1. Giúâi thiïơu
Theo truýìn thöịng, treê em Viïơt Nam, nhíịt lađ treê em vuđng nöng thön ăïìu tham gia cöng viïơc cuêa gia ằnh. Caâc em beâ thò phuơ giuâp cha meơ lađm cöng viïơc nöơi trúơ nhû queât nhađ, níịu cúm, rûêa baât, tröng em... Caâc em lúân
Treê em tham gia cöng viïơc gia ằnh vuđng nöng thön Viïơt Nam
(Nghiïn cûâu taơi Thûđa Thiïn Húị vađ Hađ Nam)
Phaơm Thõ Húơ Viïơn Gia ằnh vađ Giúâi
Gia ®×nh vµ Giíi Sỉ 4 - 2010
Toâm tùưt: Dûơa trïn söị liïơu ăiïìu tra thûơc ắa taơi hai tónh Hađ Nam vađ Thûđa Thiïn Húị, bađi viïịt phín tñch thûơc traơng treê em nöng thön tham gia lađm cöng viïơc gia ằnh vađ caâc ýịu töị taâc ăöơng ăïịn hiïơn tûúơng nay. Kïịt quaê cho thíịy ăa söị treê em tham gia vađo cöng viïơc nöơi trúơ cuông nhû saên xuíịt cuêa gia ằnh, trong ăoâ treê em tham gia lađm nöơi trúơ nhiïìu hún lađ cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh. Treê em gaâi tham gia nhiïìu hún treê em trai úê caê cöng viïơc nöơi trúơ líîn cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh. Treê em gaâi bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nöơi trúơ súâm hún treê em trai. Treê em cađng lúân thò bùưt ăíìu lađm cöng viïơc saên xuíịt gia ằnh cađng nhiïìu. Tuöíi, trònh ăöơ hoơc víịn cuêa cha meơ, mûâc söịng vađ núi cû truâ cuêa gia ằnh coâ taâc ăöơng nhíịt ắnh ăïịn sûơ tham gia cuêa treê em vađo cöng viïơc gia ằnh, tuy nhiïn coâ sûơ khaâc biïơt giûôa em trai vađ em gaâi.
Tûđ khoâa: Cöng viïơc treê em; Treê em lađm cöng viïơc nöơi trúơ; Treê em tham gia saên xuíịt gia ằnh.
thò phuơ giuâp thïm cöng viïơc ăöìng aâng cuêa gia ằnh nhû chùn tríu, cùưt coê, lađm vûúđn, lađm ruöơng... Cho ăïịn nay, úê Viïơt Nam chûa coâ möơt cuöơc ăiïìu tra hay möơt nghiïn cûâu nađo chuýn vïì viïơc treê em tham gia cöng viïơc cuêa gia ằnh. Tuy nhiïn, nhiïìu cuöơc ăiïìu tra lúân qui mö toađn quöịc ăaô cho thíịy sûơ tham gia ăaâng kïí cuêa treê em vađo cöng viïơc gia ằnh, bao göìm caê hai lônh vûơc coâ liïn quan lađ treê em tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị vađ lao ăöơng treê em.
Ăiïìu tra quöịc gia vïì gia ằnh Viïơt Nam nùm 2006 cho biïịt treê em tham gia vađo cöng viïơc gia ằnh nhû cöng viïơc nöơi trúơ, chùm soâc ngûúđi thín vađ cöng viïơc saên xuíịt kinh doanh cuêa gia ằnh. Kïịt quaê ăiïìu tra cho thíịy treê em (7-17 tuöíi) tham gia vađo caâc cöng viïơc gia ằnh lađ khaâ phöí biïịn; nhoâm treê em nhoê tuöíi (7-14 tuöíi) tham gia ñt hún nhoâm treê em lúân tuöíi (14-17 tuöíi); treê em vuđng thađnh thõ, úê nhoâm thu nhíơp cao tham gia lađm cöng viïơc gia ằnh ñt hún; treê em trai tham gia ñt hún treê em gaâi. Tuy nhiïn, ăiïìu tra nađy khöng chó ra viïơc treê em tham gia cöng viïơc gia ằnh úê mûâc ăöơ nađo lađ coâ lúơi hay coâ haơi cho sûơ phaât triïín lađnh maơnh cuêa treê em.
