TAP CHÌ KHOA HOC ĐHQGHN, KHXH & NV, r .x x . sỏ' 4,2004
LỄ HỘI C H Ọ I BÒ Ở C H E O N G D O (HÀN QUỐ C)
VÀ LỂ HỘI C H Ọ I TRÂU ở Đ ổ SƠN (VIỆT NAM) - N H Ì N TỪ GÓC ĐỘ
• « • •VĂN HÓA VÀ D ư LỊC H
♦L ê C h í Q u ê r )
N g h iê n cửu vấn đê này ch ú n g ta sẽ phần nào n h ậ n diện sự tư ơn g đồng v à kh á c biệt củ a v ă n hóa H à n Q u ốc và V iệ t Nam . T ừ đó ch ú n g ta c ủ n g tìm ra cách ử n g xử th íc h hợp củ a người h iệ n đ ạ i đối với văn hóa tru y ề n thống.
1. Q u a
tư
l i ệ u t h u t h ậ pđược,
c h ú n g tô i n h ậ n t h ấ y s ự t ư ơ n g d ồ n g c ủ a h a i le h ộ i là s ự p h ả n á n h p h o n g t ụ c h iế n tế, v ă n h ó a n ô n g n g h iệ p v à t r u y ề n t h ố n g t h ư ơ n g v ô ở h a i d â n tộ c H à n v à V i ệ tP h o n g tục h iế n tế là lớp v ăn hóa cố x ư a tồn tạ i trong lễ h ộ i n h ư m ột trầ m tích. Đ ây là phong tục có tín h p h ổ quát toàn th ế giói k h i con ng ư ời còn tro n g xá h ộ i nguyên thủy. L ú c này con n gư ời vừa q u i p h ụ c th ần lin h , lạ i m uốn giao lư u vối th ầ n lin h . B a n đầu họ nộp cho th ầ n lin h m ột m ạng người (thương là tr a i tân, g ái tơ). P h o n g tục này h iệ n vẫn còn d ắu tíc h tro n g m ột trò chơi ỏ vùn g ven biên H ắ c H ả i (U craina). Sau k h i v u i chơi ỏ biển n gư ời ta th ư ờ n g bắt một ch àn g tr a i hoậc cô g á i trẻ đẹp đưa ra ngoài k h ơ i xa và ném xuố n g biển. H ọ cho rằn g n h ư vậy là đă h iế n s in h cho th ầ n N ép T u y n (Thần Biển). P h o n g tục này còn dấu tích trong tru y ệ n T h ạ c h S a n h c ủ a V iệ t N a m qua c h i tiế t h à n g n âm d ân là n g p h ả i
n GS TS., Khoa van học Trường Đại học Khoa học Xã hôi vã Nhân vàn, DHQGHN.
Thành viên Qủy Hàn Quốc 2004 Seoul
cử m ột c h à n g t r a i đ i ca n h m iế u thần, thự c ch ấ t là đ i nộp m ạ n g cho c h ằ n tin h , v ề sau việc h iế n s in h m ột con n gư ời được th a y bằn g một con v ậ t quý. Đ ó là con bò tron g sản n g h iệ p củ a n g ư ò i n ôn g dân H à n Q uốc và “con trâ u là đ ầ u cơ n g h iệ p ” của người nông d â n V iệ t N am . N h ư vậy việc choi bò h ay c h ọ i tr â u là d ịp d ân là n g tụ họp đỏng v u i rồ i giết th ịt m ột con v ậ t đê h iế n tế, sau đó c h ia t h ịt cho d â n là n g ăn. M ọ i người tin rằ n g được ă n th ịt con vật h iế n th ầ n tức là tron g họ đă có th ầ n lin h (phù hộ, che chở).
T h e o K im K w a n g -o n , giáo sư về văn hỏa d ân g ia n ở trư ờ n g Đ ạ i học In h a (H àn Quốc) t h ì lễ h ộ i ch ọ i bò rấ t p h ô bxến ỏ N a m T r u n g Quốc, Đ ô n g N a m Á , H à n Quốc, O k in a w a v à K y u s h u của N h ậ t. T ro n g n h ữ n g vù n g này có m ột sự k iệ n n g h i lỗ được tô chửc bởi n h ử n g n g ư ờ i nông d ân đô chọn một con vật h iế n tế tặ n g cho các v ị th ầ n lin h n h ằ m tỏ lò n g b iế t ơn v ì v ụ m ù a th u h oạch bội thu.
