TUẦN 15 Ngày soạn:10/12/2020
Ngày giảng:... Tiết 71 Văn bản
LẶNG LẼ SA PA
- Nguyễn Thành Long- I. Mục tiêu cần đạt
Giúp học sinh 1. Kiến thức:
- Vẻ đẹp của hình tượng con người thầm lặng cống hiến quên mình vì Tổ quốc trong tác phẩm.
- Nghệ thuật kể truyện miêu tả sinh động hấp dẫn trong truyện.
2. Kĩ năng:
* Kĩ năng BH :- Nắm bắt diễn biến truyện và tóm tắt được truyện.
- Phân tích được nhân vật trong tác phẩm tự sự.
- Cảm nhận được một số chi tiết nghệ thuật độc đáo trong tác phẩm.
* KN sống : Tìm kiếm và xử lí thông tin, xác định giá trị , tự nhận thức về các phẩm chất tốt đẹp của con người.
3. Thái độ:
- Giáo dục cho học sinh tình yêu quê hương, đất nước. Có ý thức xây dựng đất nước ngày càng đẹp hơn.
- Các em biết trân trọng những con người hy sinh thầm lặng cho sự giàu đẹp của đất nước.
- Tích hợp
- GD đạo đức: Lòng yêu nước, tự hào về quê hương đất nước, tinh thần lao động mới. Lòng tự trọng của bản thân, có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng. =>
giáo dục các giá trị TÌNH YÊU THƯƠNG, HẠNH PHÚC, GIẢN DỊ, TÔN TRỌNG, TRÁCH NHIỆM
4. Định hướng phát triển năng lực:
- Năng lực giao tiếp: Sử dụng tiếng Việt:
- Đọc lưu loát và đúng ngữ điệu; đọc hiểu nội dung chính và chi tiết các bài đọc có độ dài vừa phải, phù hợp với tâm lí lứa tuổi; phản hồi những văn bản đã đọc một cách tương đối hiệu quả; bước đầu có ý thức tìm tòi, mở rộng phạm vi đọc…;
- Sống yêu thương: Yêu Tổ quốc: Có ý thức tìm hiểu và gìn giữ các truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam; quan tâm đến những sự kiện chính trị, thời sự nổi bật ở địa phương, trong nước và quốc tế.
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
1- GV: Nghiên cứu soạn giảng, chân dung nhà văn Nguyễn Thành Long, Tư liệu về tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”
2- HS: Đọc - hiểu văn bản, sưu tầm tài liệu liên quan đến tác giả Nguyễn Thành Long, Tư liệu về tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”
III. Phương pháp:
- Phương pháp: Đọc sáng tạo, gợi tìm, nghiên cứu, phân tích, bình giảng…
- Kĩ thuật: động não, trình bày 1 phút...
- Hình thức: cá nhân, nhóm …
IV. Tiến trình tổ chức các hoạt động
1. Ổn định lớp: (1’) Kiểm tra sĩ số:
2. Kiểm tra bài cũ(5’):
Câu hỏi : ? Tình huống nào trong truyện “Làng”đã làm bộc lộ sâu sắc tình yêu làng quê và tinh thần yêu nước ở nhân vật ông Hai? Ông Hai hiện lên thật đậm nét nhờ những yếu tố nghệ thuật nào?
Yêu cầu: Ông Hai là người rất yêu làng và luôn tự hào về nó. Phải đi tản cư xa làng, lúc nào ông cũng nhớ làng, nói chuyện với ai ông cũng khoe về làng. Vậy mà chính ông lại phải nghe tin rằng làng mình đã theo giặc. Tình huống ấy đã khiến ông bất ngờ, đau xót, tủi hổ, day dứt trong sự xung đột giữa tình yêu làng quê và tinh thần yêu nước, mà tình cảm nào cũng thiết tha, mạnh mẽ.
Đặt nhân vật vào tình huống gay cấn ấy, tác giả đã làm bộc lộ sâu sắc cả hai tình cảm nói trên ở nhân vật và cho thấy lòng yêu nước, tinh thần kháng chiến đã chi phối và thống nhất mọi tình cảm khác trong con người Việt Nam thời kì kháng chiến => Đây cũng là thành công nổi bật của truyện.
- Ông Hai hiện lên thật đậm nét nhờ nghệ thuật xây dựng tình huống truyện, và ngôn ngữ nhân vật (đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm).
3. Bài mới:
Hoạt động 1: Khởi động (1’)
- Mục tiêu: Định hướng và tiếp cận bài học - PP thuyÕt tr×nh
- KT: động não
Trong cái im l ng c a Sa Pa, dặ ủ ưới nh ng dinh th c k c a Sa Pa, n i mữ ự ũ ĩ ủ ơ à ch nghe tên, ngỉ ười ta ã ngh đ ĩ đến chuy n ngh ng i, có nh ng con ngệ ỉ ơ ữ ườ ài l m vi c âm th m l ng l , mi t m i c ng hi n cho cu c s ng, cho ệ ầ ặ ẽ ệ à ố ế ộ ố đấ ướt n c. Trong chuy n i th c t L o Cai nh v n Nguy n Th nh Long dã g p g nh ngế đ ự ế ở à à ă ễ à ặ ỡ ữ con người nh th . Ông ã vi t truy n ng n " L ng l Sa Pa"ư ế đ ế ệ ắ ặ ẽ đặ ắc s c, d oà d t, gi u ch t th .ạ à ấ ơ
Hoạt động của giáo viên – Học sinh Ghi bảng Hoạt động 2: giới thiệu chung(7’)
- M ục tiêu: Gi úp HS tìm hiểu về tác giả Nguyễn Thành Long v à hoàn cảnh ra đời truy ện ngắn
“Lặng l ẽ Sa Pa”.
- PP: vấn đáp, tái hiện.
- KT: động não, tr ình b ày 1 ph út
- Ph ương ti ện: Máy chiếu, ảnh chân dung nhà văn…
? T ình bày những hiểu biết của em về nhà văn NTL?
GV chiếu ảnh chân dung tác giả.
HS nghiên cứu chú thích SGK.
? Hãy thuyết minh những nét chính về tác giả (trong 1 phút)
GV bổ sung: - Nguyễn Thành Long (1925 - 1991).
- Quê: Duy Xuyên, Quảng Nam. Là đảng viên Đảng cộng sản Việt Nam. Hội viên hội nhà văn Việt Nam (1957). Tham gia hoạt động văn nghệ
I. Giới thiệu chung.
1. Tác giả(1925 – 1991) - Quê : Duy Xuyên, Quảng Nam.
- Là cây bút chuyên viết truyện ngắn và kí.
- Truyện giàu chất thơ, nhẹ nhàng kín đáo mà sâu sắc.
trong cuộc kháng chiến chống Pháp ở Nam Trung Bộ. Sau năm 1954 tập kết ra Bắc chuyển về sáng tác và biên tập báo chí, nhà xuất bản. Ông được giải thưởng Phạm Văn Đồng với tập bút kí “Bát cơm cụ Hồ năm 1953). Ông mất ngày 6/5/1991 tại Hà Nội
- Ông có bút danh là Lưu Quỳnh và Phan Minh Thảo.
- NTLong là cây bút chuyên viết về truyện ngắn và bút kí đặc biệt là viết về cuộc xây dựng CNXH ở miền Bắc những năm 60 -70 thế kỉ XX. Với phong cách văn xuôi nhẹ nhàng tình cảm, giàu chất thơ và chất kớ ánh lên vẻ đẹp con người nên có khả năng thanh lọc làm trong sáng tâm hồn con người, mang ý nghĩa sâu sắc. Văn ông có khả năng thanh lọc làm trong sáng tâm hồn khiến chúng ta yêu mến cuộc sống và những người xung quanh.
