Rủi ro trong cho vay khách hàng doanh nghiệp nhỏ và vừa

“Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”(Theo Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005) Khi ngân hàng thực hiện hoạt động cho vay cụ thể thì trong hoạt động đó luôn hàm chứa rủi ro tiềm ẩn, rủi ro này nó sẽ làm giảm khoản thu nhập của ngân hàng. Do

Trường Đại học Kinh tế Huế

đó hoạt động quản lý toàn bộ ngân hàng luôn xác định một tỷ lệ tổn thất dự kiến nhằm hạn chế mức tối thiểu của các thiệt hại về tài sản do các rủi ro cho vay gây ra.

Theo khái niệm về rủi ro cho vay thì rủi ro được chia thành các hình thức sau:

- Không thu được lãi đúng hạn: Lúc này ngân hàng sẽ chuyển số lãi đó vào khoản mụclãitreo phát sinh. Hình thức rủi ro này được xếp vào mức rủi ro thấp.

- Không thu được vốn đúng hạn: Khi không thu được vốn đúng hạn thì tình hình sử dụng vốn bị ảnh hưởng và ảnh hưởng tới tính thanh khoản của tài sản. Hình thức này gây rủi ro lớn trong nhiệm vụ đảm bảo thanh khoản và tình hình sinh lời của tài sản.

- Không thu đủ lãi: Khi ngân hàng không thu được đủ lãi thì tình hình đã trở nên nghiêm trọng. Tình hình kinh doanh của khách hàng có thể gặp khó khăn không hiệu quả trong việc sử dụng vốn. Lúc này ngân hàng cần có những biện pháp hỗ trợ khách hàng như giảm lãi, tư vấn cho khách hàng hoặc có thể cung cấp thêm những khoản tín dụng cần thiết cho khách hàng nếu dự án đang đầu tư là khả thi.

- Không thu đủ vốn cho vay: Khi ngân hàng không thu đủ vốn cho vay tại thời điểm này, ngân hàng sẽ chuyển khoản nợ vào mục nợ không có khả năng thu hồi hoặc phải xóa nợ.

1.2.3.2.Nguyên nhân dẫn đến rủi ro trong cho vay khách hàng doanh nghiệp nhỏ và vừa a. Nguyên nhân từ phía ngân hàng

Do mục tiêu doanh số và lợi nhuận mà một số ngân hàng mở rộng tín dụng quá mức dẫn đến rủi ro trong cho vay. Điều này đồng nghĩa với việc lựa chọn khách hàng kém kỹ càng, khả năng giám sát của cán bộ tín dụng đối với việc sử dụng khoản vay giảm xuống đồng thời cũng làm cho việc tuân thủ chặt chẽ theo quy trình tín dụng bị nới lỏng. Nhiều NHTM do quá chú trọng đến lợi nhuận nên đã chấp nhận rủi ro cao, bất chấp những khoản vay không lành mạnh, thiếu an toàn.

Chính sách cho vay chưa phù hợp là một trong những nguyên nhân khiến cho NHTM gặp phải rủi ro tín dụng. Một chính sách không đầy đủ đúng đắn và thống nhất sẽ tạo ra định hướng lệch lạc cho hoạt động tín dụng, dẫn đến việc cấp tín dụng không đúng đối tượng, tạo kẽ hở cho người sử dụng vốn để gian lận chiếm đoạt vốn bất hợp pháp… cuối cùng là không đem lại hiệu quả kinh tế, nguy cơ rủi ro cao.

Khâu phân tích thẩm định còn yếu là một trong những nguyên nhân trực tiếp gây

Trường Đại học Kinh tế Huế

nghiệm trong nghành nghề mà mình tài trợ hoặc bị khách hàng lừa gạt. Ngoài ra, rủi ro cũng có thể xảy ra do vấn đề đạo đức không tốt của cán bộ thẩm định như không trung thực, thiếu trách nhiệm, cấu kết với người đi vay để chiếm đoạt vốn của ngân hàng.

