Bài giảng; Giáo án - Trường TH&THCS Việt Dân #navigation_collapse{display:none}#navigation{display:block}#navigation_sub_menu{display:block}#banner{height:150px}@media(min-width:1050px){#wrapper,#banner{width:1050px}.miniNav{width:1

(1)

Soạn:………...…..

Giảng:………..

Tiết 49

TIẾNG GÀ TRƯA (Xuân Quỳnh)

I. Mục tiêu 1. Kiến thức

- Hiểu được vài nét về tác giả Xuân Quỳnh

- Biết được cơ sở của lòng yêu nước, sức mạnh của người chiến sĩ trong cuộc kháng chiến chống Mĩ: những kỉ niệm ruổi thơ trong sáng, sâu nặng nghĩa tình.

- Thấy được nghệ thuật sử dụng điệp từ, điệp ngữ trong bài thơ.

2. Kĩ năng

- Rèn kĩ năng đọc - hiểu, phân tích văn bản thơ trữ tình có sử dụng các yếu tố tự sự.

- Phân tích các yếu tố biểu cảm trong bài thơ

- Vận dụng những biện pháp nghệ thuật để viết văn biểu cảm 3. Thái độ

- Biết trân trọng những tình cảm của nhà thơ thể hiện trong tác phẩm.

4. Phát triển phẩm chất, năng lực

- Phẩm chất: yêu nước, chăm chỉ, trách nhiệm - Năng lực:

+ Năng lực chung: Tự chủ và tự học; giao tiếp và hợp tác; giải quyết vấn đề và sáng tạo.

+ Năng lực đặc thù: năng lực ngôn ngữ, năng lực thẩm mĩ, năng lực tin học

* Tích hợp kĩ năng sống: kĩ năng giao tiếp, kĩ năng thể hiện sự tự tin, kĩ năng bộc lộ cảm xúc, kĩ năng lắng nghe tích cực.

* Tích hợp giáo dục đạo đức hs: giáo dục tình yêu quê hương, đất nước, tình cảm gia đình cho hs

II. Chuẩn bị

- GV: sgk, bài soạn, TLTK, ảnh Xuân Quỳnh, máy chiếu - HS: Chuẩn bị bài, tìm tài liệu về tác giả, sgk, vở soạn III. Phương pháp, kĩ thuật

- PP vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề, phân tích, thuyết trình, quy nạp.

- KT động não, đặt câu hỏi, trình bày một phút.

IV. Tiến trình giờ dạy 1. Ổn định tổ chức: 1’

2. Kiểm tra bài cũ: 4’

Đọc thuộc lòng bài thơ “Rằm tháng giêng”. Phân tích nội dung, nghệ thuật của bài?

3. Bài mới

* Hoạt động khởi động - Thời gian: 2 phút

- Mục tiêu: Tạo tâm thế và định hướng chú ý của HS - Phương pháp: Thuyết trình, nêu vấn đề...

- Kĩ thuật: Động não, tia chớp, hỏi và trình bày Gv: phát phiếu HT cho hs và y/c hs thực hiện Kể tên các nhà thơ nữ mà em biết

Hs: Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan, Đoàn Thị Điểm, Xuân Quỳnh

Nếu như 3 nữ sĩ HXH, BHTQ, ĐTĐ là những gương mặt nhà thơ nữ trung đại thì Xuân Quỳnh lại là một nhà thơ nữ xuất sắc của nền văn học hiện đại VN. Nhắc đến Xuân Quỳnh người ta thường nhớ đến những bài thơ tình cháy bỏng yêu thương. Thơ của Xuân Quỳnh thường hướng về những hình ảnh, những sự việc bình dị, gần gũi trong đời sống thường

(2)

nhật của gia đình, tình yêu, tình mẹ con bà cháu....Thơ Xuân Quỳnh giản dị nhưng cũng rất mới mẻ, hiện đại. Bài thơ "Tiếng gà trưa" mà chúng ta học hôm nay thể hiện rất rõ phong cách thơ bà.

* Hoạt động hình thành kiến thức

- Mục tiêu: trang bị cho học sinh những kiến thức mới liên quan đến tình huống/vấn đề học tập nêu ra ở hoạt động khởi động.

- Phương pháp: thuyết trình, pháp vấn, gợi mở, phân tích, nêu vấn đề, giảng bình, thảo luận nhóm…

- Kĩ thuật: Kĩ thuật hỏi và trả lời, trình bày một phút, chia nhóm, giao nhiệm vụ - Phương tiện: Máy chiếu, phiếu học tập

Hoạt động của thầy và trò Nội dung

Hoạt động 1: Hướng dẫn hs tìm hiểu những nét cơ bản về nhà thơ và hoàn cảnh sáng tác bài thơ

- Thời gian: 10’

- Mục tiêu: học sinh nắm được đôi nét về tác giả Xuân Quỳnh và bài thơ

- PP vấn đáp

- KT giao nhiệm vụ - Tổ chức hoạt động

+ Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ

- Cô đã giao nhiệm vụ cho các em về nhà tìm hiểu từ tiết trước, y/c đại diện nhóm 1 lên trình bày kết quả bá cáo + Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Hs lên thuyết trình về nhà thơ Xuân Quỳnh

- Gv bổ sung : bà xuất thân trong một gia đình công chức, mồ côi mẹ từ khi còn nhỏ, xa cha, sống với bà ở La Khê - thời gian này là nguồn cảm hứng để tác giả thể hiện trong sáng tác của mình.

- Xuân Quỳnh là nhà thơ nữ xuất sắc nhất của nền thơ ca hiện đại VN -> nổi tiếng với những bài thơ 5 chữ, có những bài thơ đã được phổ nhạc (Thuyền và biển, Thơ tình cuối mùa đông, Sóng...)

