Những vấn đề đặt ra trong huy động vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng nông

Mục tiêu quan trọng của việc huy động vốn đầu tư xây dựng CSHT nông thôn là nhằm thúc đẩy nền sản xuất phát triển, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của người dân. Mặt khác còn góp phần làm thay đổi bộ mặt nông thôn, giúp cho đô thị hóa nông thôn diễn ra nhanh chóng. Tuy nhiên hiện nay, nhìn nhận từ cả góc độ khách quan và chủ quan việc huy động vốn đầu tư để xây dựng CSHT NTM huyện Bố Trạch, hoàn thành các mục tiêu đề ra trong CTMTQG xây dựng NTM giai đoạn 2015 - 2017 trên toàn huyệnvẫn đanglà một thách thức lớn.

Về khách quan:

- Chương trình xây dựng NTM được triển khai thực hiện trong bối cảnh kinh tế thế giới có nhiều biến động phức tạp, kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn do tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu và những yếu kém nội tại chưa được giải quyết, dẫn đến khả năng huy động vốn hạn chế.

Trường Đại học Kinh tế Huế

Năm 2011,thời điểm triển khai Chương trình NTM, tình hình kinh tế của đất nước có nhiều diễn biến phức tạp hơn so với các dự báo trước đó, xuất hiện nhiều khó khăn và thách thức buộc Chính phủban hành Nghị quyết số 11/NQ-CP, trong đó thực hiện chính sách tài khóa thắt chặt và cắt giảm đầu tư công nhằm kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội.Điều nàyđãảnh hưởng đến mục tiêu tăng trưởng của nền kinh tế cũng như việc thực hiện kế hoạch đầu tưxây dựng cơ bản củatỉnh Quảng Bình nói chung và huyện Bố Trạchnói riêng.

- BốTrạchlà một huyện còn nhiều khó khăn, xuất phát điểm xây dựng NTM của các xã trên địa bàn huyện còn thấp; điều kiện tự nhiên không thuận lợi; thiên tai, dịch bệnh thường xuyên xảy ra ảnh hưởng trực tiếp đến sản xuất, đời sống, phát triển và giảm nghèo bền vững của người dân. Bên cạnh đó, thị trường tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp không ổn định, sức cạnh tranh của ngành còn thấp. Ngành nghề nông thôn phát triển còn chậm, chưa thúc đẩy mạnh mẽ chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao động nông thôn nên thu nhập của người dân còn thấp. Do đó, việc huy động sự đóng góp từ nhân dân để đầu tư xây dựng CSHT nông thôn gặpnhiều khó khăn.

- Xây dựng NTM là một công việc mới, khối lượng công việc về xây dựng CSHT rất lớn và đa dạng; trong thực hiện phải vừa làm vừa nghiên cứu, học hỏi rút kinh nghiệm, điều chỉnh bổ sung; thời gian thực hiện lại chưa nhiều nên chưa đáp ứng được yêu cầu công việc, hiệu quả huy động vốn chưa cao.

Về chủ quan:

- Tiến độ thực hiện quy hoạch NTM chưa đạt yêu cầu đề ra và chất lượng chưa đảm bảo,dẫn đến thiếu định hướng đầu tư và huy động vốn.

Công tác quy hoạch, xây dựng Đề án (Kế hoạch) NTM của các xã theo 19 tiêu chí được coi là điều kiện tiên quyết của Chương trình. Tuy nhiênđến nay, công tác này triển khai còn lúng túng và còn phải chỉnh sữa bổ sung cho phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế xã hội của huyện.Do đó việc triển khai xây dựng CSHT gặp nhiều khó khăn, bất cập.

Một phần nguyên nhân của việc này là do những chồng chéo, thiếu đồng bộ và chưa thống nhất trong các văn bản hướng dẫn trong thời gian đầu thực hiện, cụ

Trường Đại học Kinh tế Huế

thể là giữa Thông tư 09/2010/TT-BXD ngày 04/8/2010 của Bộ Xây dựng quy định việc lập nhiệm vụ, đồ án quy hoạch và quản lý quy hoạch xây dựng xã NTM với các Thông tư 19/2009/TT-BTNMT ngày 02/11/2009 của Bộ Tài nguyên và Môi trường về Quy định chi tiết việc lập, điều chỉnh và thẩm định quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và Thông tư 07/2010/TT-BNNPTNT ngày 08/02/2010 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hướng dẫn quy hoạch phát triển sản xuất nông nghiệp cấp xã. Vì vậy, để thống nhất lồng ghép các quy hoạch ngành liên quan, Bộ Xây dựng chủ trì phối hợp với các Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, BộTài nguyên và Môi trường ban hành Thông tư liên tịch số 13/2011/TTLT-BXDBNNPTNT-BTNMT ngày 28/10/2011 quy định việc lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch xây dựng xã NTM.