Phín tñch söị liïơu tûđ caâc cuöơc Ăiïìu tra mûâc söịng dín cû nùm 1992- 1993, 1997-1998 vađ Khaêo saât mûâc söịng höơ gia ằnh nùm 2002, 2004 vađ 2006 cho thíịy treê em Viïơt Nam tûđ 6-14 tuöíi tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị giaêm ăaâng kïí trong vođng 15 nùm: tûđ 45,4% vađo nùm 1993 cođn 9,7% vađo nùm 2006; xu hûúâng giaêm maơnh vađ nhanh nhíịt diïîn ra úê nhoâm treê em tûđ 6-9 tuöíi: tûđ 10,9% vađo nùm 1993 cođn 0,8% vađo nùm 2006; trong vođng 13 nùm tûđ 1993-2006, treê em úê ăöơ tuöíi 6-9 tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị giaêm 13,6 líìn; trong khi ăoâ, mûâc giaêm chung lađ 4,4 líìn; treê em nöng thön tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị nhiïìu hún treê em thađnh thõ; treê em trai vađ treê em gaâi tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị nhû nhau; treê em vuđng Tíy Bùưc tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị nhiïìu nhíịt, túâi 16% nùm 2006 vađ treê em vuđng duýn haêi miïìn Nam tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị ñt nhíịt chó coâ 4% nùm 2006. Phín tñch cuông chó roô trong söị treê em tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị nùm 2006 thò hún 6% lađ lao ăöơng treê em, möơt loaơi hònh lao ăöơng khöng coâ lúơi cho sûơ phaât triïín bònh thûúđng cuêa treê em. Söị liïơu tûđ caâc cuöơc ăiïìu tra mûâc söịng dín cû vađ mûâc söịng höơ gia ằnh chó cho pheâp phín tñch sûơ tham gia cuêa treê em vađo hoaơt ăöơng kinh tïị noâi chung (bao göìm böịn nhoâm hoaơt ăöơng chñnh lađ lađm thú, lađm kinh tïị gia ằnh, vûđa lađm thú vûđa lađm kinh tïị gia ằnh vađ tûơ kiïịn söịng) vađ khöng cho pheâp xem xeât sûơ tham gia cuêa treê em vađo kinh tïị gia ằnh noâi riïng (ILO, UNICEF vađ WB 2009).
Liïn quan ăïịn lao ăöơng treê em, Ăiïìu tra ăaânh giaâ caâc muơc tiïu treê em vađ phuơ nûô cuêa Töíng cuơc Thöịng kï vađ UNICEF (2006) cho thíịy khoaêng 16% treê em tûđ 5-14 tuöíi tham gia vađo lao ăöơng treê em; trong ăoâ, chuê ýịu
5 0 Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sỉ 4, tr. 49-59
lađ tham gia caâc hoaơt ăöơng kinh tïị höơ gia ằnh khoaêng 13%; tiïịp sau ăoâ lađ lađm caâc cöng viïơc nöơi trúơ trong gia ằnh ñt nhíịt 28 giúđi/tuíìn lađ 2,4%; lao ăöơng ặúơc traê cöng lađ 1,2% vađ lao ăöơng khöng ặúơc traê cöng lađ 0,2%. Qua cuöơc ăiïìu tra nađy ta thíịy lao ăöơng treê em, möơt hònh thûâc lao ăöơng coâ haơi cho sûơ phaât triïín cuêa treê em, chuê ýịu diïîn ra trong phaơm vi höơ gia ằnh thöng qua viïơc treê em tham gia lađm kinh tïị höơ gia ằnh hay lađm cöng viïơc nöơi trúơ gia ằnh. Ăiïìu tra nađy cuông chó roô treê em trai vađ treê em gaâi tham gia vađo lao ăöơng treê em lađ nhû nhau; treê em khu vûơc nöng thön, treê em lúân tuöíi hún, treê em dín töơc, vađ treê em khöng ăi hoơc tham gia lao ăöơng treê em nhiïìu hún; lao ăöơng treê em vuđng Tíy Bùưc chiïịm tyê lïơ cao nhíịt túâi 32,4%
vađ lao ăöơng treê em vuđng Ăöìng bùìng söng Höìng vađ vuđng Ăöng Nam Böơ chiïịm tyê lïơ thíịp nhíịt, khoaêng 10%.
Bađi viïịt nađy xem xeât tuöíi treê em bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc cuêa gia ằnh bao göìm cöng viïơc nöơi trúơ vađ cöng viïơc saên xuíịt; ăöìng thúđi cuông xem xeât caâc ýịu töị coâ thïí aênh hûúêng ăïịn sûơ tham gia cuêa treê em vađo caâc cöng viïơc gia ằnh nhû trònh ăöơ hoơc víịn vađ tuöíi cuêa cha meơ, mûâc söịng vađ núi cû truâ cuêa gia ằnh.