* Những tác phẩm chính ( GV chiếu những tác phẩm chính)
- Bát cơm cụ Hồ( Bút kí-1952)
- Những tiếng vỗ cánh( Truyện 1967)
- Giữa trong xanh( Tập truyện 1972) có in truyện Lặng lẽ Sa Pa mà hôm nay chúng ta tìm hiểu.
- Nửa đêm về sáng( Tập truyện 1978)
Tô Hoài gọi Thành Long là cây truyện ngắn bởi ông rất thành công ở thể loại này.
? Trình bày những hoàn cảnh ra đời của tác phẩm
HS:
GV giới thiệu cho HS tập truyện cùng một số tranh ảnh về Sa Pa.
* Giáo viên bổ sung: Năm 1970 là những năm thanh niên miền Bắc đang có phong trào 3 sẵn sàng: sẵn sàng nhập ngũ, sẵn sàng làm bất cứ việc gì khi Tổ quốc cần, sẵn sàng đi bất cứ nơi đâu phục vụ đất nước. Câu chuyện này viết về những hoạt động cụ thể của thanh niên miền Bắc lúc đó.
Hè 1970, tác giả cùng nhà thơ Yến Lan đi nghỉ ở Sa Pa. Hai người không vào các cơ quan, đơn vị địa phương tìm hiểu các điển hình tiên tiến như những lần đi thực tế khác. Nhà văn tình cờ đọc được 6 dòng tin ngắn trên 1 tờ báo tỉnh Lào Cai -
> Hình thành 1 truyện ngắn hay. Truyện có chất thơ toát lên từ các chi tiết, khung cảnh thiên nhiên Sa Pa đẹp như tranh với những tâm hồn đẹp của các nhân vật.Truyện có thể coi là những bức
2. Tác phẩm
- Ra đời năm 1970 – là kết quả của chuyến công tác lên Lào Cai.( thời kỳ thanh niên miền Bắc ba sẵn sàng).
tranh đẹp về thiên nhiên, con người, là bức chân dung kí hoạ về anh thanh niên.
* Giáo viên giới thiệu thêm một số hình ảnh thiên nhiên vùng Tây Bắc
GV bổ sung: Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” in trong tập “Giữa trong xanh” giản dị, mộc mạc như một ghi chép về cuộc gặp gỡ giữa những con người bình thường mà sâu sắc để lại nhiều suy nghĩ trong lòng người đọc.
Hoạt động 3: đọc hiểu văn bản (23’)
- Mục tiêu: Hướng dẫn HS đọc VB, tóm tắt VB, phân tích anh thanh niên ( hoàn cảnh và công việc)
- PP: Đọc sáng tạo, vấn đáp, nêu vấn đề, giảng bình, phân tích...
- Kĩ thuật trình bày một phút, động não, tư duy sáng tạo, chia nhóm.v.v.
- Năng lực: Tự học, tư duy sáng tạo, giao tiếp, giải quyết vấn đề, sử dụng ngôn ngữ, hợp tác.v.v.
- Trải nghiệm sáng tạo: thưởng thức văn học/
cảm thụ thẩm mĩ.
- Phương tiện: Tranh ảnh
GV hướng dẫn đọc, Giọng đọc chậm, cảm xúc, lắng sâu.
? HS nối tiếp nhau đọc cho đến hết.
? HS nhận xét bạn đọc ?
? Tóm tắt tác phẩm ?
HS : Tóm tắt: Truyện Lặng lẽ Sa Pa có một cốt truyện sinh hoạt và lao động bình thường. Một ông hoạ sỹ già đi thực tế trước kì nghỉ hưu.
Trên chuyến xe lên Sa Pa có gặp cô kĩ sư trẻ và nhanh chóng quen như cha con. Qua lời giới thiệu của bác lái xe, họ đã quen một anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m. Cuộc trò chuyện diễn ra thật ngắn ngủi nhưng ông hoạ sỹ biết được về anh thanh niên một con người lao động âm thầm...cống hiến hết mình cho đất nước và ông muốn vẽ chân dung anh. Qua anh thanh niên, ông hoạ sỹ còn biết thêm những con người lao động khác cũng đang lao động, cống hiến cho đất nước.
? Tìm hiểu một số chú thích khó 1, 2, 3, 4,5?
? Ngôi kể, điểm nhìn trần thuật có gì đáng chú ý?
HS: * Ngôi kể : ngôi thứ 3 nhưng tác giả lại đặt điểm nhìn trần thuật vào n/v ông hoạ sĩ già đôi
II. Đọc - hiểu VB.
1. Đọc, tóm tắt và hiểu chú thích
a. Đọc và tóm tắt
b. chú thích
2. Kết cấu, bố cục:
- Thể loại: Truyện ngắn - PTBĐ: Tự sự, miêu tả, biểu cảm
khi được đặt vào ông kĩ sư.
? Nêu thể loại của văn bản và những phương thức biểu đạt?
- Tự sự kết hợp với miêu tả, biểu cảm.
? Em có nhận xét gì về ngôi kể, lời kể?
HS: - Ngôi kể: thứ 3 nhưng được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn, ý nghĩ của nhân vật ông hoạ sĩ.
? Bố cục của VB có thể được chia như thế nào ?
+P1 : Từ đầu...”Kìa anh ta kia”: Giới thiệu về anh thanh niên qua lời kể của bác lái xe.
+ P2 : Tiếp... “không có tật gì như thế”: Cuộc gặp gỡ giữa anh thanh niên và bác hoạ sĩ, cô kỹ sư.
+ P3 : Còn lại: Họ chia tay, kết thúc cuộc gặp gỡ.
GV : Tuy nhiên, không chia theo bố cục mà phân tích truyện theo tuyến nhân vật.
? Em có nhận xét gì về cốt truyện & tình huống truyện?
? Cốt truyện có phức tạp không? Tại sao?
? Tạo ra tình huống như vậy nhằm mục đích gì?
- Đơn giản, chỉ tập trung vào cuộc gặp gỡ tình cở của mấy người khách trên chuyên xe với người thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn ở Sa Pa.
- Để tác giả giới thiệu nhân vật chính 1 cách thuận lợi, nhất là để nhân vật ấy hiện ra qua cách nhìn và ấn tượng của các nhân vật khác.
Tích hợp giáo dục đạo đức
- Lòng yêu nc, tự hào về quê hg đất nc.
GV y/c quan sát vào phần đầu VB.
? Cảnh Sa Pa được miêu tả qua những chi tiết nào? Tìm đọc các câu văn tả cảnh Sa Pa?
- SGK-181: Đẹp một cách kì lạ. Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây hem chỉ cao quá đầu rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn vào cả gầm xe…->
chất trữ tình toát lên.
-> Quan sát kết hợp với trí tưởng tượng bay bổng đầy cảm xúc.
- Đoạn cuối (SGK- 188)…nắng đã mạ bạc cả con đèo, đốt cháy rừng cây hừng hực như một bó đuốc lớn. Nắng chiếu làm cho bó hoa càng hem
- Ngôi kể: thứ 3 nhưng được trần thuật chủ yếu từ điểm nhìn, ý nghĩ của nhân vật ông hoạ sĩ.
- Bố cục: 3 phần
3. Phân tích
3.1. Tình huống truyện - Cốt truyện đơn giản
- Tình huống truyện: Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa ông họa sĩ già, cô gái, anh thanh niên trên đỉnh núi Yên Sơn.
->Tự nhiên, tình cờ, hấp dẫn, 3.2. Thiên nhiên nơi Sa Pa
- Nghệ thuật miêu tả kết hợp
rực rỡ …
? Chỉ ra biện pháp nghệ thuật thuật và tác dụng của biện pháp nghệ thuật đó?