Bên cạnh đó, chất lượngcông tác lập Đề án quy hoạch, đề án xây dựng NTM của các xã chưa cao, còn một số nội dung chưa phù hợp định hướng về tình hình phát triển của nông thôn 5-10 năm tới. Các hạng mục, côngtrìnhđược lập trong quy hoạch chưa sát với thực tế địa phương. Nguyên nhân là do năng lực của các tổ chức tư vấn lập quy hoạch xây dựng NTMcòn hạn chế và kinh phí bố trí chocông tác lập quy hoạchcòn thấp, một số đơn vị tư vấn không bỏ tâm huyết để thực hiện dẫn đến chất lượng đạt thấp và các đồ án quy hoạch sao chép nhau về nội dung. Mặt khác sự tham gia đóng góp ý kiến cho quy hoạch NTM các xã của các phòng, ban chuyên môn của huyện chất lượng chưa cao, việc lấy ý kiến của nhân dân vào quy hoạch ở nhiều nơi còn hình thức. Hơn nữa, việc yêu cầu đội ngũ tư vấn phải hoàn thành nhiệm vụtrong một thời gian ngắn dẫn đến tình trạng chất lượng không đảm bảo.

- Nguồn lực cần thiết cho xây dựng CSHT NTM là rất lớn, trong đó, giai đoạn đầu vốn ngân sách đóng vai trò rất quan trọng, có ý nghĩa tạo đà và tạo niềm tin để huy động các khoản đóng góp khác. Tuy nhiên, trên thực tế vốn NSNN huy động được còn rất thấp, vừa chưa đáp ứng được nhu cầu xây dựng CSHT NTM vừa chưa thực hiện được vai trò là nguồn vốn chủ đạo đểxây dựng các công trình CSHT trọng yếu của NTM. Bên cạnh đó, nguồn vốn cộng đồng, doanh nghiệp, nguồn vốn tín dụng cũng chưa đáp ứng được yêu cầu, huy động chưa hiệu quả, chưa đảm bảo

Trường Đại học Kinh tế Huế

được vai trò hỗ trợ, hợp lực cùng nguồn vốn NSNN để xây dựng các công trình CSHT gắn liền với lợi ích của cộng đồng dân cư nông thôn.

Nguyên nhân:

+ Do suy giảm kinh tế chung dẫn đến nguồn thu ngân sách đạt thấp, khó khăn về nguồn vốn đầu tư từ Nhà nước.Nguồn vốn NSTW bổ sung cho địa phương hàng năm chậm và hạn chế, chưa đảm bảo theo cam kết; Nguồn vốn đầu tư xây dựng CSHT thiết yếu chủ yếu từ nguồn ngân sách tỉnh hỗ trợ theo Nghị quyết HĐND, nhưng chưa đáp ứng yêu cầu, trong khi việc huy động nguồn vốn đầu tư khác còn hạn chế. Đối với ngân sách xã, vốn đầu tư chủ yếu cho xâydựng CSHT là nguồn đấu giá quyền sử dụng đất, trong khi giá đất xuống thấp, đấu giá quyền sử dụng đất không đạt yêu cầu, dẫn đến nguồn thungân sáchtrên địa bàn còn thấp.

+ Một số cơ chế, chính sách và văn bản hướng dẫn kêu gọi doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn ban hành còn chậm. Cơ chế hiện tại không đủ hấp dẫn để thu hút doanh nghiệp đầu tư xây dựng CSHT nông thôn. Kết quả huy động vốn góp của doanh nghiệp cho thấy, vốn huy động được chủ yếu là kết quả của quá trình vận động, thuyết phục các doanh nghiệp đóng góp tiền, hiện vật vào xây dựng các công trình CSHT nông thôn mà nhà nước là chủ đầu tư. Hiện chưa có doanh nghiệp nào đứng ra làm chủ đầu tư, bỏ vốn đầu tư xây dựng các công trình CSHT theo các hình thức đầu tư hiện có (tư nhân, công tư kết hợp). Điều này cho thấy cơ chế hiện tại chưa đủ sức hấp dẫn để thu hút doanh nghiệp đầu tư vào khu vực nông thôn, khu vực vốn đã kém hấp dẫn doanh nghiệp đầu tư. Bên cạnh đó, việc cải thiện môi trường đầu tư ở khu vực nông thôn còn hạn chế. Hệ thống kết cấu hạ tầng nhiều nơi còn yếu kém, không đồng bộ, xuống cấp; trìnhđộ lao động khu vực nông thôn chưa cao nên việc thu hút vốn đầu tư cũng như sự tham gia của doanh nghiệp vào xây dựng CSHT NTM còn hạn chế.