- Tập thơ đầu tay: Chồi biếc (1963). Xuân Quỳnh mất ngày 29/8/1988 trong một tai nạn giao thông cùng với chồng - nhà viết kịch hiện đại Lưu Quang Vũ và con trai út Lưu Quỳnh Thơ 13 tuổi.

- GV kể về vụ tai nạn ô tô của gia đình tác giả vào ngày 29/8/1988 tại Hải Dương.

? Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh nào? Em biết gì về thời kì này?

+ Bước 3: Đánh giá hoạt động

Hoạt động 2: Hướng dẫn hs đọc hiểu văn bản

I. Giới thiệu chung

1. Tác giả (1942 – 1988) - Quê quán Hà Đông – Hà Tây

- Là nhà thơ nữ xuất sắc của thơ hiện đại VN.

- Thơ của bà thường viết về những tình cảm gần gũi, bình dị trong cuộc sống.

2. Tác phẩm

- Viết thời gian đầu của cuộc kháng chiến chống Mĩ - In trong tập thơ “Hoa dọc chiến hào” (1968)

II. Đọc - hiểu văn bản

(3)

- Mục tiêu: hướng dẫn học sinh đọc, cảm nhận, phân tích nội dung và nghệ thuật của bài thơ

- PP nêu và giải quyết vấn đề, phân tích, thuyết trình, quy nạp, đọc diễn cảm

- KT: đặt câu hỏi, giao nhiệm vụ - Tổ chức hoạt động

+ Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ - GV hướng dẫn hs cách đọc bài thơ

- Rõ ràng, trầm lắng; đúng nhịp, vần: nhịp 2/3; 1/2/2; 3/2, nhấn mạnh ở cụm từ “Tiếng gà trưa”

+ Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - 2 HS đọc nối tiếp -> GV đọc lại

? Em hiểu như thế nào là “lang mặt”, “gà toi”?

? Nhận xét đề tài của bài thơ?

- Bình dị, quen thuộc.

GV: tiếng gà trưa đã từng khơi nguồn cảm hứng cho bao bài thơ từ xưa tới nay: câu thơ : "Bên án một tiếng gà vừa gáy" (Phan Bội Châu) rồi "Gà gáy một lần đêm chửa tan"

(Hồ Chí Minh) hay "Xao xác gà trưa gáy não nùng" (Lưu Trọng Lư) và tiếng gà trong thơ Trần Đăng Khoa:

"Tiếng gà giục hạt đậu

nảy mầm Giục hạt na Mở mắt... "

Còn ở đây là tiếng gà trưa nhưng không phải là gà trống gáy báo hiệu thời gian mà là gà mái kêu vang sau khi đẻ quả trứng hồng.

- Giao nhiệm vụ cho học sinh tìm hiểu thể thơ, phương thức biểu đạt, mạch cảm xúc xuyên suốt bài thơ, nội dung bài thơ.

- Thơ 5 chữ giống bài “Đêm nay...ngủ” nhưng nó khác nhau ở chỗ:

+ Câu 3 tiếng xen câu 5 tiếng

+ Vần gieo cuối câu nhưng không cố định bắt nguồn từ thể hát dặm Nghệ Tĩnh và vè dân gian.

- Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả biểu cảm (phương thức chính: Biểu cảm)

- Nhân vật trữ tình: người lính trên đường hành quân – người cháu

- Mạch cảm xúc: hiện tại - quá khứ - hiện tại - Hình ảnh xuyên suốt bài thơ: Tiếng gà trưa

Tiếng gà trưa nhắc lại (4 lần) gợi hình ảnh, kỉ niệm thân

1. Đọc, chú thích

2. Bố cục

+ Thể thơ 5 chữ - thơ tự do

+ Bố cục: 3 phần

(4)

thuộc của tuổi thơ, liên kết các hình ảnh, điểm nhịp cho dòng cảm xúc của nhân vật.

- Nội dung chân thực, xúc động nhất: kỷ niệm tuổi thơ thân thương gắn liền với tình bà cháu sâu sắc, đằm thắm

? Cảm xúc chủ đạo bao trùm trong bài thơ là gì?

- Tình yêu cuộc sống, yêu làng xóm, quê hương đất nước.

? Cảm xúc ấy được khơi nguồn bắt đầu từ sự việc gì?

- Tiếng gà trưa vang lên trong một trạm dừng chân nghỉ giữa đường hành quân - một xóm nhỏ.

? Mạch cảm xúc của bài thơ được triển khai như thế nào?

- Tiếng gà trua gợi tình cảm làng quê .

- Tiếng gà trưa gợi kỉ niệm ấu thơ thân thương.

- Tiếng gà trưa và những suy tư, mong ước của tác giả.

? Từ mạch cảm xúc ấy, hãy xác định bố cục của văn bản ? - 3 phần: Từ đầu -> nghe gọi về tuổi thơ

Tiếp -> sột soạt Còn lại

- P1: Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê.

- P2: Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm tuổi thơ.

- P3: Những suy nghĩ từ tiếng gà trưa.

* Gọi HS đọc P1

? Tiếng gà vọng vào tâm trí tác giả trong thời điểm cụ thể nào? ở đâu? Với đối tượng nào?

- Buổi trưa nắng, trong xóm nhỏ, trên đường hành quân.

- Gv phát phiếu HT cho hs theo cặp Phiếu HT số 1

Câu hỏi Trả lời

? Với người lính ra trận, tiếng gà trưa gợi những cảm giác mới lạ nào

Nghệ thuật đặc sắc trong khổ thơ?

- Hs trình bày kết quả + Bước 3 Báo cáo kết quả - Kết quả dự kiến

Phiếu HT số 1

? Với người lính ra trận, tiếng gà trưa gợi những cảm giác mới lạ nào?

- Cảm giác nắng trưa xao động - Cảm thấy chân đỡ mỏi

- Cảm thấy tuổi thơ hiện về Nghệ thuật đặc sắc

trong khổ thơ?

+ Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác + Điệp từ “nghe” -> Tiếng gà

3. Phân tích

3.1. Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê

(5)

như ngưng lại làm xao động không gian và lòng người...

+ Từ tượng thanh cục...cục tác cục ta...

* Bởi buổi trưa yên tĩnh, tiếng gà khua động không gian

tiếng gà đem lại niềm vui tiếng gà gợi kỉ niệm

- Cảm giác mới lạ: nắng trưa xao động, bàn chân đỡ mỏi, tuổi thơ hiện về.

- Điệp từ “nghe”, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, từ tượng thanh

* Hoạt động vận dụng

- Mục tiêu: phát hiện các tình huống thực tiễn và vận dụng được các kiến thức, kĩ năng trong cuộc sống tương tự tình huống/vấn đề đã học.

- Phương pháp: Vấn đáp, thảo luận cặp đôi

- Kĩ thuật: hỏi và trả lời, trình bày một phút, động não - Thời gian: 3’

? Cảm nhận của em về âm thanh của tiếng gà trưa qua khổ thơ đầu 4. Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài mới

*Đối với bài cũ

- Học thuộc lòng bài thơ và nắm được nội dung, nghệ thuật của khổ thơ đầu.

*Đối với bài mới

- Chuẩn bị phần còn lại của bài thơ

Tiếng gà trưa đã khơi dậy những hình ảnh thân thương nào trong đoạn thơ này?

Nêu phương thức biểu đạt ở khổ 1 - P2

Hình ảnh những con gà mái và những quả trứng được miêu tả như thế nào? Nghệ thuật?

Những sắc màu trên gợi tả vẻ đẹp riêng nào trong cuộc sống làng quê?

Điệp từ “này” biểu hiện như thế nào tình cảm con người với làng quê?

Nghe tiếng gà trưa, người lính nhớ lại những kỉ niệm nào của tình bà cháu?

Em nhận xét gì về những kỉ niệm với bà của người cháu?

Nhận xét của em về nhịp điệu của K5 +K6? Tác dụng?

V. Rút kinh nghiệm

...………

(6)

Soạn:………...…..

Giảng:………..

Tiết 50

TIẾNG GÀ TRƯA (tiếp) (Xuân Quỳnh )

I. Mục tiêu (như tiết 49) II. Chuẩn bị

III. Phương pháp, kĩ thuật IV. Tiến trình giờ dạy 1. Ổn định tổ chức: 1’

? Đọc thuộc lòng bài thơ “Tiếng gà trưa”. Phân tích khổ thơ thứ nhất của bài thơ?

3. Bài mới

- Kĩ thuật: Động não, tia chớp, hỏi và trình bày Gv: chiếu một số hình ảnh cho hs quan sát

Tuổi thơ của các con có gắn liền với những kỉ niệm này không?

(7)

Các con hãy chia sẻ cho cô và các bạn được biết tuổi thơ của con gắn với kỉ niệm, hình ảnh, âm thanh nào không? (các con ghi vào giấy)

Gv: Tuổi thơ của mỗi người thường gắn liền với những kỉ niệm vui buồn khác nhau, còn riêng với thi sĩ Xuân Quỳnh, tuổi thơ bà gắn liền với kỉ niệm nào? Cô và các con sẽ tìm hiểu tiết 2 của văn bản để rõ hơn nhé

* Hoạt động hình thành kiến thức (35 phút)

Hoạt động 1: Hướng dẫn hs tìm hiểu nội dung của văn bản

- Mục tiêu học sinh phân tích được tiếng gà trưa khơi dậy những kỷ niệm thời thơ ấu. Phân tích nghệ thuật đặc sắc trong các khổ thơ

- PP vấn đáp, phân tích, thuyết trình, quy nạp - KT: đặt câu hỏi, giao nhiệm vụ

- Tổ chức hoạt động

- Ở giờ trước, cô trò chúng ta đã tìm hiểu về âm thanh của tiếng gà trưa và âm thanh ấy đã đem lại những cảm giác mới lạ cho người lính trên đường hành quân. Âm thanh tiếng gà còn gợi lại điều gì ở nhân vật trữ tình, chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn.

+ Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ

- Gv phát phiếu HT cho hs, y/c hs thảo luận trong vòng 5’

Phiếu HT số 2

? Tại sao âm thanh tiếng gà trưa lại có thể gợi những cảm giác mới lạ của con người?

Vì sao trong trong muôn ngàn âm thanh người chiến sĩ lại chỉ bị ám ảnh bởi âm thanh của tiếng gà trưa?

+ Bước 3: Báo cáo kết quả - Đại diện nhóm báo cáo - Các nhóm khác nhận xét - Kết quả dự kiến

Phiếu HT số 2

I. Giới thiệu chung II. Đọc, hiểu văn bản 1. Đọc, chú thích 2. Bố cục

3. Phân tích

3.1. Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê

(8)

? Tại sao âm thanh tiếng gà trưa lại có thể gợi những cảm giác mới lạ của con người?

- Buổi trưa ở làng quê là thời điểm rất yên tĩnh do đó tiếng gà có thể khua động cả không gian.

- Tiếng gà quê đem lại niềm vui cho con người, có thể giúp con người vơi đi nỗi vất vả.

- Tiếng gà gợi về những kỉ niệm tốt lành thuở ấu thơ: những quả trứng hồng, bộ quần áo mới và tình bà cháu thân thương...

? Vì sao trong trong muôn ngàn âm thanh người chiến sĩ lại chỉ bị ám ảnh bởi âm thanh của tiếng gà trưa?

- Tiếng gà là âm thanh của làng quê, âm thanh bình dị, thân thuộc bao đời, âm thanh mang lại niềm vui cho con người chốn thôn quê.

- Tiếng gà vang lên phá tan cái tĩnh lặng buổi trưa của làng quê, tiếng gà đem lại niềm vui.