O n g còn c u n g cấp th õ n g tin rằ n g ngay cả h iệ n nay ở ln đ ô n ê x ia vẫn còn tô chửc n h ừ n g cuộc ch ọ i bò “ n h ư m ột sự k iệ n đế chọn con v ậ t h iế n t ể \ T u y n h iê n việc giết th ịt con v ật b ị th u a h a y con v ậ t th ắ n g cuộc đê h iế n tế là tù y th u ộc quy ước ở mỗi địa phương- Ổ H à n Q u ố c và ở đảo M a d o g a sea (nơi có n h iể u cư d â n gốc T r u n g Q uắc, N h ậ t Bản, Inđôn êxia) n g ư ò i ta th ư ờ n g h iế n tế con v ậ t bỏ thua. Ở Đ ồ Sơn trư ớ c đây con trâ u th ắ n g cuộc th ư ờ n g được ch ọn làm vật
52
I ẢI hói ch ọ i bò ờ Cheongdo < I làn Ọ u ổ c) và...
h iế n tê. N h ư n g gần đây cà con th ắ n g và con th u a đều được gièt th ịt đê c ủ n g th ần và sau đó c h ia chơ dân làng. P h o n g tục này g iông n g ư ò i M ia o
ờ
N a m T r ư n g Q u ốc trong việc ừng xử đòì với n h ữ n g con bò th a m gia chọi, n g h ĩa là cà con th á n g và con th u a đều trỏ th à n h vật h iế n tế. C ó lè đó là cách ững xit “ di hòa v i q u ý” đế tạo ra k h ô n g k h í v u i vẻ tron g cộng đồng.Lớp vă n hóa t h ií h a i của lề h ộ i ch ọ i bò ở C heongdo v à ch ọ i trâ u ở Đ ồ Sơn là tín h nòng n g h iệ p cù a s in h hoạt v ăn hóa ỏ nông thôn h a i nước H à n - V iệt. C ủ n g có thê gọi đó là vấn h ó a n ôn g nghiệp.
V ă n hóa n òn g n g h iệ p trư ớ c hết thể h iệ n ỏ tín h th ờ i vụ củ a lề hội. ơ H à n Q uốc cũng n h ư ở V iệ t N a m , các lề h ộ i này thư ờng được tô ch ứ c vào tru n g tu ầ n th án g T á m tửc là lú c nông nhàn. Đ ặ c biệt lể hội chọi bò ơ C h eon g d o tô chức đ ú n g vào rằm T r u n g T h u (15 th á n g 8 theo lịc h mặt trảng). H iệ n nay ờ V iệ t N a m rằ m T r u n g T h u chủ yêu là tẻt c ù a trẻ em. N h ư n g ở H ồ n Q uôc trước đây và cả h iệ n n a y T r u n g T h u là tết c h u n g của cả d ân tộc (ca người lớn và trẻ em). T r o n g dịp này m ọi người thăm v iế n g n h a u , ăn uống và v u i chơi.
R iê n g
ờ
C heongdo, lề h ộ i ch ọ i bò là một sin h hoạt độc đáo vào d ịp tết tru n g thu.0 Đồ Sơn (V iệ t N am ) lễ h ộ i ch ọ i trâ u
(ỉược
tỏ chức c h ín h th ứ c vào n gày 9 th á n g 8 âm lịch. N h ư n g cuộc v u i củ a nó c ũ n g được kéo d à i đến tậ n rằm.N h ư vậy, vế cơ b ả n thời g ia n tô chức lễ hội ở H à n Q u ốc và ở V iệ t n am gần n h ư trù n g khớ p n h a u • tru n g tu ầ n th á n g 8 âm
lịch. Đ ây là th ờ i g ia n n g h ỉ ngơi giữa h a i th ờ i vụ m ùa và chiêm .
Tháng Tám em đ i chơi xuân G ặp đ á y m ở hội trống quân em vào.
“X u â n ’ ở đây khô n g p h ả i là m ù a xuân mà là tu ổ i xuân, tu ổ i trẻ. P h á i là lú c nông n h à n mới có th ờ i g ia n đê các ch àn g trai, cô gái v ù n g ch â u thô sông H ồ n g * vùn g trọng điếm lú a ở M iề n Bắc - tổ chức h á t trông quân. T h á n g T á m củ n g là dịp “giỗ c h a ’ ở đền K iẻ p Bạc, n ơ i th ờ Đ ử c T h á n h T r ầ n H ư n g Đạo.
T r ở về nguồn cội xưa, ch ú n g ta thấy trê n m ặt trố n g đồng có h ìn h người m úa hát, trên đ ầu có cam bỏng lau. C h ỉ có m ùa th u m ới có bóng lau. V ậ y đây chắc h a n là một hội thu. C h ữ n g tích trốn g đồng m ách bảo ch ú n g ta rà n g ngày xưa, người V iệ t cô th ư ờ n g tố chức h ội thu. L ễ h ộ i ch ọ i trâ u tố chức vào m ù a th u là m ang tín h chất tru y ề n thông củ a cư dán nông nghiệp.
V ã n hóa nông n g h iệ p còn được thể hiện qua h ìn h â n h con bò, con trâ u tron g lễ hội.
C on bò la v ật kéo tro n g nghê nông của n gư ời H à n Quỗc. C òn ở V iệ t N am , công việc cày bừa c h ủ yếu là dựa vào con trâu:
Trâu ơi ta bảo trâu này Trâu ra bờ ruộng trâu cày với ta
Trên đồng cạn, dưới đổng sâu Chồng cày, vơ cấy, con trâu đi bừa.