+ Trình độ của đội ngũ cán bộ xã còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu công việc, ảnh hưởng đến hiệu quả huy động vốn.

Hiện nay công tác quản lý cán bộ của huyện còn chậm đổi mới, thiếu chính sách giải quyết phù hợp cho đội ngũ cán bộ xã lớn tuổi đã công tác nhiều năm

Trường Đại học Kinh tế Huế

nhưng trình độ thấp. Bên cạnh đó, một số cán bộ xã nhận thức chưa đầy đủ về vai trò, ý nghĩa của Chương trình xây dựng NTM, dẫn đến thiếu chủ động, sáng tạo trong quá trình tổ chức thực hiện, vẫn còn tư tưởng ỷ lại vào cấp trên, do đó chưa chủ động, tích cực khai thác nguồn thu, nhất là vốn đóng góp của nhân dân trong việc xây dựng hạ tầng NTM. Ngoài ra, công tác tuyên truyền cho nhân dân về xây dựng NTM còn mang tính hình thức, thiếu chiều sâu. Do đó vai trò chủ thể của người dân chưa được phát huy, người dân chưa nắm rõ chủ trương, mục đích xây dựng NTM,một bộ phận còn thờ ơ,thụ động trông đợi sự hỗ trợ từ NSNN.

Hạn chế của nhiều cán bộ xã không chỉ thể hiện trong năng lực chuyên môn mà cònở thái độ và tinh thần làm việc thiếu trách nhiệm, dẫn đến những thất thoát trong quản lý đất đai, tài chính xã, gây mất lòng tin của người dân và ảnh hưởng đến môi trường đầu tư địa phương.

- Hệ thống thông tin, số liệu liên quan huy động nguồn lực cho Chương trình NTM còn thiếu tính đồng bộ, ảnh hưởng đến việc tổng hợp và phân tích thực trạng để kiến nghịnhững giải pháp toàn diện.

Theo yêu cầu của BCĐ CTMTQG xây dựng NTM huyện Bố Trạch, BCĐ NTM các xã trênđịa bàn huyệnphải định kỳ nộp báo cáo đánh giá về tình hình thực hiện Chương trình, trong đó có nội dung liên quan đến huy động vốn đầu tư. Tuy nhiên, ở một số xã công tác theo dõi, tổng hợp số liệu báo cáo còn gặp nhiều khó khăn,thực hiện báo cáo còn chậm, qua loa, số liệu thiếu đồng nhất, thiếu chính xác.

Nội dung báo cáo chưa bám sát theo đề cương, số liệu chưa được cập nhật thường xuyên,ảnh hưởng đến việc tổng hợp báo cáo chung củahuyện.

Hệ thống số liệu về vốn đầu tư đang thiếu các quy định cụ thể về phân loại vốn, chẳng hạn như: vốn tín dụng chưa tách ra thành phân loại vốn tín dụng phát triển và vốn tín dụng thương mại hay vốn đầu tư của người dân thiếu quy định thống kê về huy động đất, ngày công lao động... Điều này khiến nhiều địa phương còn lúng túng trong tổng hợp, đánh giá các nguồn lựcnên việc phân tích thực chất nguồn lực của xã hội trong xây dựng NTM chưa đầy đủ, khiến cho sự chỉ đạo của cơ quan quản lýChương trìnhở Trung ương đôi khi bị kém hiệu lực.

Trường Đại học Kinh tế Huế

Tóm lại,qua nghiên cứu có thể nhận thấy một số vấn đề đặt ra cần phải giải quyết trong thời gian tới nhằm nâng cao khả năng huy động vốn đầu tư đểxây dựng CSHT NTMởhuyện Bố Trạchlà:

- Nguồn vốn NSNN còn thấp donguồn vốn NSTW phân bổ cho địa phương hàng năm chậm và hạn chế, chưa đảm bảo theo cam kết; nguồn thu từ NSĐP còn khó khăn, nhất là nguồn thu từ đấtvà tâm lý trông chờ, ỷ lạicòn tồn tại ở nhiều nơi;

thiếu các biện pháp lồngghép vốn từcác CTMTQG một cách hiệu quả;

- Khả năng tiếp cận tín dụng nông thôn còn nhiềubất cập;

- Môi trường đầu tư ở nông thôn chưa thực sự được cải thiện, do đó chưa thu hút được khối doanh nghiệp tham gia đầu tư;

- Sự tham gia đóng góp của người dân vào xây dựng CSHT NTM còn hạn chế, chưa phát huy được tối đa nguồn lực từ nhân dân.

Trường Đại học Kinh tế Huế

CHƯƠNG III

GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ SỞ HẠ TẦNG