HS: So sánh…
? Nói cảnh Sa Pa là một bức tranh nên thơ, em có đồng ý với ý kiến trên không? Nếu bình về bức tranh này, em sẽ bình luận như thế nào?
(Kĩ thuật động não)
- Đến với Sa Pa, không phải ai cũng thấy được hết vẻ đẹp của Sa Pa, mà phải là người có tâm hồn nhạy cảm, có một tình yêu mãnh liệt với Sa Pa thì mới có thể vẽ được bức tranh tuyệt hảo như vậy. Bởi vì: cũng là nắng, là mây, là rừng cây.v.v nhưng Nguyễn Thành Long lại miêu tả được một cách cụ thể, sinh động, hấp dẫn và cũng đầy chất trữ tình toát lên từ các hình ảnh: "Nắng len tới...Những cây thông rung tít trong nắng...cây tử kinh nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng. Mây bị nắng xua, cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương, rơi xuống đường cái, luồn vào cả gầm xe...tạo cho Sa Pa đẹp một cách kì lạ.Và nói đến Sa Pa hiện nay đó là một khu du lịch nổi tiếng hấp dẫn du khách bốn phương.
? Qua cách miêu tả vẻ đẹp của Sa Pa em thấy thiên nhiên có tác dụng như thế nào đối với môi trường sống của chúng ta?
(Kĩ thuật trình bày một phút) Tích hợp giáo dục đạo đức -Tinh thần lao động mới.
Có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng.
? Là học sinh, chúng ta cần có ý thức giữ gìn vẻ đẹp thiên nhiên như thế nào?
(Kĩ thuật trình bày 1 phút) GV kết luận và chuyển ý:
? Truyện có mấy n/vật? Ai là n/vật chính ? HS : Có 4 n/vật : anh thanh niên, bác lái xe, ông họa sĩ già, và cô kĩ sư.
- N/vật chính : anh thanh niên làm công tác khí tượng và ông họa sĩ già.
? Bên cạnh anh thanh niên tác giả xây dựng 1 loạt các nhân vật phụ, tác dụng của việc xây dựng các nhân vật này?
- Khắc họa rõ nét hơn tư tưởng chủ đề tác phẩm:
“Trong cái im lặng của Sa Pa, chỉ nghe tên người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người đang làm việc & lo nghĩ cho đất nước.”
nhân hoá và chất trữ tình, tạo cho Sa Pa một vẻ đẹp kì lạ ->bức tranh sống động, nên thơ.
* G.viên: Nhân vật chính - Xuất hiện qua lời giới thiệu của bác lái xe: 27 tuổi, nhỏ bé, mặt rạng rỡ...Là người cô độc nhất thế gian, làm nghề khí tượng-> Nhân vật chính chỉ hiện ra trong chốc lát, đủ để các nhân vật khác kịp ghi 1 ấn tượng “ 1 kí hoạ về anh rồi dường như anh lại khuất lấp vào trong mây mù bạt ngàn & cái lặng lẽ muôn thủa của núi cao Sa Pa. Nhân vật anh thanh niên hiện ra để cho mọi người cảm nhận được cuộc sống.”->
Gây ấn tượng mạnh mẽ, sinh động, thiện cảm.
? Hs đọc “Một anh thanh niên 27 tuổi...không thể nào ngủ lại được” ?
? Anh thanh niên được giới thiệu với những chi tiết nào?
HS: - Một anh thanh niên 27 tuổi.
- Tầm vóc bé nhỏ, nét mặt rạng rỡ.
- Công việc: Làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu.
Một ngày 4 lần (1 giờ đêm, 4h sáng, 11h trưa, 19h tối.) đo gió, đo mưa, tính mây, tính nắng, đo chấn động mặt đất → báo về trung tâm → dự báo thời tiết.
- Sống một mình trên đỉnh núi cao, bốn bề chỉ có mây mù lạnh lẽo; thèm người quá, kiếm kế dừng xe lại để gặp.
? Em có nhận xét gì về nghệ thuật miêu tả nhân vật trong đoạn truyện này?
- Miêu tả nhân vật vừa gián tiếp (qua nhận xét của bác lái xe và ông hoạ sĩ) vừa trực tiếp (qua ngôn ngữ đối thoại của nhân vật).
? Em có nhận xét gì về công việc của anh thanh niên và hoàn cảnh sống của anh?
HS: - Công việc không nặng nề nhưng đòi hỏi chính xác đều đặn tỉ mỉ và có tinh thần trách nhiệm cao phải đo đầy đủ, đúng giờ.
- H/cảnh đặc biệt : 1 mình đỉnh Yên Sơn 2600 m giữa cỏ cây mây núi. Hoàn cảnh thời tiết khắc nghiệt mưa, tuyết, giá lạnh, đêm tối, gió bão...
? Theo em cái gian khổ nhất trong công việc của anh là gì ? Vì sao?
HS: - Gian khổ nhất : sự cô đơn vắng vẻ quanh năm suốt tháng một mình không một bóng người.
Vì không được sống giữa cộng đồng người trong một thời gian dài nên anh mới có tật “thèm người”, thèm được giao tiếp với người.
Gv bình : Cuộc sống một mình đối với một người con trai đã là khó khăn. Vậy mà ở đây anh
3.3. Con người nơi Sa Pa
a. Nhân vật anh thanh niên
* H/cảnh và công việc:
thanh niên lại sống và làm việc một mình trong ĐK hết sức đặc biệt: ở trên đỉnh núi cao 2600m, quanh năm chỉ có cây cỏ và mây mù làm bạn.
Điều còn đặc biệt hơn nữa là anh không cho đó là khổ mặc dù “anh là người cô độc nhất thế gian”, anh rất “thèm người”...Qua đó chúng ta mới thấy sức mạnh và lí trí cuả con người thật kì diệu!
GV chốt:
HS: Ghi tiểu kết
Anh thanh niên sống trong h/cảnh rất khó khăn đặc biệt là sự cô độc. Công việc đòi hỏi tinh thần trách nhiệm cao.
4. Củng cố(2’)
GV và HS hệ thống lại toàn bộ nội dung bài học.
? Nêu những nét chính về tác giả NTL?
? Trình bày hoàn cảnh ra đời của tác phẩm?
? Tóm tắt VB?
? Cảm nhận của em về hoàn cảnh sống và công việc của anh thanh niên?
5. Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà và chuẩn bị cho bài sau :(3’) - Ôn lại toàn bộ nội dung kiến thức đã học.
- Tóm tắt được tác phẩm.
- Hoàn thiện các câu hỏi trong SGK - Soạn tiếp “Lặng lẽ Sa Pa”:
? Anh thanh niên đã có những suy nghĩ như thế nào về công việc và cuộc sống.
? Em có đồng ý với những suy nghĩ nghề nghiệp, công việc về lý tưởng trong c/sống đó của anh thanh niên không? Vì sao?
? Trong cuộc nói chuyện gặp gỡ với hoạ sĩ và cô kĩ sư anh còn hiện lên với những nét đẹp nào nữa?
? Khi họa sĩ muốn vẽ anh, anh lại đi giới thiệu những người khác xứng đáng hơn, điều này cho ta thấy thêm vẻ đẹp nào của anh thanh niên?
? Dưới cái nhìn của hoạ sĩ, cảnh đẹp Sa Pa hiện lên trong nắng như thế nào?
? Vì sao người hoạ sĩ “xúc động mạnh” khi nhìn thấy anh thanh niên vì thèm gặp người mà dùng gỗ chặn xe ô tô chở người?