N h ư vậy là đ ả bao đòi con bò, con trâ u lu ô n gắn bó v ớ i cuộc sống và sản x u ấ t nông nghiệp của cư dân h a i nước V iệ t N am , H à n Quốc. V iệ c tậ u được một con bò, con trâ u khỏe là mo' ưốc rấ t lớn tro n g cả cuộc (lởi c ủ a họ.
_____________________________________________ 53
Tạp ch i K h o a học h Ị Ị Q d H N . K ỉ ỉ Xỉ Ị A N V , r XX. So 4. 2004
L ớ p n g h ĩa th ứ ba c ù a cả h a i lồ h ộ i ch ọ i bò và chọi tr â u là sự để cao t in h th ầ n th ư ợ n g võ. T ro n g cuộc sống th ư ò n g ngày củ a người n ôn g d ân ở H à n Q u ốc củ n g n h ư ở V iệ t N a m , bao giò h ọ c ù n g mơ ước đến một sửc khỏe p h i th ư ờ n g đế c h iế n đ ấ u vối kẻ th ù bốn c h á n và k ẻ th ù h a i chân. V ì vậy m à n g ư ờ i H à n Q u ổ c đ ả d ù n g t r í tư ơng tư ợ n g củ a m ìn h để th ê u dệt n ên m ột ôn g V u a T a n G u n là con c ủ a t h iê n th ầ n và mẹ G ấu . N g ư ờ i V iệ t tư ơ n g tư ợ n g ra m ột ch à n g th á n h G ió n g từ đ ứ a tr ẻ lê n b a bỗng hóa th à n h c h à n g d ũ n g sĩ, m ột lú c ăn h ế t “m ột nong cơm, b a n o n g trá m , tám n on g cà, u ốn g một ngụm nước cạ n đà k h ú c sông”.
C h à n g m ặc g iá p sat, cư ò i n g ự a sắt, d ù n g roi sắt xông vào trậ n đ ịa g iặ c n h ư vào chỗ k h ô n g người. R o i sắ t b ị gãy, c h à n g d ù n g ta y kh ô n g n h ố b ụ i tre n g à q u ậ t ta n q u â n giặc. T ro n g các lễ h ộ i ở n ôn g th ô n h a i nước H à n , V iệ t k h ô n g th ể n à o th iế u
được
tròch ơ i kéo co, v ậ t võ. N g o à i việ c p h ô d iễ n sức m ạn h củ a con ngư ời, n h â n d â n h a i nưốc còn g ử i gắm m ơ ưóc c ủ a m ìn h vào sức m ạ n h n h ữ n g con vật. T ụ c ch o i bòt ch o i tra u là n h ằ m p h ả n á n h sự m ơ ước đó.
2- N h ữ n g lớ p v ă n h ó a t r ê n d â y t ạ o n ê n s ự t ư ớ n g đ ổ n g l o ạ i h ì n h v ă n h ỏ a H à n Q u ố c v à V i ệ t N a m . T u v n h iê n , g iừ a h a i lể h ộ i c h ọ i b ò ở C h e o n g d o v à c h ọ i t r â u
ở
Đ ổ S ơ n c ủ n g c ó n h ữ n g n é t k h á c b i ệ tT rư ớ c hết, con v ậ t th a m g ia t h i đ ấ u ở H à n Q u ôc là con bò, còn ở V iệ t N a m là con trâu. Đ iể u này p h ả n á n h hệ s in h th á i v ậ t n u ô i h a i nưỏc. ở V iệ t N a m con trâ u được n u ô i và sử đ ụ n g tro n g c a n h tác n h iề u h ơn là con bò. N g ư ợ c lạ i, ở H à n Q uốc, con bò được n u ô i và sừ d ụ n g tro n g n ô n g n g h iệ p
n h iể u hớn. L ý do là ở chỗ con trâ u hợp với v ù n g nước, con bò hợp vối v ù n g khô. N g ư ờ i V iệ t N a m có tru y ề n thuyết vê trâ u v à n g H ồ Tây. H iệ n n a y ớ H ồ T â y (phía T â y Bắc H à N ội) còn có t r â u v à n g ngụp lặn dưới đó đê tìm mẹ nó (tức là ch u ôn g đồng do sư K h ô n g L ộ ném xuống). N g ư ờ i V iệ t N a m cù n g kê tru y ề n th u yết về Y ế t K iê u , một tướng tà i củ a đ ạ i vư ơ ng T r ầ n H ư n g Đạo, có tà i th ủ y chiến. T ru y ề n th u y ế t này gán Y ế t K iê u vối “th ủ y n g ư u ” tức trâ u th ầ n sông dưói biển. T r u y ệ n kể rằ n g “M ộ t hỏm, ông ta (tức Y ế t K iê u ) đ i dọc theo bờ b iể n về là n g bỗng th ấ y trê n b ã i cát có h a i con trâ u đan g g h ì sừ ng h ú c n h a u dư ới bóng tră n g khuya, s ẵ n đòn ỏng, óng cầm xông lạ i p h a n g m ạn h m ấy cá i vào m ìn h ch ú n g nó.