2. Dûô liïơu vađ phûúng phaâp nghiïn cûâu
Bađi viïịt sûê duơng dûô liïơu tûđ Dûơ aân nghiïn cûâu “Gia ằnh Nöng thön Viïơt Nam trong chuýín ăöíi” (RDE-05), thuöơc Chûúng trònh húơp taâc nghiïn cûâu Viïơt Nam-Thuơy Ăiïín, do SIDA/SAREC tađi trúơ vađ do Viïơn Xaô höơi hoơc vađ Ăaơi hoơc Linkoping Thuyê Ăiïín ăiïìu phöịi. Muơc tiïu chñnh cuêa Dûơ aân lađ tòm hiïíu nhûông biïín ăöíi cuêa gia ằnh vuđng nöng thön Viïơt Nam sau hai mûúi nùm thûơc hiïơn chñnh saâch Ăöíi múâi. Dûơ aân ặúơc tiïịn hađnh tûđ 2004- 2008, úê vuđng nöng thön thuöơc böịn tónh: Yïn Baâi, Tiïìn Giang, Thûđa Thiïn Húị vađ Hađ Nam. Dûơ aân ăaô sûê duơng hai phûúng phaâp ắnh lûúơng vađ ắnh tñnh. Kïịt quaê coâ 1200 höơ gia ằnh traê lúđi baêng hoêi vađ 250 ngûúđi traê lúđi phoêng síu vađ 15 thaêo luíơn nhoâm.
Bađi viïịt nađy phín tñch söị liïơu ắnh lûúơng cuêa hai tónh Thûđa Thiïn Húị vađ Hađ Nam. Lyâ do lađ söị liïơu ắnh lûúơng cuêa hai tónh nađy coâ ăíìy ăuê thöng tin vïì viïơc treê em phaêi lađm vađ khöng phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ cuông nhû cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh; trong khi ăoâ, söị liïơu ắnh lûúơng cuêa hai tónh Yïn Baâi vađ Tiïìn Giang thiïịu maêng söị liïơu vïì treê em khöng phaêi lađm caâc cöng viïơc nađy. Töíng söị míîu ắnh lûúơng cuêa hai tónh Thûđa Thiïn Húị vađ Hađ Nam lađ 600, nhûng míîu ặúơc phín tñch trong bađi viïịt nađy lađ ñt hún do khöng tñnh nhûông ngûúđi traê lúđi khöng coâ con trai hoùơc con gaâi; hoùơc ngûúđi traê lúđi coâ con nhoê dûúâi 6 tuöíi.
Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sỉ 4, tr. 49-59 5 2
Cíìn lûu yâ lađ ăöịi tûúơng khaêo saât cuêa Dûơ aân lađ phuơ nûô vađ nam giúâi ăaô coâ gia ằnh cho nïn thöng tin thu ặúơc vïì treê em tham gia cöng viïơc gia ằnh lađ do cha meơ caâc em cung cíịp. Hún nûôa, troơng tím cuêa dûơ aân nađy khöng phaêi lađ vïì treê em tham gia cöng viïơc gia ằnh cho nïn Dûơ aân cuông khöng ặúơc thiïịt kïị ăïí thu thíơp caâc thöng tin liïn quan túâi thúđi gian lađm viïơc, loaơi hònh cöng viïơc, mûâc ăöơ nùơng nhoơc cuông nhû aênh hûúêng cuêa cöng viïơc nađy túâi sûơ phaât triïín cuêa treê em. Vò víơy, bađi viïịt khöng ăuê thöng tin ăïí xem xeât viïơc treê em lađm nöơi trúơ hay cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh thuöơc loaơi hònh cöng viïơc treê em hay lao ăöơng treê em vađ noâ coâ lúơi hay coâ haơi cho sûơ phaât triïín lađnh maơnh vïì thïí chíịt cuông nhû tinh thíìn cuêa treê.
Trong bađi viïịt nađy, treê em lađ ngûúđi dûúâi 16 tuöíi búêi Luíơt Baêo vïơ chùm soâc vađ giaâo duơc treê em (sûêa ăöíi 2004) cuêa nûúâc Cöơng hođa Xaô höơi Chuê nghôa Viïơt Nam qui ắnh treê em lađ cöng dín Viïơt Nam dûúâi 16 tuöíi vađ Böơ luíơt Lao ăöơng cuêa nûúâc Cöơng hođa Xaô höơi Chuê nghôa Viïơt Nam qui ắnh ngûúđi lao ăöơng lađ ngûúđi ñt nhíịt ăuê 15 tuöíi. Bïn caơnh ăoâ, theo Cöng ûúâc cuêa Liïn húơp quöịc vïì quýìn treê em nùm 1989 thò treê em lađ ngûúđi dûúâi 18 tuöíi, trûđ trûúđng húơp phaâp luíơt quöịc gia qui ắnh tuöíi thađnh niïn súâm hún vađ Cöng ûúâc 138 cuêa ILO nùm 1973 thò tuöíi lao ăöơng trong bíịt kyđ trûúđng húơp nađo cuông khöng ặúơc dûúâi 15 tuöíi.
