NH/ Quỹ tín dụng

Doanh nhân

Đất/nước

Hàng tiêu dùng Nguyên liệu Lao động HTSX HỆ THỐNG SẢN XUẤT

Chợ Thị trường

Thị trường quốc tế Chính sách thương mại toàn cầu

Chính sách giá của quốc gia

Nguyên liệu Lao động

Nguyên liệu Thị trường Lao động Nhân lực

quốc tế

Môi trường kinh tế – xã hội của các hệ thống sản xuất

Thiếu vốn

Đầu tư thấp

Khô hạn mùa khô Ngập úng mùa mưa Phèn

Thiếu thông tin

Đồ phì đất kém Trình

độ kém

Chăm sóc

kém Môi trường

không thuận

Thiếu ngành nghề

Chăn nuôi không phát triển Năng suất

thấp Giá nông sản

thấp

Giống cũ

Chế độ cho ăn kém Thú y thiếu

Kế hoạch GĐ kém Đông con

Thu nhập thấp

NGHÈO

Thuyết mục đích (thỏa dụng)

Cân đối giữa điều tốt và điều xấu Cân bằng lợi ích và chi phí

Sự cơng bằng liên thế hệ

Thếhệtương lai phải cĩ đủtài nguyên đểtạo ra một mức phúc lợi khơng kém thếhệhiện tại

Các khái niệm về kinh tế

Chương 1: Giới thiệu tổng quan

Kinh t ế là gì?

Các khái niệm về kinh tế

Kinh t ế là gì?

Các khái niệm về kinh tế

Các khái niệm về kinh tế

Sự khan hiếm

Các ví dụ về sự khan hiếm

Các ví dụ về sự khan hiếm

Sự lựa chọn

Sự lựa chọn

Sự lựa chọn

Chi phí cơ hội

Tính hợp lý về kinh tế

Đ ường giới hạn sản xuất

Câu hỏi thảo luận

Mô hình kinh tế của quốc gia

Môi trường và kinh tế

Kinh tế môi trường

Các chuyên ngành

Các quan đ iểm về môi trường Mô hình bi quan

Các quan đ iểm về môi trường

Quan đ iểm bi quan

Các quan đ iểm về mơi trường Quan đ iểm lạc quan

Câu hỏi thảo luận

Đ ạo đ ức Mơi trường

Quan điểm hệ thống

Thuyết mục đích (thỏa dụng)

Sự cơng bằng liên thế hệ

Chủ nghĩa bình đẳng nghiêm ngặt

Đạo đức sinh vật (Animal welfare)

Đ ạo đ ức Mơi trường