? Vì sao nhà hoạ sĩ cảm thấy bối rối khi chứng kiến cảnh anh thanh niên hái hoa tặng bạn và nghe anh ta kể về công việc gian khó của mình?
? N/v cô kĩ sư được giới thiệu như thế nào? Cuộc gặp gỡ với anh thanh niên đã để lại cho cô những tình cảm ấn tượng gì
? N/v bác lái xe có vai trò ntn trong câu chuyện ? Bác ta là người ntn ?
* Bổ sung giáo án:
...
...
...
V. Rút kinh nghiệm:
...
...
...
Ngày soạn:10/12/2020
Ngày giảng:...
Tiết 72,73 - Văn bản
LẶNG LẼ SA PA (tiếp) - Nguyễn Thành Long- I. Mục tiêu: Như tiết 66
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
1- GV: Nghiên cứu soạn giảng, chân dung nhà văn Nguyễn Thành Long, Tư liệu về tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”...
2- HS: Đọc - hiểu văn bản, sưu tầm tài liệu liên quan đến tác giả Nguyễn Thành Long, Tư liệu về tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”...
III. Phương pháp:
- Phương pháp: Đọc sáng tạo, gợi tìm, phân tích, nghiên cứu, bình giảng…
- Hình thức: cá nhân, nhóm … IV. Tiến trình giờ dạy-GD
1. Ổn định lớp: (1’) Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ(5’):
? Nêu một vài nét chính về tác giả Nguyễn Thành Long và tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”.
? Tóm tắt tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa”?
Dự kiến trả lời:
C1. * Tác giả:
- Chuyên viết truyện ngắn và kí
- Truyện giàu chất thơ, nhẹ nhàng kín đáo mà sâu sắc.
- Đề tài trong kháng chiến chống Mỹ:
+ Đấu tranh cách mạng.
+ Xây dựng CNXH.
- Sau giải phóng ca ngợi người lao động mới.
*. Tác phẩm
- H/c sáng tác : 1970. Lào Cai thời kỳ thanh niên miền Bắc ba sẵn sàng
- Ngôi kể : ngôi thứ 3 nhưng tác giả lại đặt điểm nhìn trần thuật vào n/v ông hoạ sĩ già mặc dù không dùng ngôi thứ nhất.
C2: Tóm tắt: Truyện “Lặng lẽ Sa Pa” có một cốt truyện sinh hoạt và lao động bình thường. Một ông hoạ sỹ già đi thực tế trước kì nghỉ hưu. Trên chuyến xe lên Sa Pa có gặp cô kĩ sư trẻ và nhanh chóng quen như cha con.Qua lời giới thiệu của bác lái xe, họ đã quen một anh thanh niên làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu trên đỉnh Yên Sơn cao 2600m. Cuộc trò chuyện diễn ra thật ngắn ngủi nhưng ông hoạ sỹ biết được về anh thanh niên một con người lao động âm thầm...cống hiến hết mình cho đất nước và ông muốn vẽ chân dung anh. Qua anh thanh niên, ông hoạ sỹ còn biết thêm những con người lao động khác cũng đang lao động, cống hiến cho đất nước.
3. Bài mới
Hoạt động 1: Khởi động (1’)
- Mục tiêu: Định hướng và tiếp cận bài học - PP thuyÕt tr×nh
- KT: động não
Như các em đã biết “ Lặng lẽ Sa Pa ” có cốt truyện đơn giản, xoay quanh một tình huống gặp gỡ bất ngờ giữa ông hoạ sĩ già, cô kĩ sư trẻ với anh thanh niên làm ở trạm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn thuộc Sa Pa. Nhân vật chính của truyện - anh thanh niên - chỉ hiện ra trong chốc lát nhưng để lại cho các nhân vật khác những tình cảm tốt đẹp.
Hoạt động của giáo viên – Học sinh Ghi bảng Hoạt động 2(25’)
- Mục tiêu: Hướng dẫn HS phân tích tiếp nhân vật anh thanh niên và các n/v phụ khác; nêu những nét chính về ND và NT
- PP: vấn đáp, nêu vấn đề, thuyết trình, phân tích, giảng bình, thảo luận.
- Kĩ thuật trình bày một phút, động não, tư duy sáng tạo, chia nhóm.v.v.
- Năng lực: Tự học, tư duy sáng tạo, giao tiếp, giải quyết vấn đề, sử dụng ngôn ngữ, hợp tác.v.v.
- Phương tiện: Bảng phụ...
GV: Mặc dù hoàn cảnh sống hết sức khó khăn, đặc biệt là sự cô đơn. Vậy làm thế nào để anh thanh niên có thể sống và hoàn thành tốt công việc trong điều kiện như vây, chúng ta cùng phân tích tiếp.
HS: Theo dõi tiếp vào SGK
? Qua những lời anh thanh niên tự giới thiệu về công việc của mình. Em có nhận xét gì về cách giới thiệu của anh?
- Giới thiệu ngắn gọn nhưng tỉ mỉ, rõ ràng. VD: “Dãy núi này có 1 ảnh hưởng quyết định tới gió mùa đông bắc; lấy những con số, mỗi ngày báo về nhà bằng máy bộ đàm 4h, 11h, 7h tối, lại 1h sáng.”
? Điều đó cho thấy đức tính nào của anh thanh niên được bộc lộ trong công việc?
- Hiểu, thành thạo và chính xác trong công việc.
? Anh đã nói về những gian khổ trong công việc của người làm công tác khí tượng như thế nào?
- “Rét: nửa đêm đang nằm trong chăn, nghe chuông đồng hồ chỉ muốn đưa tay tắt đi. Chui ra khỏi chăn, ngọn đèn bão vặn to đến cỡ nào vẫn thấy là không đủ sáng. Xách đèn ra vườn, gió tuyết và lặng im ở bên ngoài như chỉ chực đợi mình ra là ào ào xô tới. Cái lặng im lúc đó mới thật dễ sợ: nó như bị gió chặt ra từng khúc, mà gió thì giống như những nhát chổi lớn xoá đi tất cả, nếm vứt lung tung”.
? Một người dám bình tĩnh nói thẳng những gian khổ của mình trong công việc, đó là một người như
3. Phân tích(tiếp)
3.3. Con người nơi Sa Pa a. Nhân vật anh thanh niên
* Phẩm chất :
thế nào?
HS: - Đã nếm trải và vượt qua gian khổ để hoàn thành công việc được giao.
- Hiểu biết công việc cùng với những gian khổ để vượt lên.
? Thảo luận (3’): Em hiểu gì về những suy nghĩ sau của anh thanh niên:
- Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được.
- Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc.
? Em có đồng ý với những suy nghĩ nghề nghiệp, công việc về lý tưởng trong c/sống đó của anh thanh niên không? Vì sao?
HS: Thảo luận nhóm bàn 1(1 phút) -> trả lời = miệng.
- Khi ta hiểu và yêu thích công việc của mình, thì công việc đem lại cho ta niềm vui. Khi đó không còn cảm thấy cô độc.
- Là con người, ai cũng phải làm việc vì sự sống của bản thân và sự sống của cộng đồng.
=> Đồng cảm. Vì đó là những suy nghĩ nghiêm túc của người yêu công việc, yêu cuộc sống có ý nghĩa của mình trong XH.
- Luôn tìm thấy niềm vui trong công việc để vượt qua gian khổ.
- Có trách nhiệm với cuộc sống của bản thân và cộng đồng.
GV: Anh thanh niên ý thức được về công việc thầm nặng của mình rất cần thiết và có ích cho đ/nước. Khi biết do phát hiện kịp thời một đám mây khô mà anh đã góp phần vào chiến thắng của không quân ta bắn rơi nhiều máy bay Mỹ trên bầu trời Hàm Rồng – anh thấy mình thật hạnh phúc. Anh nói “Công việc của cháu gian khổ thế chứ cất nó đi cháu buồn đến chết mất”.