Bađi viïịt sûê duơng hai khaâi niïơm: cöng viïơc treê em (child work) vađ lao ăöơng treê em (child labour). Cöng viïơc treê em bao göìm caâc hoaơt ăöơng khöng lađm töín haơi túâi, vađ coâ thïí goâp phíìn vađo sûơ phaât triïín lađnh maơnh cuêa treê em vađ lao ăöơng treê em bao göìm tíịt caê caâc loaơi cöng viïơc do treê em ăïịn 18 tuöíi thûơc hiïơn mađ coâ haơi cho sûâc khoeê hoùơc cú thïí, tinh thíìn, trñ túơ hay sûơ phaât triïín vïì mùơt xaô höơi vađ aênh hûúêng túâi viïơc hoơc tíơp cuêa treê em.
Liïn quan ăïịn ăöơ tuöíi vađ thúđi gian lao ăöơng cuêa treê em trong hoaơt ăöơng kinh tïị, (hoaơt ăöơng kinh tïị bao göìm tham gia lađm bíịt kyđ viïơc gò cho ngûúđi ngoađi gia ằnh ặúơc traê cöng hoùơc khöng ặúơc traê cöng; lađm caâc cöng viïơc nöng nghiïơp hoùơc cöng viïơc kinh doanh cuêa höơ gia ằnh), Böơ Lao ăöơng thûúng binh vađ xaô höơi (2000) chó roô cöng viïơc treê em lađ nhûông cöng viïơc mađ treê em trong ăöơ tuöíi 11-14 lađm khöng quaâ 4 giúđ/ngađy hoùơc treê em trong ăöơ tuöíi 15-17 lađm khöng quaâ 7 giúđ/ngađy; ăiïìu kiïơn khöng nùơng nhoơc/ăöơc haơi; cöng viïơc khöng mang tñnh chíịt laơm duơng. Lao ăöơng treê em lađ hoaơt ăöơng kinh tïị mađ treê em tûđ 6-10 tuöíi ăaô tham gia hoùơc treê em trong ăöơ tuöíi 11-14 lađm viïơc quaâ 4 giúđ/ngađy hoùơc treê em trong ăöơ tuöíi 15-17 lađm viïơc quaâ 7 giúđ/ngađy; lađm viïơc trong ăiïìu kiïơn nùơng nhoơc/ăöơc haơi; bõ cûúông bûâc lao ăöơng, bõ loâc löơt, vađ bõ laơm duơng lao ăöơng.
Phíìn dûúâi ăíy lađ kïịt quaê phín tñch vïì viïơc treê em tham gia cöng viïơc nöơi trúơ vađ cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh.
3. Treê em tham gia cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh
Ăa söị treê em nöng thön ăïìu tham gia cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh khöng phín biïơt treê em trai hay treê em gaâi. Tuy nhiïn, treê em gaâi lađm cöng viïơc nöơi trúơ nhiïìu hún treê em trai. Coâ ăïịn 86,5% cha meơ traê lúđi con gaâi cuêa hoơ phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh; trong khi ăoâ, tyê lïơ nađy úê treê em trai lađ 66,3%, ñt hún 20,2% so vúâi treê em gaâi.
Treê em nöng thön bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh khi tuöíi cođn ríịt nhoê. ÚÊ ăöơ tuöíi nhoê nhíịt (6-7 tuöíi), coâ túâi 10,6% vađ 10,0% cha meơ cho rùìng con gaâi vađ con trai cuêa hoơ ăaô bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nöơi trúơ vađ úê ăöơ tuöíi nhoê nhíịt nađy, tyê lïơ treê em gaâi vađ treê em trai bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nađy lađ tûúng ặúng nhau. Tuy nhiïn, úê ăöơ tuöíi lúân hún möơt chuât (8- 9 tuöíi), tyê lïơ treê em gaâi bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nađy laơi lúân hún treê em trai (19,0% so vúâi 14,2%). Nhû víơy, dûúâi 10 tuöíi, coâ gíìn möơt phíìn ba (29,6%) treê em gaâi vađ gíìn möơt phíìn tû (24,2%) treê em trai ăaô bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh (Biïíu ăöì 1).