- Tiếng gà gợi kỉ niệm ấu thơ.

GV bình: như vậy, tiếng gà nhảy ổ như một phép thần kì đã truyền cho người chiễn sĩ bao niềm vui, bao nghị lực.

Người lính trẻ nghe tiếng gà trưa như cảm thấy trong nắng trưa đang lung linh, đang nhảy múa xôn xao trước mắt thật vui, tưởng như có làn gió mát thổi qua tâm hồn mình làm vơi đi, làm dịu bớt ánh nắng buổi trưa, như xua tan cái mệt mỏi và tiếp thêm sức mạnh để vượt qua chặng đường phía trước, sẵn sàng dấn thân vào cuộc chiến đấu đầy gian khổ.

Nghe tiếng gà trưa người chiến sĩ thêm xao xuyến, mọi kỉ niệm tuổi thơ như được đánh thức, bừng dậy, ùa về.

? Vậy điều đó nói lên tình cảm gì của người chiễn sĩ đối với làng xóm quê hương?

- Tình cảm gắn bó với làng xóm quê hương - tình yêu quê hương thắm thiết, sâu nặng.

? Từ việc phân tích trên, em hiểu điều gì về con người, tâm hồn của tác giả?

- Tâm hồn rộng mở, yêu làng xóm quê hương tha thiết.

- Sự nhạy cảm, tinh tế, yêu những gì đơn sơ, bình dị nhỏ bé nhưng rất đỗi thân thương. Một tiếng gà trưa cũng gợi mở bao cảm xúc thẳm sâu trong lòng. Tiếng gà trưa là âm thanh đồng vọng của gia đình, làng xóm, quê hương đất nước.

* Gọi HS đọc phần 2

? Tiếng gà trưa đã khơi dậy những hình ảnh thân thương nào trong đoạn thơ này?

->tình yêu làng xóm, quê hương tha thiết, sâu nặng.

3.2. Tiếng gà trưa khơi dậy những kỉ niệm ấu thơ

(9)

- Tiếng gà trưa đã khơi dậy hình ảnh những con gà mái với những quả trứng hồng

? Những chi tiết “mái mơ” “mái vàng” “ổ trứng hồng” gợi tả một vẻ đẹp về màu sắc như thế nào? Vẻ đẹp ấy gợi liên tưởng gì?

- Những chi tiết gợi tả một màu sắc tươi sáng. Qua những chi tiết đó người đọc như thấy hiện ra hình ảnh đàn gà đẹp đẽ, xinh xắn, đáng yêu. Vẻ đẹp ấy gợi liên tưởng tới cuộc sống đầm ấm, hiền hoà, bình dị

GV: Nghệ thuật phối sắc của XQ rất tài tình, có màu hồng của trứng gà, có “đốm trắng” của gà mái hoa mơ, có lông óng như màu nắng của gà mái vàng. Những màu sắc ấy cho ta như được ngắm một bức tranh gà thật sống động.

? Lời thơ “Này ... mái” như tiếng gọi được lặp lại trong đoạn thơ có tác dụng gì ?

- Biểu hiện tình cảm nồng hậu, gẫn gũi, thân thương, sự gắn bó của gia đình và làng quê

? Trong âm thanh của tiếng gà trưa nhiều hình ảnh kỉ niệm hiện về. Đó là hình ảnh kỉ niệm nào?

- Kỉ niệm xem trộm gà đẻ bị bà mắng.

- Hình ảnh người bà chăm chút từng quả trứng để giành cho gà mái ấp.

- Nỗi lo lắng của người bà mỗi khi mùa đông trời “Cứ hàng...muối”.

- Niềm vui thuở ấu thơ khi xuân về tết đến có được quần áo mới.

? Em có nhận xét gì về chi tiết “bà mắng cháu”?

- Đó là lời mắng yêu. Bà có mắng cháu thì cũng xuất phát từ tình yêu thương, từ mong muốn cháu xinh đẹp có hạnh phúc.

GV bình: rõ ràng chi tiết này thể hiện chân thật tình cảm giản dị mà sâu sắc trong tình yêu bà dành cho cháu.

? Hình ảnh bà chắt chiu từng quả trứng gợi cho em suy nghĩ gì về bà.

- Luôn chiu thương, chịu khó tần tảo chắt chiu trong cảnh nghèo khổ.

? Những câu thơ “Cứ hàng ... áo mới” nói về điều gì?

- Nói về nỗi lo của bà khi gió mùa đông tới, khi trời có sương. Thực chất của nỗi lo đó bà lo gà hỏng không có gà bán không có tiền mua quần áo mới cho cháu.

? Em có nhận xét gì về nỗi lo của bà?

- Là nỗi lo vì niềm vui của cháu. Nỗi lo ấy cho ta thấy được tình yêu thương giản dị thầm lặng của người bà quê hương.

? Chi tiết niềm vui được quần áo mới gợi cho em cảm nghĩ

* Hình ảnh những con gà mái với những quả trứng hồng:

Nghệ thuật phối sắc với gam màu tươi sáng, mát dịu hài hòa làm nổi bật vẻ đẹp bình dị tươi sáng của làng quê.

- Hình ảnh người bà

(10)

gì về tuổi thơ và tình bà cháu?

- Tuổi thơ gắn liền với niềm vui bé nhỏ trong lành ở gia đình và làng quê.

- Vui vì có quần áo mới song vui hơn vì được sống trong sự yêu thương của bà.

? Qua tất cả những chi tiết trên, em có nhận xét gì về bà?

- Bà là người nghèo khó nhưng giàu tình yêu thương giàu đức hi sinh sống hết lòng vì cháu

->Vẻ đẹp của bà chình là vẻ đẹp muôn đời của người bà, người mẹ Việt Nam, vẻ đẹp của người bà trong truyện cổ tích ...

? Tại sao những kỉ niệm về người bà lại không phai mờ trong tâm hồn của người cháu?