Do ngân hàng không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ khâu bảo đảm tín dụng cũng như cán bộ thẩm định đánh giá sai giá trị tài sản đảm bảo bao gồm cả giá trị hiện tại và tương lai. Hoặc do cán bộ cho vay vì quá chú trọng đến giá trị tài sản bảo đảm, coi đó là cơ sở cho công tác thu hồi vốn sau này, mà coi nhẹ công tác kiểm tra, đôn đốc, giám sát thực hiện dự án, phòng ngừa rủi ro, không có những biện pháp kịp thời nhằm hạn chế khoản vay có thể dẫn tới nợ quá hạn

Ngoài ra, còn rất nhiều nhân tố khác thuộc về NHTM gây ra rủi ro trong hoạt động cho vay như: Chất lượng thông tin và xử lý thông tin trong NHTM, cơ cấu tổ chức và quản lý đội ngũ cán bộ, năng lực công nghệ,…

b.Nguyên nhân từ phía doanh nghiệp:

Doanh nghiệp sử dụng vốn sai mục đích so với hợp đồng tín dụng làm ảnh hưởng đến nguồn trả nợ dẫn đến chậm hoặc mất khả năng thanh toán gốc và lãi cho ngân hàng.

Kinh nghiệm và năng lực hoạt động kinh danh của một số doanh nghiệp còn đang ở trình độ thấp, hầu hết các doanh nghiệp này đều không nắm bắt được thông tin kịp thời, thiếu thích nghi với cạnh tranh. Vì vậy, khi phương án, dự án vay vốn gặp khó khăn, khả năng trả nợ của doanh nghiệp gặp vấn đề, rủi ro tín dụng là điều không thể tránh khỏi.

Lời dụng điểm yếu của một số NHTM, nhiều doanh nghiệp tìm cách lừa đảo để được vay vốn. Họ lập phương án sản xuất kinh doanh giả, cung cấp các số liệu không đúng sự thật, giấy tờ thế chấp cầm cố giả mạo,…

Bộ máy quản lý doanh nghiệp tồn tại một số cá nhân có đạo đức xấu dẫn đến hiện tượng lãng phí, tham ô, tham nhũng,… gây hậu quả nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp và rủi ro cho ngân hàng.

Việc trốn tránh trách nhiệm và nghĩa vụ đã ủy quyền và bảo lãnh cũng là một nguyên nhân đẫn đến rủi ro cho NHTM. Cụ thể là một số công ty, tổng công ty đứng ra bảo lãnh hoặc ủy quyền cho các chi nhánh trực thuộc thực hiện vay vốn của NHTM để tránh sự kiểm tra giám sát của ngân hàng cho vay chính. Khi đơn vị vay vốn mất khả năng thanh toán, bên bảo lãnh và ủy quyền không chịu thực hiện việc trả nợ thay.

Trường Đại học Kinh tế Huế

c. Nguyên nhân khác:

Nền kinh tế suy thoái, lạm phát tăng trong nhiều kỳ liên tiếp, sự biến động của đồng nội tệ, lãi suất thị trường tăng,.. Tác động tới hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, ảnh hưởng không nhỏ đến nguồn trả nợ, từ đó gây ra rủi ro trong hoạt động cho vay của các NHTM

Sự thay đổi cách suy nghĩ của cả xã hội về thói quen tiêu dùng cũng gây ra rủi ro. Nếu doanh nghiệp không có sự nắm bắt kịp thời mức độ thay đổi đó sẽ gặp khó khăn trong hoạt động kinh doanh của mình, thậm chí có thể dẫn tới phá sản, điều đó sẽ trực tiếp, hoặc gián tiếp gây khó khăn cho ngân hàng trong hoạt động cho vay.

Môi trường địa lý cũng tạo ra rủi ro trong hoạt động cho vay, những rủi ro do môi trường địa lí mang đến rất khó có thể nắm bắt, dự đoán và nếu có thể dự đoán được thì cũng sẽ bị tổn thất rất cao như sự khắc nghiệt của thiên nhiên, sự khan hiếm nguồn tài nguyên,.. Những doanh nghiệp hoạt động trong những khu vực này luôn chịu sự cạnh tranh gay gắt, những nguy cơ rủi ro rất cao.

Dịch bệnh cũng ảnh hưởng và gây ra rủi ro lớn cho ngân hàng, dịch bệnh covid-19xảy ra làm cho cầu tín dụng giảm, nhiều doanh nghiệp không kinh doanh được dẫn đến phá sản, không có khả năng chi trả tiền vốn và lãi cho ngân hàng buộc ngân hàng phải cơ cấu lại thời hạn trả nợ, miễn giảm lãi cho khách hàng,..

1.2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay khách hàng doanh nghiệp