Anh thấy công việc của anh mang lại hạnh phúc cho mọi người là anh hạnh phúc → Lí tưởng sống mình vì mọi người. C/sống của anh không cô đơn buồn tẻ còn vì anh có một nguồn vui khác ngoài công việc - đó là niềm vui đọc sách mà anh thấy như lúc nào cũng có người bạn để trò chuyện.
GV chuyển ý: Đó là những suy nghĩ của anh thanh niên về công việc và c/sống. Chúng ta cùng tìm hiểu tiếp.
? Hoạ sĩ hiểu sự luống cuống và việc “về trước một tí” của anh thanh niên ntn ? Vì sao ông lại ngạc nhiên khi bước lên bậc thang đất ?
HS: - Họa sĩ nghĩ thầm “Khách tới bất ngờ chắc cu
- Ý thức trách nhiệm về công việc và lòng yêu nghề.
cậu chưa kịp quét tước, dọn dẹp...”
- Hoạ sĩ ngạc nhiên vì mọi điều phỏng đoán của mình đều không đúng. Anh đang hái hoa tặng cô gái – “ngư- ời khách phụ nữ Hà Nội đầu tiên đến thăm nhà anh 4 năm nay” Sự luống cuống đỏ mặt là biểu hiện của sự xúc động cảm động vui mừng vì quá mong gặp người.
? Khi lên đến nơi ở của anh thanh niên, ông họa sĩ già còn được thấy những gì? Qua đó em có nhận xét gì về cách tổ chức c/sống của anh?
- Nơi ở của anh là “một gian nhà 3 gian sạch sẽ, với bàn ghế, sổ sách, biểu đồ...Cuộc đời anh thu gọn trong góc trái gian nhà với một chiếc giường con, một chiếc bàn học và một giá sách”sống giản dị.
- C/sống của anh : trồng hoa, nuôi gà, tự học, đọc sách. → nếp sống khoa học.
? Nơi ở của anh thanh niên còn có điều khác thường em hãy tìm các chi tiết đó?
- Trong vườn rất nhiều hoa - hoa trái mùa: hoa dơn, hoa thược dược, vàng, tím, đỏ, hồng phấn, tổ ong,...
? Khi tặng hoa cô gái anh thanh niên có những lời nói và cử chỉ nào?
- Anh con trai, rất tự nhiên như với 1 người bạn đã quen thân, trao bó hoa đã cắt cho người con gái.
- Tôi cắt thêm mấy cành nữa. Rồi cô muốn lấy bao nhiêu nữa, tuỳ ý. Cô cứ cắt 1 bó rõ to vào. Có thể cắt hết, nếu cô thích. Tôi không biết kỉ niệm như nào cho thật long trọng ngày hôm nay. Bác và cô là đoàn khách thứ 2 đến thăm nhà tôi từ tết. Và cô là cô gái thứ nhất từ Hà Nội lên tới nhà tôi từ 4 năm nay.
? Trong cuộc nói chuyện gặp gỡ với hoạ sĩ và cô kĩ sư anh còn hiện lên với những nét đẹp nào nữa?
( Chi tiết đào tam thất cho vợ bác lái xe, anh về trước hái hoa tặng cô, khi chia tay nhắc cô quên khăn mùi soa, tặng làn trứng, không đưa tiễn với lí do sắp đến giờ ốp... nói lên điều gì? )
HS: - Thèm người, khao khát được gặp gỡ nói chuyện với mọi người Sự cởi mở chân thành, rất quí trọng tình cảm của mọi người.
- Tự tay đào tam thất cho vợ bác lái xe, hái hoa tặng cô gái, khi chia tay nhắc cô quên khăn mùi soa, tặng làn trứng... thái độ ân cần chu đáo, nhân hậu đầy tình người.
? Khi họa sĩ muốn vẽ anh, anh lại đi giới thiệu những người khác xứng đáng hơn, điều này cho ta thấy thêm vẻ đẹp nào của anh thanh niên?
HS: - Khi hoạ sĩ muốn vẽ anh anh lại giới thiệu ng-
- Anh sắp xếp cuộc sống ngăn nắp, giản dị, khoa học, ham học tập.
- Sống khiêm tốn cởi mở chân tình và luôn quan tâm chu đáo với người khác.
ười ≠ xứng đáng hơn : ông kỹ sư trồng rau Sa Pa, anh cán bộ nghiên cứu sétchứng tỏ anh là người khiêm tốn.
(- Những con người đang thầm lặng lao động miệt mài sáng tạo để phục vụ nhân dân (“Một ông kĩ sư rình xem cách ong lấy phấn, thụ phấn cho hoa su hào để tạo ra giống su hào to hơn, ngọt hơn cho nhan dân miền Bắc; một đồng chí suốt ngày chờ sét, 11 năm không một ngày xa cơ quan, không đi đến đâu mà tìm vợ, để lập bản đồ sét riêng cho nước ta”).
GV bình: “Trong cái im lặng của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ cho đất nước”. N/vật anh thanh niên là một con người như thế. Chỉ trong thời gian ngắn ngủi của cuộc gặp gỡ giữa bác lái xe, ông họa sĩ già và cô kĩ sư, h/ảnh anh thanh niên đã được khắc họa với những nét đẹp về tình cảm, cách sống và suy nghĩ đúng đắn. Hình tượng anh cán bộ khí tượng tiêu biểu cho những vẻ đẹp của thế hệ trẻ VN những năm đầu miền Bắc nước ta vừa sản xuất vừa chống chiến tranh phá hoại của giặc Mĩ. Đó là một thế hệ đáng yêu và đáng tự hào.
? Tóm lại có thể khái quát về n/v anh thanh niên ntn ? (về tinh thần, về tình cảm, về cách sống, về suy nghĩ...)
HS khái quát phát biểu ý kiến.
- GV chốt : GV chuyển ý :
GV: Trong VB, có 1 người lặng lẽ quan sát, xúc cảm, suy nghĩ và ghi chép là nhân vật người hoạ sĩ già.
? Dưới cái nhìn của hoạ sĩ, cảnh đẹp Sa Pa hiện lên trong nắng như thế nào?
- Đẹp 1 cách kì lạ: “Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. Những cây thông chỉ cao quá đầu, rung tít trong nắng những ngón tay bằng bạc dưới cái nhìn bao che của những cây tử kinh thỉnh thoảng nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh như rừng.”
? Em hiểu gì về nhà hoạ sĩ từ đoạn văn tả cảnh này của ông?
- Ông có 1 năng lực quan sát kết hợp với trí tưởng tượng đầy cảm xúc và bay bổng.
- Ông tha thiết với vẻ đẹp của Sa Pa cũng là vẻ đẹp của đất nước
GV: Nhưng cảm xúc của nhà hoạ sĩ được gợi lên mãnh liệt hơn từ chính những con người đang âm thầm làm việc trên đỉnh Sa Pa.
Anh thanh niên là người yêu người, yêu nghề, sống giản dị chân thành, nhân hậuđại diện tiêu biểu cho thế hệ thanh niên VN những năm chống Mĩ.
b. Những nhân vật khác
* Ông hoạ sĩ:
? Vì sao người hoạ sĩ “xúc động mạnh” khi nhìn thấy anh thanh niên vì thèm gặp người mà dùng gỗ chặn xe ô tô chở người?
- Vì đó là 1 biểu hiện mãnh liệt của 1 nhu cầu sống không chịu cô độc.