T ự dư ng h a i con trâ u chạy xuống biển rồi b iế n mất. Ô n g rấ t k in h ngạc đoán b iế t trâ u thần. K h i n h ìn lạ i đòn ống th ì thấy mấy cá i lô ng trâ u d ín h vào đấy. O n g m ừng quá bỏ vào m iệng n u ố t đ i”,
T ừ đó sức k h ỏ e Y ế t K iê u vượt h ẳ n mọi người, khô n g a i dám đương địch. Đ ạc biệt ông có tà i lội nước. M ỗ i la n ông lặn xuống bể bắt cá, n g ư ờ i ta cứ tường n h ư ông đi trê n đất liền. N h iề u k h i ông sống ỏ dưới nước lu ô n bảy n g à y m ới lén.
N h ữ n g m ẩu ch u yệ n trô n đáy ch ỉ tồn tạ i trong bin m iệ n g (kháu bi) n h ư n g củng góp p h ầ n m i n h c h ử n g c h o t í n h c h ấ t g ầ n g ủ i với nước củ a con trâ u . Đ ó cù n g là lý do mà tron g 12 con g iá p ở V iệ t N a m có con trâu (năm sửu) còn ở H à n Q u ố c lạ i lí\ con bò.
N g a y cách chọn bò đê ch ọ i cũ n g như thê th ứ c ch ọ i bò ở C h eon gdo cũ n g khác chọn trâ u v à ch ọ i trâ u ở Đ ồ Sơn. ỏ C heongdo (H à n Quốc) n h ữ n g con bò được
T ạ p ch i Khoa học D U Q G H N . K iỉX Ị Ì A N V , I' XX, So'4. 2004
Le hói ch o i K> ỡ ( ’heongiỉo 0 L'ir; Q uòe ) \.v 5 5
th a m g ia th i đ ấu ít n h ấ t cùng được 2 n ăm tuối, đ ạt đến độ su n g sức n h á t là G • 7 năm và n g h i th i đấu vào n ãm 10 tuỏi. Đó là n h ữ n g con bò to, khỏe, cỏ rộng. Bôn cạnh đó bò ch ọ i p h á i có m ột sỏ đặc diêm: mắt nhả, ta i nhó p h ả i đầy lòng dài, cô dày, c h â n trướ c choài rộng, gôi thon m ành, đu ôi dài. Đ ư ơ n g n h iê n đôi với n h ữ n g con bò chọi t h ì vù k h í lợi h ạ i n h ấ t là đôi sừng. C h ỉ n h ữ n g con bò trọ i có đỏi sừng gần nhau m ới được xem là h ữ u ciụng. H ớ n nữa, trưốc m ồi trậ n đau sừ ng được m à i sắc. C ó một sô loại sừ n g phô b iến n h ư sau: sừ ng giông trâ m cài tóc, bành ra h a i bên th à n h một đường th a n g n h ư c á i trâm ; sừ ng nhô về p h ía trước; sừ ng uốn còn về p h ía sau; sừng c h ia ra n h ữ n g h ư ớn g kh á c nhau; sừng d ài và dày; sừng d ự n g th ã n g dừng. K h i trậ n đấu b ắt đáu, con bò cú i th ấ p đầu, sừng dựng th a n g và ch ỉa vào đ ô i th ù là đạt h iệ u quả.
T ro n g lú c đó con trâ u chọi ở Đồ Sơn khô n g h o à n toàn theo các tiê u c h í trên đây.
Đ ó là con trâ u có độ tu ổ i từ 8 đến 12 năm.
T h â n h ìn h cá trám . Đ u ô i d à i từ 1.7 mét trỏ lên. L ồ n g ngực trê n 2 mét. D á n g đừ ng
“tiề n tiên, hậu lui". T r ê n lư n g có 4 khoang chung. Độc k h o a n g ỏ cổ, m áng cổ hẹp.
T rư ờ n g đủi, n g ắn quản, m óng ch â n k h ít, da đen, lò ng móc, cô dài, trá n bằng. N h ừ n g c h ỉ sô về cặp sừ ng trâ u ch ọ i p h a i đảm bào dầu sừ n g bẽn này cách đầu bên k ia 40 - 42cm. C ao 26 - 28cm. B ẹ sừng to, v ừ n g chắc. Đ ầ u sừ ng nhẹ, có đọ vênh h ờ i đà vê p h ía trước từ 1 đến 2 cm. N ê u đạt được các ch ỉ sô đó th ì con trâ u sê có vù k h í sắc bén, ra đòn n h a n h , đ á n h hiếm . C u ố i cùng là n h ủ n g yế u tỏ c h ỉ trạ n g t h á i can trường. Đó là con tr â u có m ắt nhỏ, đõ, mi mắt dày, lỏng m i n h iề u tầng.
