Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2006 75
Vô tranh biÕm ho¹ nhμ tiªn tri Mohammed:
Thªm mét bμi häc vÒ xung ®ét t«n gi¸o
Vμo nh÷ng ngμy ®Çu th¸ng 2, thÕ giíi l¹i mét phen sãng giã sau khi mét sè tê b¸o ë Ch©u ¢u cho
®¨ng l¹i c¸c bøc tranh biÕm ho¹ vÒ nhμ tiªn tri Mohammed. C¸c bøc biÕm ho¹ nμy ®−îc ®¨ng t¶i lÇn ®Çu tiªn vμo th¸ng 9/2005 trªn tê b¸o Jyllands - Posten cña §an M¹ch. Trong sè c¸c bøc tranh biÕm ho¹ mμ néi dung chñ yÕu nh»m vμo c¸c phÇn tö khñng bè cña Islam gi¸o, cã mét bøc vÏ h×nh nhμ tiªn tri Mohammed víi c¸i ®Çu gièng mét qu¶ bom ®en ngßm víi c¸i ngßi ch¸y chËm ®ang x× khãi.
LuËt Håi gi¸o dùa trªn sù diÔn gi¶i kinh Coran cÊm tuyÖt ®èi viÖc vÏ th¸nh Mohammed ngay c¶ khi cã néi dung tÝch cùc. §©y lμ mét trong nh÷ng lÝ do khiÕn giíi Islam gi¸o lªn tiÕng ph¶n ®èi m¹nh mÏ hμnh
®éng cña b¸o chÝ ph−¬ng T©y mμ hä cho lμ “kÝch
®éng”, “l¨ng m¹” nμy. Trong khi ®ã, cho ®Õn ngμy 14/2/2006, ®· cã tíi 60 tê b¸o ë c¸c quèc gia kh¸c nhau trõ Anh vμ Mü, bªn c¹nh viÖc ®−a tin, ®· ®¨ng l¹i c¸c bøc tranh biÕm häa g©y ®Çy tranh c·i nμy d−íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau. Sù kiÖn nμy ®· lμm dÊy lªn c¸c cuéc biÓu t×nh ph¶n ®èi cña c¸c tÝn ®å Islam gi¸o ban ®Çu ë §an M¹ch, vμ mau chãng lan ra ë nhiÒu quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi n¬i cã tÝn ®å Islam gi¸o sinh sèng nh− Pakistan, Ir¾c, Sudan, Ên §é, Indonesia vμ c¸c vïng l·nh thæ Palestine. Vô viÖc lªn
®Õn ®Ønh ®iÓm khi ngμy 5/2/2006, ®¸m ®«ng ng−êi Islam gi¸o biÓu t×nh ë thñ ®« Damat, Syria ®· phãng löa ®èt sø qu¸n Na Uy vμ §an M¹ch, ®ång thêi, sø qu¸n §an M¹ch ë Lib¨ng còng bÞ tÊn c«ng.
Víi c¸c phÇn tö Islam gi¸o cùc ®oan, vô viÖc tranh biÕm häa cμng lμ c¸i cí cho nh÷ng ho¹t ®éng cã tÝnh khñng bè cña hä. Tuyªn bè trªn mét website thμnh lËp nh©n sù kiÖn nμy, c¸c phÇn tö Islam gi¸o cùc ®oan do¹ sÏ ®¸nh bom c¸c v¨n phßng cña Tê b¸o vμ giÕt nh÷ng ho¹ sÜ ®· vÏ c¸c bøc biÕm ho¹.
Trªn thùc tÕ, tê Jyllands-Posten cã thÓ ®· cã nh÷ng chuÈn bÞ tõ tr−íc. Tê b¸o, nhÊn m¹nh viÖc c¸
nh©n tù kiÓm duyÖt, ®· yªu cÇu 12 ho¹ sÜ chuyªn minh ho¹ kh¸c nhau vÏ nhμ tiªn tri cho hä. Tæng biªn tËp cña tê b¸o, «ng Carsten Juste nãi nh÷ng bøc biÕm häa lμ mét thö nghiÖm vÒ quyÒn tù do diÔn ®¹t, tù do b¸o chÝ ë §an M¹ch. Nh−ng ngay khi c¸c bøc biÕm ho¹ ®−îc xuÊt b¶n, cã Ýt nhÊt 5000 tÝn ®å Islam gi¸o ë §an M¹ch ®· xuèng phè biÓu t×nh vμ c¸c tæ chøc Islam gi¸o ®ßi hái tê b¸o mét lêi xin lçi. Tuy nhiªn
«ng Tæng Biªn tËp tê b¸o kh¼ng ®Þnh r»ng víi nÒn d©n chñ ë §an M¹ch, mäi h×nh thøc thÓ hiÖn cña b¸o chÝ ®Òu ®−îc phÐp, trong ®ã cã c¶ viÖc vÏ tranh biÕm ho¹. Mét vÞ im©m cña Islam gi¸o lμ Raed Hlayel
®· b¸c bá quan ®iÓm nμy vμ cho r»ng h×nh thøc d©n
chñ nh− thÕ kh«ng cã gi¸ trÞ g× víi ng−êi Islam gi¸o vμ hä kh«ng bao giê chÊp nhËn kiÓu xóc ph¹m nμy. VÞ im©m nμy cßn kh¼ng ®Þnh bμi b¸o ®· xóc ph¹m mäi tÝn ®å Islam gi¸o trªn thÕ giíi. §¸p l¹i, Flemming Rose, biªn tËp vÒ v¨n ho¸ cña tê b¸o, nhÊn m¹nh r»ng kh«ng thÓ ®ßi hái mét c¸ch ®èi xö ®Æc biÖt víi nh÷ng t×nh c¶m t«n gi¸o ngay trong mét x· héi thÕ tôc vμ trong mét nÒn d©n chñ, ng−êi ta ph¶i ®«i lóc chÊp nhËn chØ trÝch hay trë thμnh mét trß ®ïa.