? Vì sao nhà hoạ sĩ cảm thấy bối rối khi chứng kiến cảnh anh thanh niên hái hoa tặng bạn và nghe anh ta kể về công việc gian khó của mình?
- Vì đó là 1 biểu hiện khác thường của 1 tính cách không khuất phục hoàn cảnh.
- Vì trong 1 khoảng thời gian ngắn ngủi, nhà hoạ sĩ đã cảm nhận được những điều tốt đẹp từ người thanh niên ấy.
- Đó là sự bối dối của người đi tìm cái đẹp, bỗng phát hiện cái đẹp hiển hiện ngay trước mắt mình
? Từ những biểu hiện nội tâm trên, em hiểu gì về người hoạ sĩ già?
- Có 1 tâm hồn tha thiết với những vẻ đẹp cuộc đời.
- Gv: Cách sống của anh thanh niên làm khí tượng trên đỉnh Sa Pa đã gợi những suy tư mới mẻ của người hoạ sĩ về CN. Em hiểu những suy tư dưới đây ntn?
? Người hoạ sĩ còn có suy tư: “thanh niên bây giờ lạ thật! Các anh chị cứ như con bướm”. Em hiểu như thế nào?
- Hình ảnh con bướm là biểu tượng của vẻ đẹp hồn nhiên, muôn sắc, thoắt ẩn thoắt hiện. Khi ví anh thanh niên như con bướm, nhà hoạ sĩ đã cảm nhận sự hấp dẫn của những vẻ đẹp đa dạng và hấp dẫn của thế hệ trẻ.
? Qua đây, người hoạ sĩ đã thể hiện cách nhìn như thế nào đối với những con người lao động trẻ tuổi?
- Đó là những con người lao động mới mẻ, tin yêu và hi vọng.
? Vì sao người hoạ sĩ lại cho rằng “vẽ bây giờ cũng là 1 việc khó, nặng nhọc, gian nan”?
- Vì muốn vẽ được tác phẩm nghệ thuật, người hoạ sĩ phải thực sự đi vào đời sống, khám phá và rung động trước những vẻ đẹp xa xăm, âm thầm bằng tình yêu mãnh liệt và bền bỉ.
? Vì sao người hoạ sĩ nhận rằng gặp 1 con người như anh thanh niên làm khí tượng trên đỉnh Sa Pa
“là 1 cơ hội hãn hữu cho sáng tác”?
- Cách sống cao đẹp của người thanh niên này có sức mạnh khơi dậy cảm hứng sáng tạo cho nghệ thuật.
Hình ảnh của anh là nguyên mẫu cho sáng tạo nghệ thuật mà không cần đến hư cấu.
? Nhà hoạ sĩ đã ngay lập tức vẽ người thanh niên và
còn hứa “chắc chắn tôi sẽ trở lại”. Vì sao lại thế?
- Vì ông đã tìm được nguyên mẫu cho sáng tác của mình.
- Vì ông muốn hoàn thành bức tranh về anh thanh niên này 1 cách hoàn thiện nhất.
- Vì cách sống nồng nhiệt của anh khiến anh quên đi tuổi tác của mình để tiếp tục lao động sáng tạo.
? Qua những điều trên cho ta thấy nhà hoạ sĩ có quan điểm nghệ thuật như thế nào?
- Đời sống đã cung cấp sẵn mẫu hình cho NT.
- Đi vào đời sống với tấm lòng tin yêu sẽ giúp nghệ sĩ có cảm hứng sáng tạo trong lao động nghệ thuật.
GV bình: N/v hoạ sĩ góp phần làm cho n/v chính thêm sáng đẹp và chứa đựng chiều sâu tư tưởng. Đang bước vào tuổi già , tuổi của nghỉ ngơi, ông bỗng trẻ lại, thấy thêm yêu c/sống, khát khao sống khát khao sáng tạo. : VD về nghệ thuật với sức mạnh và sự bất lực của nó, về mảnh đất Sa Pa...
? Em có nhận xét gì về n/vật ông họa sĩ? Vai trò của n/vật này trong truyện?
HS : N/v có vai trò đặc biệt sau n/v anh th/niên.
GV chốt :
GV chuyển ý : Ngoài n/v ông hạo sĩ còn có n/v cô kĩ sư…
? N/v cô kĩ sư được giới thiệu như thế nào? Cuộc gặp gỡ với anh thanh niên đã để lại cho cô những tình cảm ấn tượng gì
HS: - Cô kĩ sư rất ít nói.
- Cô bàng hoàng xúc động khâm phục anh. Cô hiểu thêm cuộc sống một mình dũng cảm tuyệt đẹp của ng- ười th/niên về cái thế giới những con người như anh”.
Cô yên tâm về con đường cô đã chọn, từ bỏ mối tình nhạt nhẽo hời hợt thuở học trò để quyết định lên công tác ở miền núi xa xôi. Cái bàng hoàng đó không phải là tình yêu mà là sự bừng dậy của những t/cảm lớn lao, cao đẹp khi người ta gặp được những ánh sáng đẹp đẽ toả ra từ cuộc sống, tâm hồn người khác.
- Cô có một tình cảm hàm ơn đ/v người th/niên: không phải vì bó hoa to mà anh tặng cô hết sức vô tư mà còn vì “một bó hoa khác nữa, bó hoa của những háo hức và mơ mộng ngẫu nhiên anh cho thêm cô”.
? Tác gỉa đưa cô kỹ sư vào truyện có dụng ý NT gì ? HS: - Đưa n/v nữ vào làm câu chuyện về anh TN mềm đi, có dáng dấp câu chuyện tình yêu thoáng gặp. Đó là sự đồng cảm của thế hệ trẻ VN thời đánh Mỹ.
? Em có cảm nhận gì về h/ảnh cô kĩ sư?
HS:
- Là một người yêu nghề, từng trải, nhân hậu, say mê sáng tạo trăn trở về nghệ thuật, nhạy cảm luôn trân trọng cái đẹp, khát khao sáng tạo.
* Cô kỹ sư :
Cô kĩ sư háo hức hồn nhiên bước vào cuộc sống mới nhưng còn nhiều bỡ ngỡ. Cuộc gặp gỡ bất ngờ khiến cô bàng hoàng như bắt gặp một ánh sáng đẹp.
* Bác lái xe:
- Tốt bụng vui tính chân tình, có máu nghệ sĩ, biết đánh giá đúng con người.
=> Các nhân vật phụ làm
GV chốt và chuyển ý:
? N/v bác lái xe có vai trò ntn trong câu chuyện ? Bác ta là người ntn ?
- Làm cho câu chuyện thêm sinh động hấp dẫn, kích thích sự tò mò, hồi hộp của ông hoạ sĩ, cô kỹ sư và cả người đọc bằng các lời giới thiệu “người cô độc nhất thế gian” “thèm người”
* Gv chốt lại vai trò các n/v phụ.
? Các nhân vật được giới thiệu gián tiếp là những ai ? Họ có đặc điểm chung gì?
- Ông kỹ sư trồng rau : thay ong thụ phấn cho hàng vạn cây su hào để hạt giống làm ra tốt hơn.
- Anh ng/cứu sét 11 năm không một ngày xa cơ quan túc trực chờ sét để lập bản đồ sét.
- Anh bạn ở trạm khí tượng 3142m.
→ Góp phần thể hiện chủ đề tác phẩm.
? Vậy chủ đề đó là gì ?
HS: “Trong cái lặng im của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đ/nước”
* Ca ngợi những con người, những con người l/động lặng lẽ âm thầm cống hiến cho đ/nước.
? Vì sao tên các n/v đều vô danh ?