- Vì đó là tình cảm chân thật, ấm áp của tình ruột thịt.

- Vì đó là tình cảm gia đình, quê hương, cội nguồn không thể thiếu trong mỗi con người.

GV: Tình thương cháu của bà đã tạo nên hạnh phúc tuổi thơ. Nữ sĩ XQ đã đi vào mạch sống đời thường một cách dung dị, hồn nhiên. Thơ với đời, hiện tại và quá khứ cứ đan xen, tự nhiên trong veo như nắng trưa và gió hè mát rượi...

Những kỷ niệm tuổi thơ khơi dậy tình cảm bà cháu sâu nặng, tha thiết.

- Phương pháp: Vấn đáp, thảo luận cặp đôi

? Suy nghĩ của em về tình bà cháu qua 5 khổ thơ trên ? 4. Hướng dẫn học bài và chuẩn bị bài mới

*Đối với bài cũ

- Học thuộc lòng bài thơ và nắm được nội dung, nghệ thuật của khổ 5 khổ thơ tiếp theo.

*Đối với bài mới

- Chuẩn bị phần còn lại của bài thơ

Em hiểu như thế nào về “giấc mơ hồng sắc trứng”?

Phân tích tác dụng của điệp từ “vì”?

Màu sắc nào trong bài thơ có giá trị gợi cảm cao nhất?

Đây là bài thơ hay, gây xúc động lòng người? Vì sao?

Những giá trị nghệ thuật của bài thơ?

...………

(11)

...………

Soạn:………...…..

Giảng:………..

Tiết 51

TIẾNG GÀ TRƯA (tiếp) (Xuân Quỳnh )

I. Mục tiêu (như tiết 49) II. Chuẩn bị

III. Phương pháp, kĩ thuật IV. Tiến trình giờ dạy 1. Ổn định tổ chức: 1’

? Đọc thuộc lòng bài thơ “Tiếng gà trưa”. Phân tích nội dung và nghệ thuật của khổ thơ thứ 2,3,4,5,6 của bài thơ?

3. Bài mới

- Kĩ thuật: Động não, tia chớp, hỏi và trình bày

Hoạt động 1: Hướng dẫn hs tìm hiểu nội dung của văn bản

- Mục tiêu học sinh phân tích được tiếng gà trưa gợi lên những suy tưởng trong tâm trí người cháu. Phân tích nghệ thuật đặc sắc trong các khổ thơ

- PP vấn đáp, phân tích, thuyết trình, quy nạp - KT đặt câu hỏi, giao nhiệm vụ

Tạm xa quá khứ với bao kỉ niệm êm đẹp tác giả trở lại với cuộc sống và cương vị của con người hiện tại. Từ liên tưởng nữ sĩ chuyển sang suy tưởng.

I. Giới thiệu chung II. Đọc, hiểu văn bản 1. Đọc, chú thích 2. Bố cục

3. Phân tích

3.1. Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm làng quê

3.2. Tiếng gà trưa gợi những kỷ niệm thời thơ ấu 3.3. Tiếng gà trưa gợi lên những suy tưởng

(12)

? Vì sao con người có thể nghĩ rằng “Tiếng gà...hạnh phúc”

- Là hình ảnh của cuộc sống chân thật bình yên, no ấm - Là tình cảm bà cháu, gia đình, quê hương

- Là cuộc sống bình dị của làng quê.

=> Tiếng gà trưa đã thức dậy bao tình cảm bao kỷ niệm.

Tiếng gà trưa là âm thanh bình dị của làng quê đem lại niềm yêu thương cho con người .

? Em hiểu như thế nào về “giấc mơ hồng sắc trứng”?

Nghệ thuật nào được sử dụng trong câu thơ trên?

- Mơ những điều tốt lành, niềm vui và hạnh phúc.

- Nghệ thuật ẩn dụ

? Phân tích tác dụng của điệp từ “vì”?

- Biểu hiện ý chí chiến đấu mạnh mẽ vì tổ quốc, nhân dân, gia đình.

- Khẳng định niềm tin chân thật và mục đích chiến đấu hết sức cao cả nhưng cũng hết sức bình thường.

- Tình yêu tổ quốc bắt nguồn từ tình cảm gia đình, tình bà cháu.

GV: Tiếng gà trưa bình dị mà thiêng liêng, nó nhắc nhở, lay gọi bao tình cảm đẹp dâng lên trong lòng người lính ra trận...Từ những kỉ niệm tuổi thơ thấm đẫm tình bà cháu cảm hứng thơ mở rộng tới tình yêu đất nước...

? Vì sao người chiến sĩ có thể nghĩ rằng cuộc chiến đấu của mình còn là “vì.... thơ’’?

- Ổ trứng và tiếng gà là những điều chân thật thân thương quý giá; là biểu tượng hạnh phúc ở một miền quê. Vì thế cuộc chiến đấu hôm nay còn có thêm ý nghĩa bảo vệ những điều chân thật và quý giá đó.

? Tất cả những điều ấy giúp con hiểu gì về người chiến sĩ?

- Là ngưòi gắn bó với gia đình, quê hương đất nước GV bình: như vậy đối với ngưòi chiến sĩ, âm thanh của tiếng gà trưa như là nút khởi động, như là chiếc đũa thần chỉ chạm khẽ vào kí ức đã làm sống dậy những tình cảm, những kỉ niệm tuổi ấu thơ. Không những thế đối với cuộc sống hiện tại âm thanh ấy còn như lời thúc giục người chiến sĩ chiến đấu vì lí tưởng cao đẹp. Rõ ràng nếu không phải là người yêu mến và gắn bó với gia đình với quê hương đất nước thì làm sao một âm thanh rất đỗi bình dị ấy lại gợi lên trong lòng người chiến sĩ những tình cảm lớn lao cao đẹp như vậy.