Treê em trai vađ treê em gaâi bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh ăaơt tyê lïơ cao nhíịt úê ăöơ tuöíi 10-11 tuöíi vađ úê ăöơ tuöíi nađy treê em trai bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc nöơi trúơ laơi nhiïìu hún treê em gaâi (34,0% so vúâi
Biïíu ăöì 1. Tuöíi treê em bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc nöơi trúơ
Baêng 1. Tuöíi cha meơ vađ sûơ tham gia cuêa treê em vađo cöng viïơc nöơi trúơ (%) Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sỉ 4, tr. 49-59
5 4
29,9%).Tûúng tûơ, úê ăöơ tuöíi lúân nhíịt (14-15 tuöíi), treê em trai bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nöơi trúơ cuông nhiïìu hún treê em gaâi (18,4% so vúâi 13,8%). Xeât vïì ăöơ tuöíi, treê em gaâi bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nöơi trúơ súâm hún treê em treê trai;
ngûúơc laơi, treê em trai bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nađy muöơn hún treê em gaâi.
Nghiïn cûâu cuêa Nguýîn Xuín Nghôa (2000) vïì xaô höơi hoâa treê em cuông cho thíịy caâc em gaâi ặúơc chuíín bõ ríịt súâm ăïí lađm caâc cöng viïơc nöơi trúơ trong gia ằnh. Bùìng caâch tham gia lađm nhûông cöng viïơc nöơi trúơ caâc em gaâi thïí hiïơn “ăaơo ặâc töịt” cuêa nûô giúâi, ăöìng thúđi caâc em cuông ăang thûơc hađnh caâch ûâng xûê “tònh caêm” (Rydstrom 2003).
Tûúng quan vúâi tuöíi cuêa cha meơ, söị liïơu cho thíịy tuöíi cuêa cha meơ coâ aênh hûúêng ăaâng kïí ăïịn cíu traê lúđi cuêa hoơ vïì sûơ tham gia cuêa con trai vađ con gaâi hoơ vađo cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh.
Baêng 1 chó roô cha meơ cađng treê thò tyê lïơ cha meơ cho biïịt con trai hay con gaâi cuêa hoơ khöng phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ trong gia ằnh cađng cao. ÚÊ ăöơ tuöíi treê nhíịt (20-35 tuöíi) coâ gíìn möơt phíìn ba (29,9%) cha meơ noâi con trai cuêa hoơ khöng phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ vađ gíìn möơt nûêa (46,7%) cha meơ noâi con gaâi cuêa hoơ cuông khöng phaêi lađm cöng viïơc nađy; trong khi ăoâ, úê nhoâm cha meơ giađ nhíịt (56 tuöíi trúê lïn) tyê lïơ nađy chó lađ 12,1% vađ 5%.
Hún nûôa, mûâc ăöơ chïnh lïơch giûôa viïơc treê em phaêi lađm vađ khöng phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh lúân nhíịt lađ úê nhoâm cha meơ coâ ăöơ tuöíi treê nhíịt vađ nhoê nhíịt lađ nhoâm cha meơ lúân tuöíi.
Trònh ăöơ hoơc víịn cuêa cha meơ híìu nhû khöng coâ aênh hûúêng ăïịn cíu traê lúđi cuêa cha meơ vïì sûơ tham gia cuêa con gaâi hoơ vađo cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh nhûng laơi aênh hûúêng ăaâng kïí ăïịn cíu traê lúđi cuêa hoơ vïì viïơc con
trai hoơ coâ hay khöng lađm cöng viïơc nađy. ÚÊ nhoâm trònh ăöơ hoơc víịn cao nhíịt (lúâp 10 trúê lïn), cíu traê lúđi cuêa cha meơ vïì viïơc con trai cuêa hoơ coâ hay khöng phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh lađ tûúng ặúng nhau (coâ lađm: 15,6% vađ khöng lađm: 15,9%). Tuy nhiïn, úê trònh ăöơ hoơc víịn thíịp hún möơt chuât (lúâp 6-9) thò cíu traê lúđi cuêa hoơ laơi lïơch vïì phña con trai cuêa hoơ phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ (coâ lađm: 59,4% vađ khöng lađm: 42,0%). Ngûúơc laơi, úê trònh ăöơ hoơc víịn thíịp nhíịt (lúâp 1-5) thò cíu traê lúđi cuêa hoơ laơi lïơch vïì phña con trai cuêa hoơ khöng phaêi lađm cöng viïơc nađy (coâ lađm: 20,5% vađ khöng lađm: 35,7%) (Biïíu ăöì 2). Coâ thïí nhíơn thíịy treê em trai trong gia ằnh mađ cha meơ coâ trònh ăöơ hoơc víịn thíịp phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ ñt hún treê em trai trong gia ằnh mađ cha meơ coâ trònh ăöơ hoơc víịn cao.