Sau k h i chọn được con bó, con trâ u đủng tiê u c h u ấ n t h ì công v iệc tiế p theo là chê độ n u ỏ i d ư ờ n g v à tậ p luyện. N h ữ n g con bò chọi ở C h e o n g d o được ăn theo chẻ độ đậc biệt. C h ú n g th ư ờ n g
được
ăn lú a m ạch, đậu, vừn g để tă n g th êm sửc m ạnh. C h ú n g cù n g được ăn bo s u n g cỏ, sâm v à bột cá. N h ữ n g con bò ch ọ i t r ả i q u a sự rè n lu y ệ n n g h iê m túc n h ư m ột v ận động v iê n c h u y ê n nghiệp.H à n g n g à y n h ừ n g con bò ch ọ i th ư ờ n g p h à i ch ạy lên và x u ố n g n h ữ n g ngọn đồi, kéo n h ữ n g c á i lốp xe ô tô, ch ạ y với n h ữ n g bao cát treo trô n cô, d ù n g sử ng q u ậ t n g à n h ữ n g cây lớn. Đ ê tă n g sức m ạ n h củ a ch â n sau c h ú n g bị buộc p h ả i đ ứ n g trê n 1 in ch in e , tro n g th ờ i g ia n d à i và rồ i p h ả i v ậ n xo ắ n đe tă n g sức m ạn h c ù a ch á n trước. T r u n g b ìn h một ngày m ỗi con bò ch ọ i p h á i đ i kho an g 4km và tắm 2 lần.
N h ữ n g con trâ u ch ọ i
ờ
Đ ồ Sơn tuy kh ô n g được n u ô i d ư ỡ n g và lu y ệ n tập công p h u n h ư n h ử n g con bòở
C h e o n g d o n h ư n g củ n g p h á i có chê độ ăn uống tốt h ớ n n h ữ n g con trâ u b ìn h thư ờng. N g ư ờ i n u ô i trâ u thư ờng là n h ữ n g n g ư ờ i có k in h n g h iệ m được là n g tín n h iệ m . H ọ th ư ờ n g kế t hợp chẻ độ ăn u ố n g đ ủ d in h dư d n g v ớ i việc tập lu y ệ n kỷ n ã n g c h ọ i c ủ a n h ữ n g con trâu.Q u a n h ử n g tư liệ u m à c h ú n g tô i th u th ậ p được th ì ch ắc là n g à y trước cả ch ọ i bò và c h ọ i trâ u đ ề u là tô h ợ p các th à n h tô" củ a lễ hội. N h ư n g th eo tiế n t r ìn h th ờ i gian p h ầ n lễ
ở
ch ọ i bò n h ạ t dần m à h iệ n nay c h ỉ còn là d ấ u vết, p h ầ n h ộ i m ời là h iệ n hữu.T ro n g k h i đó lễ h ộ i c h ọ i tr â u ở Đ ồ Sơn cho đến ngày n a y v ẫ n tồn tạ i n g u yê n vẹn cả p h ầ n lề và p h ầ n hội. T r ư ớ c ng ày hội, người dán Đ ồ Sơn tiế n h à n h lỗ củ n g “ông T r â u ”
Tạp c h ì K h oa Um D ỉ lQ d H N . K /IXJI it- N Y . T XX. So 4. 2004
5 6 Lẽ ('h í Que
m ột cách tra n g n g h iê m tạ i đ ìn h làng. G ắ n v ói lễ là tục rước nước (lấy ỏ su ố i R ồn g hoặc giếng đến Nghè) là một b iể u tượng lú a nước. K h i kết th ú c hội, ỏng T r â u lạ i được rước về đ ìn h là n g tro n g đàn n h ạc lê.
C uối củng là việc giết th ịt trâ u để cúng thẩn.
T ừ đặc điếm đó đă d ẫ n đến sự khác nh au tron g quá t r ìn h quốc gia hóa v à quốc tê hóa đ ố i với từ n g lề hội. Ở V iệ t N a m củ n g n hư ở H à n Q uốc các lễ h ội ch ọ i trâ u và lể h ộ i chọi bò vốn x u ấ t h iệ n từ lâ u tro n g văn hóa là n g xã. N h ư n g nó được k h ô i phục vào k ho ản g n h ữ n g n ăm 90 củ a th ê kỷ X X . Đ ến năm 1995 th ì lễ h ộ i ch ọ i bò ở C heongdo cỉă được xếp vào 10 lễ h ội v ăn hóa và du lịc h n ô i tiê ng ở H à n Quốc. Đ ê n n ăm 2003, lể h ộ i ch ọ i bò ớ C heongdo đả m ang tín h quốc tê vói sự tham gia c ủ a nhxìng c h ú bò từ N h ậ t Bản. Đ iế u n ày c h ử n g tỏ q u á trìn h quốc g ia hóa và quốc tế hóa củ a lề h ộ i chọi bò ở C heongdo d iễ n ra n h a n h hơn.
L ễ hội chọi trâ u ở Đ ồ Sơn cù n g th u h ú t được sự th am g ia củ a khá ch th ập phương
Dù ai buôn đâu bán đâu Mồng 9 th án g 8 chọi trâu nhớ về
Dù ai buôn bán trăm nghề Mồng 9 thán g 8 nhớ uể chọi trâu.