HS : Tác giả muốn vô danh họ, bình thường hoá họ, muốn nói rằng đó là những con người l/đ bình thường, phổ biến, thường gặp trong quần chúng n/dân ta trên khắp nẻo đường đ/nước.
? Những nét đạc sác về ND văn bản.
? Tư tưởng nội dung chính của truyện ?
? Có ý kiến cho rằng truyện ngắn như một bài thơ giàu chất trữ tình. ý kiến em ?
* Chất trữ trình :
- Những đoạn văn tả cảnh thiên nhiên đẹp đẽ thơ mộng : cảnh nắng lên, những cây thông = bạc, rừng cây bó đuốc.
- Vẻ đẹp c/s một mình ngày đêm giữa thiên nhiên lặng lẽ của anh TN mà đầy sức sống, không cô đơn.
- Chất trữ tình toát lên chủ yếu từ nội dung truyện : Vẻ đẹp cuộc gặp gỡ tình cờ của 3 n/v để lại bao xúc động trong kẻ ở người đi và những dịnh vị cho người đọc suy nghĩ về cuộc sống, về con người, về nghệ thuật, những nét giản dị đáng mến của n/v anh TN, những câu chuyện anh kể, những t/cảm cxúc mới nảy nở trong hoạ sĩ và cô kỹ sư.
? Ngoài chất trữ tình truyện còn hấp dẫn người đọc bởi những yếu tố NT nào?
HS :
tôn lên vẻ đẹp của n/v chính góp phần thể hiện sâu sắc chủ đề tác phẩm
* Các n/v đ ược giới thiệu gián tiếp.
- Ông bố “ tuyệt lắm ” - Ông kỹ sư trồng rau - Anh cán bộ nghiên cứu sét
→ Họ miệt mài lao động khoa học lặng lẽ mà khẩn trương vì lợi ích của đất nước, vì cs con người.
4. Tổng kết a) Nội dung
- Bức tranh nên thơ về cảnh đẹp Sa Pa.
- Chân dung người lao động bình thường nhưng p/c cao đẹp.
- Lòng yêu mến, cảm phục đối với những người đang cống hiến quên mình cho nhân dân, Tổ quốc.
b) Nghệ thuật
- Tạo tình huống truyện tự nhiên, tình cờ, hấp dẫn.
- Xây dựng đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm.
- NT tả cảnh thiên nhiên đặc sắc; miêu tả n/v với nhiều điểm nhìn.
- Kết hợp giữa tả và nghị
? HS đọc ghi nhớ ?SGK ? Hoạt động 3(8’)
- Mục tiêu: Giúp HS rèn kĩ năng luyện viết đoạn văn cảm thụ về nhân vật văn học.
- PP: Thực hành
- KT: động não, tư duy sáng tạo
? Qua truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa, em học tập được điều gì ở các nhân vật trong truyện ?
? Vì sao có thể cho rằng truyện “Lặng lẽ Sa Pa” có dáng dấp như 1 bài thơ ?
? Từ vẻ đẹp của nhân vật anh thanh niên trong truyện, em có nhận xét gì về lí tưởng sống của 1 số thanh niên hiện nay?
- Lí tưởng sống không đúng đắn: ăn chơi đua đòi, sa ngã vào các tệ nạn xã hội, sống không có lí tưởng, không biết phấn đấu, không lo cho tương lai, sống phụ thuộc, không có lập trường, không yêu quê hương đát nước, gia đình.v.v...
* Giáo viên giới thiệu một số hình ảnh về lí tưởng sống cao đẹp của thanh niên hiện nay được biểu hiện cụ thể qua việc làm, hành động.v.v.
? Viết một đoạn văn phát biểu cảm nghĩ của em về một trong hai n/v : ông hoạ sĩ, anh thanh niên.
luận.
- Tạo tính trữ tình trong tác phẩm truyện.
c) Ghi nhớ (SGK/ 189) III. Luyện tập
4. Củng cố:(2’)
GV và HS hệ thống lại toàn bộ nội dung bài học.
? Trình bày cảm nhận của em về nhân vật anh thanh niên?
? Nêu ND và NT của VB?
? Vẽ sơ đồ tư duy thể hiện ND bài học.
5. Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà và chuẩn bị cho bài sau :(3’) Tích hợp giáo dục đạo đức
Lòng yêu nc, tự hào về quê hg đất nc.
tinh thần lao động mới.Lòng tự trọng của bản thân, có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng.
- Ôn lại toàn bộ nội dung kiến thức đã học.
- Tóm tắt được tác phẩm.
- Hoàn thiện các câu hỏi trong SGK.
- Chuẩn bị: “Ôn tập Tiếng Việt”
(Xem lại các nội dung đã học chuẩn bị cho giờ ôn tập, đọc trước các bài tập
- Nắm được khái niệm của các phương châm hội thoại: Vẽ lại bản đồ tư duy của các phương châm hội thoại (Sưu tầm các thành ngữ có liên quan đến các phương châm hội thoại
- Hiểu được cách xưng hô trong hội thoại, các từ ngữ dùng để xưng hô trong Tiếng Việt ở các hoàn cảnh giao tiếp khác nhau.
- Phân biệt được lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp: So sánh lấy ví dụ cụ thể để minh họa
- Xem trước hệ thống các bài tập trong sgk) * Bổ sung giáo án:
...
...
...
...
V. Rút kinh nghiệm:
...
...
_________________________________________
Ngày soạn:10/12/2020
Ngày giảng:... Tiết 74,75 Tiếng Việt
ÔN TẬP TIẾNG VIỆT I. Mục tiêu: Giúp học sinh nắm được:
1. Kiến thức: Giúp HS nắm được:
- Các phương châm hội thoại.
- Xưng hô trong hội thoại.
- Lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp.
2. Kĩ năng:
* KN bài học: Khái quát một số kiến thức Tiếng Việt đã học về phương châm hội thoại, xưng hô trong hội thoại, lời dẫn trực tiếp và lời dẫn gián tiếp.
* KN sống: Giao tiếp : sử dụng thành thạo các đơn vị KT trên trong nói, viết.
3. Thái độ:
- Giáo dục cho học sinh nắm được kiến thức về các phương châm hội thoại trong giao tiếp.
4. Định hướng phát triển năng lực:
+ Xác định trách nhiệm và hoạt động của bản thân: Biết trách nhiệm, vai trò của mình trong nhóm ứng với công việc cụ thể; phân tích nhiệm vụ của cả nhóm để
nêu được các hoạt động phải thực hiện, trong đó tự đánh giá được hoạt động mình có thể đảm nhiệm tốt nhất để tự đề xuất cho nhóm phân công.
+ Đánh giá hoạt động hợp tác: Biết dựa vào mục đích đặt ra để tổng kết hoạt động chung của nhóm; nêu mặt được, mặt thiếu sót của cá nhân và của cả nhóm.
II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
1- GV: Nghiên cứu soạn giảng sưu tầm tài liệu.
2- HS: Đọc - hiểu văn bản, sưu tầm tài liệu liên quan bài học, chuẩn bị ở nhà chu đáo.
III. Phương pháp:
- Phương pháp: Phân tích ngôn ngữ, rèn luyện theo mẫu…
- KT: động não, tư duy sáng tạo, trình bày 1 phút - Hình thức: cá nhân, nhóm …
IV. Tiến trình giờ dạy – giáo dục 1. Ổn định lớp: (1’) Kiểm tra sĩ số.
2. Kiểm tra bài cũ(2’): Kiểm tra phần chuẩn bị bài ở nhà của học sinh 3. Bài mới:
Hoạt động 1(1’): Khởi động
- Mục tiêu: Định hướng và tiếp cận bài học - KT: động não
GV d n d t tr c ti p v o b iẫ ắ ự ế à à
Hoạt động của giáo viên - học sinh Nội dung cần đạt Hoạt động 2(13’)
- Mục tiêu: HD HS ôn tập về các PCHT
- Phương pháp: đàm thoại, thuyết trình, thảo luận nhóm
- Kĩ thuật trình bày một phút, động não, tư duy sáng tạo, chia nhóm
- Phương tiện dạy học:bảng phụ, phiếu học tập
? Có mấy phương châm hội thoại?