Tûúng tûơ, ýịu töị mûâc söịng vađ núi cû truâ cuêa gia ằnh híìu nhû khöng aênh hûúêng gò ăïịn viïơc treê em gaâi coâ phaêi hay khöng phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh nhûng laơi aênh hûúêng ăaâng kïí ăïịn viïơc treê em trai tham gia cöng viïơc nađy. Trong caâc gia ằnh coâ mûâc söịng khaâ giaê vađ trung bònh, tyê lïơ treê em trai phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ lađ cao hún tyê lïơ treê em trai khöng phaêi lađm. Vñ duơ, trong caâc gia ằnh khaâ giaê, tyê lïơ treê em trai phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ lađ 25,2% vađ khöng phaêi lađm lađ 22,4%; trong gia ằnh coâ mûâc söịng trung bònh, tyê lïơ nađy lađ 51,8% vađ 39,1%. Ngûúơc laơi, trong caâc gia ằnh coâ mûâc söịng dûúâi trung bònh, tyê lïơ treê em trai phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ laơi thíịp hún ăaâng kïí so treê em trai khöng phaêi lađm (23,0% so vúâi
Biïíu ăöì 2. Hoơc víịn cuêa cha meơ vađ sûơ tham gia cuêa treê em trai vađo cöng viïơc nöơi trúơ
Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sỉ 4, tr. 49-59 5 6
38,5%). Nhû víơy, treê em trai trong gia ằnh coâ mûâc söịng thíịp phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ ñt hún treê em trai trong gia ằnh coâ mûâc söịng cao hún.
Söị liïơu cuông cho thíịy treê em trai úê Húị phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ ñt hún treê em trai úê Hađ Nam. Vñ duơ, söị cha meơ úê Húị cho biïịt con trai cuêa hoơ khöng phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ cao gíịp 2,3 líìn so vúâi söị cha meơ úê Hađ Nam (70,1% so vúâi 29,9%) vađ söị cha meơ úê Hađ Nam cho biïịt con trai cuêa hoơ phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ cao gíịp 1,4 líìn söị cha meơ úê Húị (58,9%
so vúâi 41,1%).
4. Treê em tham gia cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh
Phíìn lúân treê em nöng thön tham gia cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh.
Tuy nhiïn, treê em gaâi vuđng nöng thön Viïơt Nam khöng chó lađm cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh nhiïìu hún treê em trai mađ ngay trong lônh vûơc saên xuíịt, caâc em gaâi cuông tham gia nhiïìu hún caâc em trai. Coâ ăïịn 62,2% cha meơ cho biïịt con gaâi cuêa hoơ tham gia cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh; trong khi ăoâ, tyê lïơ nađy úê treê em trai chó lađ 55,4%, thíịp hún 6,8 ăiïím % so vúâi treê em gaâi.
Treê em bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh tùng theo tuöíi.
Khöng phín biïơt treê em trai hay treê em gaâi, tuöíi cađng lúân thò söị lûúơng treê em bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc nađy cađng nhiïìu. ÚÊ ăöơ tuöíi cao nhíịt (14-15 tuöíi), treê em bùưt ăíìu lađm cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh ăaơt tyê lïơ cao nhíịt.
Vñ duơ, coâ ăïịn 50,9% cha meơ cho rùìng con trai cuêa hoơ bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc saên xuíịt úê ăöơ tuöíi 14-15 tuöíi vađ 46,8% cha meơ cho rùìng con gaâi cuêa hoơ bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nađy úê ăöơ tuöíi ăoâ. Tuy nhiïn, tyê lïơ nađy giaêm khoaêng möơt nûêa cođn 23,3% (con trai) vađ 29,8% (con gaâi) úê ăöơ tuöíi 12-13;
giaêm tiïịp cođn 20,3% (con trai) vađ 17,7% (con gaâi) úê ăöơ tuöíi 11-12; vađ giaêm ăaâng kïí cođn 4,3% (con trai) vađ 3,6% (con gaâi) úê ăöơ tuöíi 8-9. ÚÊ ăöơ tuöíi thíịp nhíịt (6-7 tuöíi), tyê lïơ treê em bùưt ăíìu lađm cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh lađ thíịp nhíịt: 1,3% ăöịi vúâi con trai vađ 2,0% ăöịi vúâi con gaâi (Biïíu ăöì 3).
Mûâc ăöơ treê em trai vađ treê em gaâi bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh úê ăöơ tuöíi nhoê nhíịt (6-11 tuöíi) lađ nhû nhau. Tuy nhiïn, úê ăöơ tuöíi lúân hún, tûđ 12-13 tuöíi thò treê em gaâi bùưt ăíìu tham gia cöng viïơc saên xuíịt nhiïìu hún treê em trai nhûng úê ăöơ tuöíi cao nhíịt tûđ 14-15 tuöíi thò treê em trai bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nađy laơi nhiïìu hún treê em gaâi (Biïíu ăöì 3).