N h ữ n g con trâ u ch ọ i củ n g
được
m ua từ Q u ả n g N in h , N a m Đ ịn h , T h a n h Hóa...N h ư n g cho đến nay, lễ h ộ i ch ọ i trâ u v ẫ n là đặc sản cù a n h â n d ân Đ ồ Sơn, tín h xã hội hóa ch ư a cao và ch ư a được quốc tê hóa như lễ h ộ i chọi bò ỏ Cheongđo.
Đ ó là n h ử n g nét k h á c n h a u cơ ban giữ a lễ h ộ i chọi bò ỏ C h eon g d o (H à n Quốc) v à lễ h ội chọi trâ u ớ Đ ồ Sơn (V iệ t N am )
3. L ễ h ộ i c h o i b ò
ở
C h e o n g d o và lể h ộ i c h ọ i t r â u ổ? Đ ổ S ơ n - n h ì n t ừ g ó c đ ộ d u lị c h .L ễ h ộ i ch ọ i bò ỏ C h e o n g d o đã trở th à n h sản ph ẩm du lịc h v ă n hóa và h ấ p d ẫn du khách. N ă m 2003, lỗ h ộ i này đà th u h ú t 300.000 du k há ch , đ ư a lạ i d o a n h th u 200 triệ u Won.
N h ư vậy lễ h ộ i ch ọ i bò ban đ ầu c h ỉ m ang tín h c h ấ t g iâ i tr í, là m td n g đ ịa v ị xà h ộ i củ a người ch ủ bò th ắ n g cuộc và là m gia tăng, cù n g
cố
ý th ứ c cộng đồng là n g xã.N g à y nay nó lạ i có thêm g iá t r ị bô su n g n h ư là nguồn du lịc h có k h ả n ă n g tăng th u n h ậ p cho đ ịa phương. T h e o xu h ư ớ n g này, các d ịa phư ơng k h á c n h ư S in jin , U ư yeon g , P o h a n g cũ n g nỗ lực x úc tiế n ch ọ i bò n h ư một nguồn th u h ú t, h ấ p d ẫn k h á ch ciu lịch.
R ie n g ng ư ời dãn C h e o n g d o kh ô n g n h ử n g tiế p tục tố chửc ch ọ i bò m à d a n g xây dựng một xói ch ọ i (arena) ch u y ê n dụng. K h i xới chọi n ày xây dying x o n g t h ì việc chọi bò không c h ỉ tố ch ứ c m ỗi n am một lầ n vào rằm tru n g thu n h ư trướ c đầy m à sẽ tổ chức h à n g tu ầ n vào d ịp n g h ỉ cu ô i tuần.
L ề h ộ i chọi tr â u ỏ Đ ồ Sơn h iệ n nay cù n g đà vượt ra k h ó i phạm v i xới chọi nhỏ họp củ a các là n g x à m à ra t h i
ở
sân vận động củ a th ị trấ n với sức c h ử a h àn g ngàn người. N ă m 1999 tạ i Đ ồ Sơn đ à tô chức hội th ảo kho a học vể g iá t r ị v ă n h ó a và tiềm năng du lịc h cù a lỗ h ộ i ch ọ i trâu . N h ư n g cho đến nay, d i sản v ă n h ó a n à y vẫn chưa trở th à n h sản phẩm du lịc h th ự c sự. H à n g nãm , lễ h ộ i ch ọ i trâ u ch i đuợc tổ chức một lẩ n vào ngày 9 th á n g 8 âm lịch . V ì vậy n h ữ n g k h á ch du lịc h k h ô n g đến Đ ồ Sơn đ ú n g vào ngày đó th ì k h ô n g th ể nào được xom lễ h ộ i ch ọ i trâu.T ạ p chi K h oa học O ỈIQ G ỈỈN . K ỊỈX ÌỈ «c N\ , T XX. S ò 4. 2004
Đê lố h ộ i ch ọ i trâ u trỏ th à n h sán phẩm d u lịch và góp p h ầ n (tua lạ i nguồn th u n h ậ p cho đ ịa phương, theo ch ủ n g tòi, là nh đạo và n h â n d ân Đ ổ Sởn cần p h â n biệt tín h chất th iê n g liê n g củ a lễ hòi tru yề n th ố n g VỚI tín h c h ấ t g iả i t r í củ a lề hội h iệ n đại. M ộ t m ật các là n g v ầ n bảo tồn lễ hội tru y ề n th ò n g ở k h ô n g gian, th ò i gian, môi trư ờ n g th iê n g n h ư nó vỏn tồn tại. N h ư n g m ặt khác, đ ịa p h ư ớ n g c ủ n g nên mở đế lễ hộ i này từ một s in h h oạt vãn hóa tru yền thống đến vối hoạt động du lịch- L ú c này lẻ hộ i chọi tr â u là một ciạng mô phóng fo lk lo re ch ít k h ô n g còn là fo lk lo re đích thực. T h ờ i g ia n iề hội khô n g n h ấ t thiết p h ả i đ ú n g ngày 9 th á n g 8 m à là n h ữ n g ngày n g h ỉ cu ố ỉ tu ần . V ò n đê m ua trâ u củ n g n h ư c h i p h í cho q u á trìn h n u ô i (lưỡng, tập lu y ệ n tr â u k h ô n g n h ất th iế t ch ỉ do dân là n g đóng góp m à có thê h u y động ở m ọi tô chức k in h tế, kê cả các công ty dll lịch.