? Màu sắc nào trong bài thơ có giá trị gợi cảm cao nhất?

- Màu hồng (ổ rơm hồng, giấc ngủ hồng,... ổ trứng hồng..)

- Tiếng gà trưa gợi những suy tư của con người về hạnh phúc.

- Tiếng gà trưa gợi những suy tư của con người về cuộc chiến đấu hôm nay.

- Tiếng gà trưa gợi lên cuộc sống bình yên, no ấm và tình yêu quê hương đất nước của con người

4. Tổng kết

(13)

=> Tính từ “hồng” tạo nên một hình tượng thơ vừa đẹp, vừa biểu cảm, lung linh trong tâm tưởng mỗi người

*GV bình: bài thơ kết thúc bằng hình ảnh “ổ trứng hồng tuổi thơ”

? Đây là bài thơ hay, gây xúc động lòng người? Vì sao?

- Nội dung: tình yêu loài vật, tình yêu bà

tình yêu gia đình, quê hương đất nước

? Những giá trị nghệ thuật của bài thơ?

- Nghệ thuật: sử dụng điệp từ, đảo ngữ, ngôn ngữ giản dị, gợi cảm

- Viết theo thể thơ 5 chữ phù hợp với việc vừa kể chuyện vừa bộc lộ tâm tình

HS đọc ghi nhớ (SGK/150) + Bước 4: Đánh giá hoạt động

- Hoạt động 3: Hướng dẫn hs luyện tập - Thời gian: 10’

- Mục tiêu Học sinh vận dụng nêu cảm nghĩ của bản thân về tình bà cháu

- PP nêu vấn đề

- Kĩ thuật giao nhiệm vụ, viết tích cực

? Đọc diễn cảm bài thơ ?

- Một hs đứng dậy đọc diễn cảm

- Gv và hs nhận xét, ddnahs giá cho điểm

? Chọn hình ảnh thơ em thấy thích thú và chỉ ra cách độc đáo trong diễn đạt?

- Hs tự bộc lộ. Gv sửa chữa, bổ sung, cho điểm

4.1. Nội dung

- Những kỉ niệm về người bà tràn ngập yêu thương làm cho người chiến sĩ thêm vững bước trên đường ra trận.

4.2. Nghệ thuật

4.3. Ghi nhớ - sgk

III. Luyện tập

- Phương pháp: Vấn đáp, thảo luận nhóm

Viết đoạn văn biểu cảm từ 5 đến 7 câu về kỉ niệm tuổi thơ mà em ấn tượng nhất trong bài thơ « Tiếng gà trưa » của Xuân Quỳnh.

* Hoạt động mở rộng, sáng tạo

- Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời.

- Phương pháp: thảo luận nhóm

- Kĩ thuật: hỏi và trả lời, trình bày một phút, chia nhóm, giao nhiệm vụ - Phương tiện: Phiếu học tập

- Thời gian: 3’

? Sưu tầm các bài văn biểu cảm hoặc bình luận về tác phẩm

? Tìm đọc các tác phẩm của Xuân Quỳnh

(14)

4. Hướng dẫn về nhà - Học thuộc lòng bài thơ.

+ Nắm nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

+ Sưu tầm những bài thơ của Xuân Quỳnh.

+ Viết bài văn cảm nhận về bài thơ.

- Chuẩn bị bài một thứ quà của lúa non: Cốm Trình bày những hiểu biết của em về tác giả?

Tùy bút ra đời trong hoàn cảnh nào? Xuất xứ?

VB thuộc thể loại nào? Em hiểu ntn về thể loại đó?

Nhà văn đã sử dụng những phương thức biểu đạt nào? Phương thức nào là chủ yếu?

Bài văn có bố cục như thế nào? – 3 đoạn.

Nêu cảm nhận của em về tranh minh họa?

Mở đầu bài văn tác giả giới thiệu Cốm như thế nào?

Tác giả dùng nhiều cảm giác và tưởng tượng để miêu tả cội nguồn của cốm như thế nào? Nhận xét về cách sử dụng từ ngữ miêu tả?

Tại sao cốm gắn với tên làng Vòng?

Việc miêu tả cô hàng cốm trong bài văn có ý nghĩa gì?

Qua đoạn 1 em hãy đánh giá cảm xúc của tác giả được bộc lộ ở đây?

Tác giả đã miêu tả và đánh giá như thế nào về Cốm? Em hiểu như thế nào?

Em có suy nghĩ gì về tục lệ dùng hồng, cốm làm lễ vật trong ngày tết của nhân dân ta?

Tác giả khẳng định Cốm như một chứng nhân với một sứ giả của tình yêu. Em hãy chứng minh?

Em hiểu như thế nào về câu bình luận “Thật đáng tiếc...ngoài”

Tác giả bàn về việc thưởng thức cốm ở những phương diện nào?

Vì sao “ăn cốm phải...thong thả và ngẫm nghĩ”

Tác giả đã cảm thụ cốm bằng những giác quan nào? Tác dụng?

Tác giả thuyết phục mua cốm như thế nào? Vì sao?

Bài tùy bút giúp em hiểu thêm về cốm như thế nào?

Tùy bút này có những nét riêng nào về nghệ thuật?

Qua bài tùy bút em hiểu gì về tác giả?

...

. ...

...

....

...

.

(15)

Soạn:………...…..

Giảng:……….. Tiết 52

ĐIỆP NGỮ

I. Mục tiêu 1. Kiến thức

- Giúp HS hiểu được thế nào là điệp ngữ, tác dụng của điệp ngữ trong vb.

- Nhận biết và thành thạo được các loại điệp ngữ.

2. Kĩ năng

- Nhận biết được điệp ngữ, phân tích tác dụng của điệp ngữ trong câu.

- Sử dụng được phép điệp ngữ phù hợp với ngữ cảnh.

3. Thái độ

- Có ý thức sử dụng điệp ngữ chính xá trong văn nói và viết.