Nhòn chung, treê em trai cuông nhû treê em gaâi cađng lúân thò caâc em tham gia vađo hoaơt ăöơng saên xuíịt cuêa gia ằnh cađng nhiïìu. Nghiïn cûâu cuêa ILO,
UNICEF vađ WB (2009) dûơa trïn söị liïơu cuêa caâc cuöơc khaêo saât mûâc söịng dín cû vađ mûâc söịng höơ gia ằnh vúâi qui mö toađn quöịc cuông cho thíịy treê em tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị tùng theo tuöíi; tuöíi cađng cao thò caâc em tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị cađng nhiïìu. Nïịu chó xeât riïng vïì tuöíi thò ăiïìu nađy lađ phuđ húơp vúâi sûơ phaât triïín thïí chíịt cuêa caâc em. Ăiïìu ăaâng noâi lađ trong nghiïn cûâu nađy víîn cođn 5,6% treê em trai vađ 5,6% treê em gaâi dûúâi 10 tuöíi ăaô tham gia vađo vađo hoaơt ăöơng saên xuíịt cuêa gia ằnh vađ ăiïìu nađy coâ haơi cho sûơ phaât triïín lađnh maơnh cuêa treê em.
Tûúng quan vúâi tuöíi cuêa cha meơ, sûơ tham gia cuêa treê em, bíịt kïí treê em trai hay treê em gaâi vađo hoaơt ăöơng saên xuíịt cuêa gia ằnh híìu nhû tyê lïơ thuíơn vúâi tuöíi cuêa cha meơ. Tuöíi cha meơ cađng treê thò tyê lïơ con trai cuông nhû con gaâi hoơ tham gia hoaơt ăöơng saên xuíịt cuêa gia ằnh cađng thíịp; tuöíi cha meơ cađng nhiïìu thò tyê lïơ con trai cuông nhû con gaâi hoơ tham gia hoaơt ăöơng saên xuíịt cuêa gia ằnh cađng cao. Vñ duơ, cha meơ úê nhoâm tuöíi treê nhíịt (20-25 tuöíi) traê lúđi con trai phaêi lađm: 29,4% vađ khöng phaêi lađm: 2,6% vađ con gaâi phaêi lađm: 25,8% vađ khöng phaêi lađm: 2,0%; trong khi ăoâ, tyê lïơ tûúng ûâng úê nhoâm cha meơ cao tuöíi nhíịt (56 tuöíi trúê lïn) lađ 6,4% vađ 21,1% ăöịi vúâi con trai, 5,3% vađ 19,8% ăöịi vúâi con gaâi (Baêng 2). Nhû víơy, cha meơ nhiïìu tuöíi bùưt con caâi cuêa hoơ lađm cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh nhiïìu hún cha meơ ñt tuöíi. Coâ thïí thíịy sûơ tham gia treê em vađo hoaơt ăöơng saên xuíịt cuêa gia ằnh coâ xu hûúâng ngađy cađng giaêm.
Biïíu ăöì 3. Tuöíi treê em bùưt ăíìu tham gia saên xuíịt
Baêng 2. Tuöíi cha meơ vađ sûơ tham gia cuêa treê em vađo cöng viïơc saên xuíịt (%) Nghiªn cøu Gia ®×nh vµ Giíi. QuyÓn 20, sỉ 4, tr. 49-59
5 8
Söị liïơu tûđ caâc cuöơc ăiïìu tra lúân coâ qui mö toađn quöịc cho thíịy sûơ tham gia cuêa treê em vađo caâc loaơi hònh hoaơt ăöơng kinh tïị coâ xu hûúâng giaêm qua caâc nùm. Tyê lïơ treê em tûđ 6-14 tuöíi tham gia hoaơt ăöơng kinh tïị nùm 1993:
29,7%; nùm 1998: 21,2%; nùm 2004: 10,9%; vađ nùm 2006: 6,7% (ILO;
UNICEF vađ WB 2009).
Caâc ýịu töị khaâc nhû trònh ăöơ hoơc víịn cuêa cha meơ, mûâc söịng vađ núi cû truâ cuêa gia ằnh híìu nhû khöng coâ taâc ăöơng gò túâi sûơ tham gia cuêa treê em trai cuông nhû treê em gaâi vađo hoaơt ăöơng saên xuíịt cuêa gia ằnh.