Ngược lạ i các công ty clu lịc h củng p h á i góp phần m ìn h b ằ n g cách đào tạo một đội ngủ hư ớng dẫn v iê n am h iể u vể lễ h ộ i chọi trâ u cỏ truyền. H ọ sẽ là cầu nối giữa sản phẩm d u lịc h v ớ i d u k h á c h .
H iệ n tạ i việ c k h a i thác lễ h ộ i chọi trâ u Đồ Sơn để p h ụ c v ụ k h á ch đu lịc h ch ậm hơn
so với lỗ h ộ i ch ọ i bò
ơ
Cheongdo. N h ư n g nêu h a i bên th am khảo k in h nghiệm của n h a u th ì có thê lỗ h ộ i ch ọ i trâ u sẻ đến với khá ch du lịch n h iề u hơn, đ ư a lạ i doanh thu cao hơn. L ỷ do đơn g ià n là v i Đọ Sờn h iện n ay là m ột k h ư du lịc h n ổ i tiế ng ỏ V iệ t Nam . H à n g nám có h à n g vạn khách đến đây th am quan, tắm biến. Đ ồ Sơn là đ ịa phương duy n h ấ t ở V iệ t N a m có sòng bạc quốc tè (casino), có h à n g ch ụ c khách sạn, n h à h à n g các loại. V ì vậy nếu dưa lễ hội ch ọ i trâ u vào p h ụ c vụ k h á ch du lịch th ì n h â n d ân đ ịa ph ư ơn g sè được hư ởng lợ i từ nguồn doanh th u này.K ế t lu ậ n
L ễ h ộ i chọi bò C h eon g d o (H àn Quốc) và lễ h ộ i chọi trâ u ỏ Đ ồ Sơn (V iệt Nam ) ban đầu là n h ừ n g hoạt động v ãn hóa cô tru yền của n h ữ n g cư dân n ôn g nghiệp. H a i lề hội này có n h ĩín g nét tư ơng đồng c ũ n g n h ư n h ữ n g khá c biệt vãn hóa. H iệ n nay cả h a i lễ h ộ i đà và đang mở rộng phạm v i hoạt động và đôi tư ợng phục vụ khô n g ch ỉ dân
trong làng m à cả du khách bốn phương. Xu
h ư ớ n g đó sè đ ư a ván hóa phục vụ h ừ u ích cho du lịch và ngược lạ i d u lịch sẽ nuôi đường văn hóa lầ u dài.
T À I L I Ệ U T H A M K H Ả O
1. Cheongdo B u llfig h tin g 1« estival. Koreans, Vol 18 No I
Spring
2004. Seoul, Korea.2. l / ‘ C h í Quế, L e hội chọi trâu ỏ fX') S(Jn n h ìn từ góf (lộ vãn hóa và (lu lịch,
Tọp chí Văn hỏa nghệ thuật,
s ố 1 1, Mà Nội, 1999.3.
ỉ/* C h í Quế, “Vc? mỏi quan hộ loại h ìn h giữa vãn hỏa Việt. Nam và vãn hóa H àn Quốc”, sách:Tương đồng vãn hóa Việt N am
-Hùn Quốc,
N X B V an hóa Th ôn g t in. H à Nội, 1966.4. Asian comparative Folklore,
N o 18.Fob.Seoul, Korea, 2000.r>. Smels<T, N r il j.t
comparative Methods in the Social Scieries
ị Pront.iœ -Hall, inc., linglcwood Cliffs. N ow Jersey, 1970.T a p ch i K h o a hoc D H Q C itíN . K H X J! Ẩ N V . I XX. So 4. 2004
(j. I lu ll Nj'oc,
Sketches for a portrait o f Vietnamese culture.
Thí» ^ioi Publishers, 1997.7. Nguyến f)on^ ( hi,
Kho tàĩìg truyện cô tích Việt Nam, tập 2
(in lán thứ Ị), N X H K ììoa hoe Xà hội, 1972.V N Ư J O U R N A L O F S C IE N C E , so c , SCI , H U M A N , T.xx, N04, 2004
BULL FIGHTING FESTIVAL IN CHEONGDO (SOUTH KOREA) AND BUFFALO FIGHTING FESTIVAL IN DO SON (VIETNAM) IN TERMS
OF CULTURE AND TOURISM
P r o f - D r . L e C h i Q u e
D e p a rtm e n t o f L iterature
College of Social Sciences a n d H u m an ities, V N Ư
T o stu d y th is issu e w ill h e lp us p a rtly see s im ila r it ie s and differen ces betw een the S ou th K o re a n c u lt u r e a n d the V ie tn a m e s e cu ltu re . A c c o rd in g ly , w e can fin d proper b e h a v io rs w h e n m e e tin g t r a d it io n a l v a lu e s o f tw o count ries.