th«ng tin
Sau khi vô viÖc ®· v−ît ra khái ph¹m vi §an M¹ch, nhiÒu sù kiÖn ngo¹i giao ®· diÔn ra. Vμo ngμy 16/2/2006, c¸c ®¹i sø cña 11 quèc gia Islam gi¸o, bao gåm c¶
Indonesia vμ mét sè quèc gia ArËp, Pakistan, Iran vμ Bosnia-Herzegovina, ®· cïng lªn tiÕng phμn nμn vÒ c¸c bøc biÕm ho¹ trong mét l¸ th− göi ®Õn Thñ t−íng §an M¹ch Anders Fogh Rasmussen. Hä cho r»ng viÖc cho xuÊt b¶n c¸c bøc tranh biÕm häa nμy lμ mét sù “kÝch
®éng” vμ ®ßi hái nh÷ng lêi xin lçi tõ tê b¸o.
MÆt kh¸c, viÖc thÕ giíi Islam gi¸o, tiªu biÓu lμ Iran, t×m c¸ch tr¶ ®òa b»ng c¸ch vËn ®éng mét cuéc thi vÏ tranh biÕm ho¹ nh»m vμo vô th¶m s¸t ng−êi Do Th¸i vμ th¸ch thøc tê b¸o §an M¹ch ®¨ng t¶i nh÷ng bøc biÕm ho¹ nμy ®· ch©m ngßi cho mét sù thï hËn s©u s¾c h¬n gi÷a hai bªn. Sù chia rÏ hai bªn ®·
chøng tá hä qu¸ dÔ bÞ kÝch ®éng v× nã diÔn ra trong bÇu kh«ng khÝ khi mμ ph−¬ng T©y mÊt tin t−ëng s©u s¾c vμo ng−êi Islam gi¸o vμ mét khuynh h−íng kh¸
quen thuéc vÒ viÖc ®¸nh ®ång tÊt c¶ ng−êi Islam gi¸o víi c¸c phÇn tö khñng bè.
Lo ng¹i vÒ mét cuéc xung ®ét t«n gi¸o cã tÝnh toμn cÇu, c¸c tæ chøc quèc tÕ vμ khu vùc ®· mau chãng vμo cuéc. Tæ chøc An ninh vμ Hîp t¸c Ch©u
¢u OSCE ®· tiÕn hμnh gÆp gì c¸c ®¹i diÖn c¸c n−íc thμnh viªn kªu gäi sö dông c¸c biÖn ph¸p khoan dung vμ phi b¹o lùc. EU vμ tæ chøc Héi nghÞ Islam gi¸o OIC còng tuyªn bè ñng hé c¸c nç lùc cña Liªn HiÖp Quèc nh»m ng¨n chÆn c¸c hμnh ®éng phØ b¸ng t«n gi¸o. T¹i thñ ®« Copenhaghen, thñ t−íng
§an M¹ch Rasmussen còng ®· gÆp mét nhãm Islam gi¸o «n hoμ trong nç lùc t×m biÖn ph¸p th¸o gì bÊt b×nh lan réng cña ng−êi Islam gi¸o. T¹i London, §¹i sø Syria ®· yªu cÇu chÝnh phñ §an M¹ch cã v¨n b¶n xin lçi chÝnh thøc thÕ giíi Islam gi¸o ®Ó tr¸nh x¶y ra c¸c vô b¹o lùc d©n sù.
Trong con m¾t c¸c nhμ nghiªn cøu, vô tranh biÕm ho¹ tiªu biÓu cho mét cuéc xung ®ét gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸. Vô nh÷ng bøc biÕm häa g¾n kÕt kh¸ râ víi chuçi nh÷ng sù kiÖn ®¸ng chó ý tr−íc ®ã nh− c¸c cuéc tiÕn c«ng khñng bè vμo Mü th¸ng 9/2001, sù thï ghÐt ng−êi Islam gi¸o ngμy cμng t¨ng trong suy nghÜ cña ph−¬ng T©y, khuynh h−íng chèng ng−êi nhËp c−, ®Æc biÖt chèng ng−êi Islam gi¸o ngμy cμng t¨ng ë Ch©u ¢u, sù hËu thuÉn cña Mü víi hμnh ®éng chiÕm ®ãng vμ ®μn ¸p ng−êi Palestine cña Israel vμ cuéc x©m l−îc cña Washington ë Afghanistan vμ Ir¾c.
HiÖn t−îng nμy ®· thÓ hiÖn râ rμng h¬n vÒ mét trμo l−u bμi xÝch ng−êi Islam gi¸o vμ c¸c céng ®ång Islam gi¸o thiÓu sè. Nh−ng víi c¸c nhμ lμm chÝnh s¸ch t«n gi¸o vμ qu¶n lÝ x· héi, víi giíi b¸o chÝ truyÒn th«ng,
®©y còng lμ mét bμi häc ®¸ng nhí.