4. Phát triển phẩm chất, năng lực

- Phẩm chất: yêu nước, chăm chỉ, trách nhiệm - Năng lực:

+ Năng lực chung: Tự chủ và tự học; giao tiếp và hợp tác; giải quyết vấn đề và sáng tạo.

+ Năng lực đặc thù: năng lực ngôn ngữ, năng lực thẩm mĩ, năng lực tin học

* Tích hợp giáo dục đạo đức: các giá trị TRÁCH NHIỆM, TÔN TRỌNG, YÊU THƯƠNG, TRUNG THỰC.

* Tích hợp kĩ năng sống

- Ra quyết định: lựa chọn cách sử dụng các biện pháp tu từ theo những mục đích giao tiếp cụ thể của bản thân.

- Giao tiếp: Trình bày suy nghĩ, ý tưởng, thảo luận và chia sẻ kinh nghiệm cá nhân về cách dùng các biện pháp tu từ tiếngViệt.

* Tích hợp giáo dục đạo đức

- Biết yêu quí và trân trọng tiếngViệt.

- Tự lập, tự tin, tự chủ trong công việc, có trách nhiệm với bản thân, có tinh thần vượt khó.

II. Chuẩn bị

- Sgk, bài soạn, TLTK, bảng phụ, máy tính - Sgk, vở soạn

III. Phương pháp, kĩ thuật

- PP nêu và giải quyết vấn đề, phân tích, quy nạp - KT động não, nhóm

IV. Tiến trình giờ dạy 1. Ổn định tổ chức: 1’

? Thế nào là thành ngữ? Nêu cách hiểu nghĩa của thành ngữ? Giải nghĩa thành ngữ?

3. Bài mới

- Mục tiêu: Tạo tâm thế và định hướng chú ý của HS

(16)

- Phương pháp: Thuyết trình, nêu vấn đề...

- Kĩ thuật: Động não, tia chớp, hỏi và trình bày

- GV yêu cầu học sinh đọc lại bài thơ Cảnh khuya. Và chỉ ra các biện pháp tu từ đã học trong bài thơ đó

- GV: Trong bài thơ còn sử dụng một biện pháp tu từ nữa đó là điệp ngữ - một phép tu từ thường được sử dụng rất nhiều trong thơ ca và tạo ra hiệu quả tu từ rất cao. Vậy thế nào là điệp ngữ, điệp ngữ tác dụng gì ? ... các em cùng tìm hiểu nội dung bài học.

Hoạt động 1: hướng dẫn hs tìm hiểu khái niệm điệp ngữ và tác dụng của điệ ngữ

- Mục tiêu: Giúp học sinh hiểu được khái niệm điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ, lấy ví dụ

- PP vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề, quy nạp - KT động não, trình bày 1 phút, chia nhóm - Tổ chức hoạt động

- GV chiếu hai khổ thơ “Tiếng gà trưa” trong SGK Yêu cầu HS theo dõi khổ thơ 1 và khổ cuối của bài

“Tiếng gà trưa”

+ Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - Gọi HS đọc khổ thơ này

- Gv phát phiếu HT cho hs, y/c hs thảo luận 3’ theo cặp đôi chia sẻ

Phiếu HT số 1

Nhiệm vụ: ? Hai khổ thơ trên có những từ nào được lặp đi lặp lại nhiều lần? Tác dụng?

Khổ 1 Khổ 2

+ Bước 3: báo cáo kết quả

- Sau khi hs thảo luận xong, báo cáo kết quả - Gv và hs nhận xét, sửa chữa, bổ sung, chốt - Kết quả dự kiến

Phiếu HT số 1

Nhiệm vụ: ? Hai khổ thơ trên có những từ nào được lặp đi lặp lại nhiều lần? Tác dụng?

I. Điệp ngữ và tác dụng của điệp ngữ

1. Khảo sát, phân tích ngữ liệu

+ Khổ 1: Nghe -> nhấn mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà tra + Khổ 2: Vì -> nhấn mạnh

(17)

Khổ 1 Nghe -> nhấn mạnh cảm giác khi nghe tiếng gà trưa - cảm xúc lan toả trong tâm hồn. Chữ nghe được lặp lại làm cho giọng thơ ngọt ngào hơn, tha thiết hơn, mở ra những liên tưởng đáng yêu.

-> Sự lặp lại như thế có tác dụng nhấn mạnh ý, gây cảm xúc mạnh đối với người đọc người nghe

Khổ 2 Vì -> nhấn mạnh nguyên nhân chiến đấu của người chiến sĩ.

- GV chiếu đoạn văn: “Tre xung phong...chiến đấu”

? Từ nào được lặp lại trong đoạn văn? Tác dụng?

+ Tre -> nhấn mạnh, khẳng định vị trí, tầm quan trọng của tre trong cuộc sống chiến đấu, lao động của nhân dân VN.

- Những từ được lặp lại như trên -> gọi là điệp ngữ

? Thế nào là điệp ngữ?

- 3 HS trả lời -> GV chốt bằng ghi nhớ

Lưu ý: Điệp ngữ có tác dụng nghệ thuật nhưng cách viết lặp lại TN do thiếu vốn từ -> lỗi lặp

+ Bước 4: Đánh giá hoạt động

- Ra quyết định: lựa chọn cách sử dụng các biện pháp tu từ theo những mục đích nhất định.

- Em hãy lấy ví dụ về điệp ngữ trong cuộc sống.

Hoạt động 2: Hướng dẫn hs tìm hiểu các dạng điệp ngữ

- Thười gian: 10’

- Mục tiêu học sinh nắm được các dạng điệp ngữ, lấy được ví dụ

- PP vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề, quy nạp - KT động não, đặt câu hỏi

- GV chiếu khổ 1 bài “Tiếng gà trưa” và 2 VD a, b (152)

? Em có nhận xét gì về vị trí các từ gạch chân ở VD (a) - Nối tiếp nhau, liền nhau

VD: Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết => Điệp ngữ nối tiếp

? Vị trí các từ lặp lại ở VD (b) có gì khác VD (a)?

