Soạn:
………
Giảng:………
Tiết 59
Văn bản: ÁNH TRĂNG (TIẾP)
- Nguyễn Duy - I. Mục tiêu (như tiết 58)
II. Chuẩn bị của thầy và trò III. Phương pháp, kĩ thuật IV. Tiến trình hoạt động 1. Tổ chức : 1’
2. KTBC: 4’
- Đọc thuộc lòng 2 khổ thơ đầu của bài thơ Ánh trăng. Tình cảm của con người với vầng trăng trong quá khứ ntn?
3. Bài mới
Hồi nhỏ, hồi chiến tranh vầng trăng trở thành người bạn tri âm trỉ kỉ của con người.
Nhưng liệu con người và vầng trăng có còn giữ mãi mối tình chung thủy như con người từng nghĩ Ngỡ không bao giờ quên cái vầng trăng tình nghĩa đó không, chúng ta cùng nhau tìm hiểu tiếp.
Hoạt động của thầy và trò Nội dung
Hoạt động 1: 35’
- Mục tiêu:
+ Nắm được tình cảm của con người với vầng trăng trong quá khứ, hiểu được ý nghĩa về hình ảnh vầng trăng từ đó thấm thía kỉ niệm về một thời gian lao nhưng nặng nghĩa tình của người lính.
+ Phân tích được những giá trị nghệ thuật thể hiện trong bài thơ
+ Sự kết hợp hài hòa giữa tự sự, nghị luận trong một tác phẩm thơ hiện đại Việt Nam
+ Ngôn ngữ, hình ảnh giàu suy nghĩ, mang tính biểu tượng
- Hình thức tổ chức: dạy học phân hóa
- PP vấn đáp, thuyết trình, phân tích, quy nạp - KT trình bày một phút, đặt câu hỏi
HS đọc 2 khổ tiếp
? Tác giả khắc hoạ hình ảnh vầng trăng ở thời điểm nào?
I. Giới thiệu chung II. Đọc hiểu văn bản 1. Đọc, chú thích 2. Bố cục
3. Phân tích
3.1. Vầng trăng trong hoài niệm
3.2. Vầng trăng trong hiện tại
GV chiếu ngữ liệu.
- Từ hồi về ...qua đường
? Tại sao vầng trăng vốn nghĩa tình chung thuỷ nhưng nay
“Vầng trăng đi qua ngõ
Như người dưng qua đường” ?
- GV kiểm tra chú thích (1): giải thích từ “người dưng”.
HS thảo luận nhóm, đại diện nhóm phát biểu.
GV nhận xét, bổ sung, chốt bằng ngữ liệu trên màn hình.
- Vì cuộc sống nơi thành phố đầy đủ tiện nghi, người lính đã quen với những vật chất cao sang như “ánh điện”, “cửa gương” nên lãng quên trăng, quên đi những ngày tháng gian khổ, những năm chiến tranh, lãng quên quá khứ.
- Con người vô cảm, dửng dưng lãng quên quá khứ GV: Phép nhân hóa trong câu thơ biến trăng thành một sinh thể có hồn như một con người. Cũng chính phép nhân hóa làm cho người đọc cảm thương cho một người bạn bị chính người bạn thân một thời của mình lãng quên. Sự ồn ã của phố phường, những công việc mưu sinh và những nhu cầu vật chất thường nhật khác đã lôi kéo con người ra khỏi những giá trị tinh thần, một phần vô tâm của con người đã lấn át lí trí của người lính, khiến họ trở thành kẻ quay lưng với quá khứ. Chính sự lãng quên của con người đã phá vỡ tình bạn giữa người lính và vầng trăng. Khổ thơ thứ ba hàm chứa tình cảm chua xót, bất ngờ.
Trong diễn biến thời gian, sự việc bất thường ở khổ thơ thứ tư là bước ngoặt để tác giả bộc lộ cảm xúc thể hiện chủ đề của tác phẩm.