5. Kïịt luíơn
Ăa söị treê em nöng thön Viïơt Nam tham gia vađo cöng viïơc nöơi trúơ cuông nhû saên xuíịt cuêa gia ằnh. Tuy nhiïn, treê em tham gia vađo cöng viïơc nöơi trúơ nhiïìu hún lađ cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh. Trong caê cöng viïơc nöơi trúơ líîn cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh, treê em gaâi tham gia nhiïìu hún treê em trai.
Treê em nöng thön bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh khi tuöíi cođn ríịt nhoê vađ treê em gaâi bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nađy súâm hún treê em trai.
Trong lônh vûơc saên xuíịt, treê em cađng lúân thò bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nađy cađng nhiïìu, khoaêng möơt nûêa treê em trai vađ treê em gaâi bùưt ăíìu lađm cöng viïơc nađy khi caâc em úê ăöơ tuöíi lúân nhíịt (14-15 tuöíi).
Nhòn chung, tuöíi cuêa cha meơ coâ aênh hûúêng ăaâng kïí ăïịn viïơc con caâi cuêa hoơ tham gia cöng viïơc gia ằnh. Bíịt kïí lađ con trai hay con gaâi, trong cöng viïơc nöơi trúơ hay cöng viïơc saên xuíịt cuêa gia ằnh, cha meơ cađng treê thò treê em tham gia cöng viïơc gia ằnh cađng ñt; tuöíi cha meơ cađng cao thò treê em tham gia cöng viïơc gia ằnh cađng nhiïìu.
Sûơ tham gia cuêa treê em trai vađo cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh bõ taâc ăöơng búêi trònh ăöơ hoơc víịn cuêa cha meơ, mûâc söịng vađ núi cû truâ cuêa gia ằnh. Treê em trai trong gia ằnh coâ mûâc söịng khaâ giaê hún, cû truâ úê Hađ Nam vađ cha meơ coâ trònh ăöơ hoơc víịn khaâ hún thò tham gia cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh nhiïìu hún treê em trai trong gia ằnh coâ mûâc söịng thíịp hún, cû truâ úê Húị vađ cha meơ coâ trònh ăöơ hoơc víịn thíịp hún. Trong khi ăoâ, trònh ăöơ hoơc víịn cuêa cha meơ, mûâc söịng vađ núi cû truâ cuêa gia ằnh híìu nhû khöng aênh hûúêng gò ăïịn sûơ tham gia cuêa treê em gaâi vađo cöng viïơc nöơi trúơ cuêa gia ằnh. Cho duđ caâc em gaâi ặúơc sinh ra vađ lúân lïn trong gia ằnh giađu hay ngheđo, úê miïìn Bùưc hay miïìn Trung, trònh ăöơ hoơc víịn cuêa cha meơ cao hay thíịp thò caâc em gaâi víîn phaêi lađm cöng viïơc nöơi trúơ nhû nhau vađ phaêi lađm nhiïìu hún caâc em trai. Ăiïìu nađy coâ thïí aênh hûúêng ăïịn cú höơi hoơc tíơp cuêa treê em gaâi.n
Tađi liïơu tham khaêo
Böơ Vùn hoâa Thïí thao vađ Du lõch; Töíng cuơc Thöịng kï; UNICEF; Viïơn Gia ằnh vađ Giúâi. 2008. Kïịt quaê ăiïìu tra gia ằnh Viïơt Nam nùm 2006.Hađ Nöơi : Böơ Vùn hoâa Thïí thao vađ Du lõch; UNICEF.
ILO; UNICEF vađ WB. 2009. Understanding children’s work in Vietnam.
Understanding children’s work: Country project report series, April 2009.
Nguýîn Xuín Nghôa. 2000. Quaâ trònh xaô höơi hoâa vïì giúâi úê treê em. Tp. Höì Chñ Minh: Ăaơi hoơc múê baân cöng Tp. Höì Chñ Minh.
Rydstrom, Helle. 2003. Embodying morality: growing up in rural northern Vietnam. Honolulu: University of Hawai’i Press.
Töíng cuơc Thöịng kï; UNICEF. 2006. Ăiïìu tra ăaânh giaâ caâc muơc tiïu treê em vađ phuơ nûô 2006.Hađ Nöơi: Nxb Thöịng kï.
Trõnh Duy Luín, Helle Rydstrom vađ Wil Burghoorn ăöìng chuê biïn. 2008. Gia ằnh nöng thön Viïơt Nam trong chuýín ăöíi. Hađ Nöơi. Nxb. Khoa hoơc xaô höơi.
Viïơn Khoa hoơc lao ăöơng vađ Caâc víịn ăïì xaô höơi; Trûúđng Töíng húơp Wollongong- Australia. 2000. Nghiïn cûâu vïì lao ăöơng treê em úê Viïơt Nam 1992-1998. Hađ Nöơi: Nxb. Lao ăöơng-Xaô höơi.