- Từ cuối câu trước lặp lại ở đầu câu sau

nguyên nhân chiến đấu của người chiến sĩ

2. Ghi nhớ 1- sgk (151)

II. Các dạng điệp ngữ

1. Khảo sát, phân tích ngữ liệu

- Điệp ngữ nối tiếp

(18)

=> Điệp ngữ chuyển tiếp -> Điệp vòng

? Từ “nghe” lặp lại ở những vị trí nào?

- Đầu các câu thơ -> Điệp ngữ cách quãng

? Thử lấy 1 VD kiểu này?

“Những cánh đồng thơm ngát Những ngả đường bát ngát

Những dòng sông đỏ nặng phù sa”

*GV: Ngoài ra còn có điệp kiểu câu như đoạn trích

“Kiều ở lầu Ngưng Bích” Điệp ngữ có thể là 1 từ, 1 cụm từ.

? Có mấy kiểu điệp ngữ

? Từ những ngữ liệu đã phân tích, hãy cho biết thế nào là điệp ngữ, có mấy loại điệp ngữ, cho vd?

- Hs trả lời, gv chốt bằng ghi nhớ - sgk.

- Giao tiếp: Trình bày suy nghĩ, ý tưởng, thảo luận và chia sẻ kinh nghiệm cá nhân về cách dùng các biện pháp tu từ tiếngViệt.

+ Bước 3: Đánh giá hoạt động

Hoạt động 3: Hướng dẫn hs luyện tập - Thời gian: 15’

- Mục tiêu học sinh vận dụng lý thuyết làm bài tập - PP: vấn đáp, thảo luận

- KT: chia nhóm - Tổ chức hoạt động

+ Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ - Y/c hs đọc các BT trong sgk + Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ - Gv chia lớp thành 3 nhóm theo tổ

- Y/c hs thảo luận, mỗi nhóm một BT, t/g 4’

+ Nhóm 1: BT 1 + Nhóm 2: BT 2 + Nhóm 3: BT 3

+ Bước 3: Báo cáo kết quả

- Sau khi các nhóm thảo luận xong sẽ chuyển kết quả cho nhau để bổ sung: nhóm 1 chuyển nhóm 2, nhóm 2 chuyển nhóm 3, nhóm 3 chuyển nhóm 1

- Trình bày kết quả

- Gv và hs cùng nhau nhận xét, đánh giá - Kết quả dự kiến

Bài 1 (153)

- Điệp ngữ chuyển tiếp - Điệp ngữ cách quãng

2. Ghi nhớ 2 - sgk (152) III. Luyện tập

Bài 1 (153)

a) – Một dân tộc đã gan góc ->

khẳng định tinh thần đấu tranh của dân tộc.

- Dân tộc đó -> khẳng định, nhấn mạnh ý chí, niềm tin vào

(19)

Bài 2 (153)

Bài 3 (153)

* Tích hợp giáo dục đạo đức:

- Biết yêu quí và trân trọng tiếngViệt.

- Tự lập, tự tin, tự chủ trong công việc, có trách nhiệm với bản thân, có tinh thần vượt khó.

- HS đọc trước lớp, các bạn nhận xét, giáo viên nhận xét đánh giá

chiến thắng.

- Dân tộc (lặp lại 4 lần): niềm tự hào dân tộc.

b) Trông (9 lần): Thể hiện tâm trạng lo lắng bộn bề về thời tiết, mùa màng...của người nông dân.

Bài 2 (153)

- Xa nhau -> Điệp ngữ cách quãng.

- Một giấc mơ -> Điệp ngữ chuyển tiếp.

Bài 3( 153)

VD: Phía sau nhà em có một mảnh vườn trồng rất nhiều loài hoa. Ở đó, em trồng hoa cúc, hoa thược dược, hoa đồng tiền, hoa hồng và cả hoa layơn nữa. Ngày 8/3, em ra vườn hái hoa tặng me, tặng chị.

Bài 4 (153)

Viết một đoạn văn ngắn từ 3-5 câu về trách nhiệm của HS, trong đó có sử dụng điệp ngữ.

- Phương pháp: Vấn đáp, thảo luận nhóm, trò chơi - Kĩ thuật: hỏi và trả lời, trình bày một phút, động não - Thời gian: 3’

- Gv tổ chức cho học sinh chơi trò chơi tiếp sức bằng miệng ngay tại chỗ.

? Đọc những câu thơ, câu văn em biết có sử dụng điệp ngữ - 2 nhóm. Nhóm nào đọc được nhiều thì nhóm ấy thắng

* Hoạt động mở rộng, sáng tạo

- Mục tiêu: tìm tòi, mở rộng thêm những gì đã được học, dần hình thành nhu cầu học tập suốt đời.

- Phương pháp: thảo luận nhóm

- Kĩ thuật: hỏi và trả lời, trình bày một phút, chia nhóm, giao nhiệm vụ

(20)

- Phương tiện: Phiếu học tập - Thời gian: 3’

? Chỉ rõ và phân loại phép điệp ngữ có trong đoạn thơ sau:

Mai về miền Nam thương trào nước mắt Muốn làm con chin hót quanh lăng Bác Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đâu Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này ( Trích viếng lăng Bác, Viễn Phương)

? Tìm đọc các tài liệu tham khảo về phép điệp ngữ trong thơ văn 4. Hướng dẫn về nhà

- Học bài và nắm được nội dung bài học - Chuẩn bị bài Chơi chữ

+ Đọc và tìm hiểu ngữ liệu + Phân tích ngữ liệu

+ Chuẩn bị BT phần LT V. Rút kinh nghiệm

...

. ...

...

....

...

.

(21)