1. T h ro u g h th e sele cte d doc-umonts, w e see th at th e s im ila r it ie s o f tw o fe stiv a ls am to reflect th e w o rs h ip in g a n d s a c rific e custom , a g r ic u ltu r a l c u ltu r e a n d m a rtia l t r a d itio n o f tw o n a tio n s - S ou th K o re a a n d V ie tn a m .
2. H o w ever, th e re are th e d iffe re n ce s betw een th e b u ll fig h tin g fe s tiv a l in C heongcio and b u ffa lo fig h tin g fe s tiv a l in Đ ồ Sơn.
F ir s t o f a ll, a n im a ls p a r t ic ip a t in g in th e fig h tin g in S ou th K o re a are b u lls b u t in V ie tn a m a re buffaloes. T h is re fle cts th e r a is in g a n im a l ecology o f tw o co u n trie s. In V ie tn a m , b u ffa lo e s a re ra is e d a n d m ore used in c u ltiv a tio n th a n b u lls. In co n tra ry , in South K o re a , b u lls are ra is e d a n d m ore u se d in a g ric u ltu re th a n buffaloes. T h e fe stiv a l o f bu ffalo fig h tin g is s t ill a s p e c ia l a n d u n iq u e c u lt u r e o f the Đ ồ Sơn people, th o u g h its s o c ia liz a tio n c h a ra cte r id not yet h ig h a n d h a v e not been in te r n a tio n a liz e d lik e th e b u ll fig h tin g fe stiv a l in Cheongclo.
3. B u ll fig h tin g fe s tiv a l in C h e o n g d o a n d b u ffa lo fig h tin g fe stiv a ls in ĐỒ Son. a lo okin g fro m a n g le o f to u rism .
B u ll fig h tin g fe s tiv a l in C h e o n g d o h a s becom e the c u lt u r a l a n d to u rism p ro d u ct to a ttra c t th e to u ris ts a n d v is ito rs . In 2003, th is fe s tiv a l a ttra c te d 300,000 v is ito rs to enjoy, g e n e ra tin g a tu rn o v e r o f 200 m illio n W on.
T ạ p c h i K h o ii hot K ỈỈX ỈI <c N\ I XX. S " 7. :a tu
Le hôi chọi ỈXÍ etÇhct>n£(lo (1 Lin Quoi.» N.J 5 9
C u rre n tly , tho e x p lo ita tio n o f b u ffa lo fig h tin g fe stiv a ls in Đ ổ Sờn fo r the to u ris ts a n d v is ito rs is s lo w e r th an b u ll fig h tin g fe stiv a l in Cheongcỉo. H o w ever, if both p a rtie s m ake reference o f experience from each other, p e rh a p s th e b u ffa lo fig h tin g fe s tiv a l w ill be more fa m ilia r to the to u rism visitors, a c c o rd in g ly the tu rn o v e r w ill becom e h ig h e r a n d high e r.
T h is IS s im p le a ttrib u te d to a fact th a t at p re sn e t Đ o Sơn a re a is a re n o w n e d to u ris m area in V ie tn a m . E ve ry year, there are some th o u sa n d s o f to u ris t a n d v is ito r s a rriv e th e re fo r v is itin g a n d h a v in g bathos. Đ ồ Sơn is o n ly p la ce in V ie tn a m w h ic h h a s th e in te r n a tio n a l casino, some tons o f h o te ls an d re s ta u ra n ts. T h e re fo re , i f th e b u ffa lo rig h tin g fe s tiv a l is p u t in to tou rism for the v isito rs, it w ill be an e v id e n ce th a t th e lo ca l peo p le w ill e arn a d ire ct incom e from th is b u sin e ss lino.
T h e b u ll fig h tin g fe stiv a l in C h o o n g d o (South K orea) a n d th e b u ffa lo fig h tin g fe s tiv a l in Đ ồ
Sơn
(V ietnam ) in in it ia l point w ere th e t r a d it io n a l c u ltu r e of th e a g r ic u ltu r a l people.T h e se fe stivals h a v e s im ila r it ie s as w e ll as d iffe re n ce s in c u ltu re . C u r r e n tly , both fe stiv a ls h ave been exp an d ed in th e scope a n d th e b e n e fic ia ry , th e enjoyed v ie w e rs are not o n ly the lo ca l people but also the* v is ito rs co m ing from d iffe re n t areas. T h is ten d en cy w ill b rin g the u se fu l c u ltu re to tourism , and on c o n tra ry to u ris m w ill n o u r is h th o c u lt u r e in lo ng tim e.
ự ạ ft chi Khoa họi DHQCiUN KUXỈI << /VI . r XX. S o 4. 2004