Là những phương châm nào?(vẽ bản đồ tư duy)
? Trình bày những kiến thức về phương châm hội thoại?
VD 1 : - Anh ăn cơm chưa ?
- Từ lúc tôi mặc cái mới này, tôi vẫn chưa ăn cơm
VD 2 : Con bò to bằng con voi.
VD 3 : - Anh đi đâu đấy ? - Tôi đang học toán.
VD 4 : Cậu có ăn quả táo trên bàn không?
2 cách hiểu : + cậu có thích ăn + cậu có trót ăn
I. Các phương châm hội thoại p.châm
hội thoại
Khái niệm 1. P.châm
về lượng
- Khi giao tiếp cần có nội dung Nội dung lời nói phải đúng với yêu cầu giao tiếp (không thừa, không thiếu)
2. P.châm về chất
- Khi giao tiếp không nói những điều mà mình tin là không đúng hay không có bằng chứng xác thực
3. P. châm quan hệ
- Nói đúng vào đề tài giao tiếp, tránh nói lạc đề
4. P.châm cách thức
- Cần nói ngắn gọn, rành mạch, tránh cách nói dài dòng, khó hiểu mơ hồ
5. P.châm lịch sự
- Cần chú ý đến sự lịch sự, khiêm tốn, tôn trọng người đàm thoại.
VD 5 : - Anh làm ơn cho tôi hỏi đư- ờng ra công viên nước Hồ Tây đi lối nào ạ?
- Thẳng 1km.
? Kể một tình huống giao tiếp trong đó có 1 số phương châm hội thoại không
được tuân thủ:
Gv có thể kể 1 truyện trong sgv.
(1) Sóng là bài thơ Xuân Quỳnh → quan hệ.
(2) Thì ông dùng tạm bút chì vậy → qhệ.
(3) Tàn thuốc rơi vào áo ông... → lượng.
Hoạt động 2(25’)
- Mục tiêu:Hướng dẫn học sinh ôn tập xưng hô trong hội thoại
- Phương pháp đàm thoại, thuyết trình, thảo luận nhóm
- Kĩ thuật trình bày một phút, động não, tư duy sáng tạo, chia nhóm - Phương tiện dạy học: phiếu học tập
? Trong TV, xưng hô thường tuân theo p/c “xưng khiêm, hô tôn”. Em hiểu p/c đó ntn? Cho VD minh họa?
HS: Trả lời
- Khi xưng hô, người nói tự xưng mình một cách khiêm tốn (nhường) là xưng khiêm. Và gọi người đối thoại một cách tôn kính là “hô tôn”.
VD: Vua tự xưng mình là “Quả nhân” - người kém cỏi để thể hiện sự khiêm tốn và gọi các nhà sư là “Cao tăng” thể hiện sự tôn kính.
- Các nhà nho tự xưng mình là Hàn sỹ, gọi người khác là “Tiên sinh”
- Chúng tôi, quí ông, quí bà...
GV bổ sung: Cần chú ý đây không phải là p/c xưng hô riêng trong TV mà còn là p/c xưng hô trong nhiều ngôn ngữ phương Đông, nhất là trong tiếng Hán, tiếng Nhật, tiếng Triều Tiên. Riêng đối với TV thì các từ ngữ xưng hô thời trước, p/c này được thể hiện rõ hơn hiện nay.
II.Xưng hô trong hội thoại Nhóm các
từ xưng hô
Từ ngữ cụ thể Cách dùng 1. Đại từ
xưng hô (nhân xưng)
- Tôi, tớ, chúng tôi, chúng tớ…
- Cậu, bạn, các cậu…
- Nó, hắn…
- Ngôi 1, ngôi 2, ngôi 3 (số ít, số nhiều) 2. Dùng
chỉ quan
hệ họ
hàng, chức vụ, nghề nghiệp
- Anh, em, chị, chú, bác, cô
- Thủ trưởng, giám đốc, công nhân, cô giáo,…
- Dùng theo quan hệ trên, dưới, nghề nghiệp 3. Danh từ
chỉ tên riêng
- Hoa, Lan…
- Nam, Hải,
…
- Dùng để gọi, xưng tên 1. Xưng khiêm, hô tôn
2. Lựa chọn từ ngữ xưng hô
III. Cách dẫn trực tiếp và cách đẫn gián tiếp
Những từ ngữ như quý ông, quý bà, quý cô...(từ dùng để gọi người đối thoại một cách tôn kính, lịch sự).
Trong nhiều trường hợp mặc dù người nói bằng tuổi hoặc thậm chí lớn tuổi hơn người nghe, nhưng người nói vẫn xxwng là “em” hoặc gọi “bác” thay con. Đó là biểu hiện cảu p/c xưng thì khiêm, hô thì tô. Cách chị Dậu xưng hô với cai lệ lúc chị van nài hắn tha cho chồng mình cũng vậy.
? Thảo luận (10’): Vì sao trong TV, khi giao tiếp, người nói phải hết sức chú ý đến sự lựa chọn từ ngữ xưng hô. Hoặc xưng hô không đúng, dễ bị coi là vô lễ, thiếu văn hoá.
- Trong TV, để xưng hô, có thể dùng không chỉ các đại từ xưng hô, mà còn dùng các danh từ chỉ quan hệ thân thuộc, danh từ chỉ chức vụ, nghề nghiệp, tên riêng, mỗi phương tiện xưng hô đều thể hiện tính chất của tình huống giao tiếp (thân mật hay xã giao) và mối quan hệ giữa người nói và người nghe (thân hay sơ, khinh hay trọng). Vì thế nếu không chú ý lựa chọn từ ngữ xưng hô thích hợp với tình huống và quan hệ thì người nói sẽ không đạt được kết quả giao tiếp như mong muốn, thậm chí trong nhiều trường hợp, giao tiếp không tiến triển được nữa.
HS: Đại diện nhóm trình bày.
Gv chốt lại nguyên nhân.
Hoạt động 3(10’)
- Mục tiêu: Hướng dẫn học sinh ôn tập Cách dẫn trực tiếp, cách dẫn gián tiếp
- Phương pháp đàm thoại, thuyết trình, thảo luận nhóm
- Kĩ thuật trình bày một phút, động não, tư duy sáng tạo, chia nhóm - Phương tiện dạy học: phiếu học tập
Hoạt động 4(Hướng dẫn hs làm các .
bài tập sgk)
4. Củng cố:(2’)
GV và HS hệ thống lại toàn bộ nội dung bài học.
GV y/c HS vẽ sơ đồ tư duy về nội dung kiến thức bài học.
5. Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà và chuẩn bị cho bài sau :(3’) - Ôn lại toàn bộ nội dung kiến thức đã học.
- Giờ sau kiểm tra 1 tiết Tiếng Việt.
- Hoàn thành các bài tập.
- Ôn lại toàn bộ nội dung phần Tiếng Việt học kì 1 để chuẩn bị kiểm tra 45 phút.
- Chuẩn bị: viết bài TLV số 3 (văn tự sự) tại lớp.
+ Ôn lại lí thuyết về Đối thoại, độc thoại nội tâm trong VB tự sự.
+ Kể chuyện tưởng tượng.
* Bổ sung giáo án:
………
………
V. Rút kinh nghiệm:
...
...