? Tình huống bất ngờ nhưng cũng thường xảy ra trong cuộc sống hiện tại của tác giả là gì?
- Thình lình đèn điện tắt.... trăng tròn.
? Em hãy đọc lại khổ thơ thứ tư và nhận xét về cách sử dụng từ ngữ của tác giả?
- Các từ ngữ: thình lình, vội, đột ngột.
=> thể hiện sự bất ngờ, nhanh. Sự xuất hiện đột ngột của vầng trăng trong bối cảnh đèn điện tắt. Vầng trăng bất ngờ mà tự nhiên gợi lại bao kỉ niệm.
? Đối diện với trăng, con người cảm nhận được điều gì?
? Em hiểu ntn về ý thơ đó?
- Trăng vẫn đến với con người bằng tình cảm tràn đầy, vẹn nguyên.
? Cảm xúc rưng rưng: “ Như là đồng là bể. Như là sông là rừng” cho thấy tâm hồn con người đang hướng về những kỉ niệm nào ?
- Kỉ niệm thời quá khứ tốt đẹp khi cuộc sống còn nghèo nàn, gian lao.
? Em hiểu như thế nào về từ mặt trong câu thơ?
- Đối diện với mặt trăng người bạn tri kỉ mình đã lãng quên.
- Đối diện với mặt trăng nhà thơ làm thức tỉnh tình cảm, lương tâm con người: như nhìn thấy cả mặt trong đó và tự vấn lương tâm, hổ thẹn, ân hận về sự thay đổi của mình.
? Như vậy trong khổ thơ giữa vầng trăng hiện lên ở thời điểm hiện tại như thế nào?
GV chốt:
Ánh trăng thời hiện tại đánh thức những kỉ niệm quá khứ, đánh thức lại tình bạn năm xưa, đánh thức những gì con người lãng quên. Vầng trăng bất ngờ mà tự nhiên gợi lại bao kỉ niệm nghĩa tình.
HS đọc khổ cuối.
GV nêu các yêu cầu cho HS thảo luận nhóm bàn.
? Hình ảnh vầng trăng“tròn vành vạnh” và “ánh trăng im phăng phắc” có những ý nghĩa gì ?
- H/ảnh “vầng trăng tròn vành vạnh”
Vừa có nghĩa đen vừa có nghĩa biểu tượng cho vẻ đẹp nghĩa tình của quá khứ đầy đặn, thuỷ chung
- Hình ảnh “ ánh trăng im phăng phắc” có ý nghĩa nhắc nhở nghiêm khắc, là sự trách móc trong lặng im, là sự tự vấn lương tâm.
? Phân tích cái “giật mình” của nhà thơ khi nhìn thấy trăng ?
GV: Cái “giật mình” của nhà thơ là cái giật mình chợt nhận ra sự vô tình bạc bẽo trong cách sống của mình;
giật mình tự ăn năn, tự trách; giật mình tự nhắc nhở bản thân không bao giờ được làm người phản bội quá khứ, phản bội thiên nhiên.
? Vậy đặc sắc của khổ thơ cuối là gì ?
Vầng trăng vẫn luôn thuỷ chung ân nghĩa, vẫn vẹn nguyên tình cảm với con người mặc dù con người đã xa lạ với vầng trăng.
3.3. Suy ngẫm của tác giả
- Hs suy nghĩ trả lời.
GV chốt:
Khổ cuối thể hiện tập trung nhất ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh vầng trăng: tượng trưng cho quá khứ đẹp đẽ, vẹn nguyên không phai mờ; là người bạn - nhân chứng nghĩa tình mà nghiêm khắc - đang nhắc nhở nhà thơ và mỗi chúng ta: con người có thể vô tình, có thể lãng quên nhưng thiên nhiên, nghĩa tình quá khứ thì luôn tròn đầy, bất diệt.
? Tổng kết giá trị nghệ thuật của bài thơ và tác dụng của nghệ thuật ấy?
- Hs trả lời, gv chốt.
? Nêu chủ đề của bài thơ và mạch cảm xúc liên quan đến đạo lí, lẽ sống của người Việt Nam?
- Hs trả lời.
HS đọc lại ghi nhớ sgk
………..
……….
……….
……….
Hoạt động 2: 5’
- PP nêu vấn đề - KT động não
- Cho HS đọc diễn cảm lại bài thơ.
- Hướng dẫn HS làm bài bài 2 - phần LT:
+ Dùng ngôi thứ nhất “mình” hoặc “ tôi” kiểu như viết nhật kí
Khổ cuối thể hiện tập trung nhất ý nghĩa biểu tượng của hình ảnh vầng trăng, thể hiện chủ đề của bài thơ.
4. Tổng kết 4.1. Nghệ thuật
- Kết cấu bài thơ như một câu chuyện theo diễn biến thời gian có sự kết hợp hài hoà giữa tự sự và trữ tình.
- Giọng điệu tâm tình bằng thể thơ 5 chữ.
- H/ảnh mang ý nghĩa biểu tượng.
-> làm nổi bật chủ đề, tạo nên tính chân thực và sức truyền cảm cho VB.
4.2. Nội dung
- Bài thơ như một lời nhắc nhở về những năm tháng gian lao đã qua của cuộc đời người lính gắn bó với thiên nhiên đất nước, bình dị, hiền hậu. Bài thơ gợi nhắc, củng cố ở người đọc thái độ sống “ Uống nước nhớ nguồn”, ân nghĩa thuỷ chung cùng quá khứ.
4.3. Ghi nhớ III. Luyện tập
+ Nội dung: dòng cảm nghĩ trong bài thơ.
- Hs viết bài
……….
………..
4. Củng cố : 1’
- Suy nghĩ của em về bài thơ?
5. HDVN : 3’
- Học thuộc lòng bài thơ
- Nắm nội dung và nghệ thuật bài thơ - Học thuộc phần ghi nhớ
- Chuẩn bị Văn bản Làng của Kim Lân.
Truyện ngắn “ Làng ” được sáng tác trong hoàn cảnh nào ? Văn bản nên đọc với giọng đọc ntn?
Hãy tóm tắt ngắn gọn văn bản?
Đoạn trích chúng ta học có thể chia làm mấy đoạn? ND của từng đoạn?
Truyện “ Làng ” có nhiều nhân vật. Ai là nhân vật chính ? Vì sao em xác định như vậy?
Nhân vật chính có liên quan đến tên truyện không? Nếu có thì liên quan ntn?
Để khắc hoạ nổi bật chủ đề của truyện, tính cách của nhân vật, Kim Lân đã đặt nhân vật chính vào một tình huống truyện ntn? Tình huống ấy có tác dụng gì?
Là một truyện ngắn hiện đại, văn bản “ Làng ” đã kết hợp những phương thức biểu đạt nào ? PTBĐ nào là chủ yếu ? Vì sao ?
Câu chuyện được kể từ ngôi nào ? Ngôi kể này có tác dụng gì ?
Ở nơi sơ tán, mối quan tâm của ông Hai về cái làng của ông được thể hiện trong đoạn văn bản nào?
Ông hai đã nhớ những gì ở làng ?
Vì sao ông Hai cảm thấy “ Vui thế ” khi nghĩ về làng mình ? Điều đó cho thấy tình cảm của ông Hai đối với làng quê ntn ?
Đoạn văn bản nào thể hiện mối quan tâm của ông Hai đến cuộc kháng chiến của dân tộc?
Sự quan tâm đến cuộc kháng chiến của ông Hai có những biểu hiện đặc biệt nào?
Lời văn của đoạn này có gì đặc biệt ?
Qua đó, những đặc điểm nào trong con người ông Hai được bộc lộ ở nơi tản cư ? V. Rút kinh nghiệm
………
