ĐỀ SỐ 16 BỘ ĐỀ THI THPT QUỐC GIA CHUẨN CẤU TRÚC BỘ GIÁO DỤC Môn: Ngữ văn
Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian phát đề
I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu:
Một người bạn Philippines gửi cho tôi cuốn sách mỏng với lời đề tặng: “Mặc dù cuốn sách này được viết cho Philippines, nhưng những gợi ý trong đó cũng có thể giúp ích cho đất nước bạn rất nhiều. Cầu chúc mọi điều tốt lành sẽ đến với Tổ quốc Việt Nam của bạn!”.
Tôi mở ra và nhìn thấy tựa đề "12 điều nhỏ bé mỗi người Philippines có thể thực hiện để giúp ích Tổ quốc" (12 little things every Filipino can do to help our country). Tác giả – luật sư Alexander L. Lacson – chỉ là một thường dân, nhưng cuốn sách đã được khá nhiều nhân vật nổi tiếng của thế kỉ XX quan tâm và giới thiệu.
Đọc cuốn sách này, tôi thật sự bị thu hút vì những điều đơn giản mà tác giả đã trình bày và biện giải. Những điều đơn giản ấy có thể làm thay đổi ý thức, cách ứng xử và hành động của mỗi thành viên trong xã hội, của mỗi công dân trong một quốc gia.
Hãy tuân thủ Luật Giao thông. Hãy tuân thủ luật pháp.
Bạn có thể thắc mắc vì sao trong 12 điều nhỏ bé này, việc tuân thủ Luật Giao thông lại được đặt lên hàng đầu?
Câu trả lời thật đơn giản. Luật Giao thông là những nguyên tắc giản đơn nhất trong nền pháp luật của một đất nước. Nhưng khi thực thi được, nó cho thấy đất nước đó có một nền tảng luật pháp vững mạnh. Học cách tuân thủ luật này chính là hình thức căn bản để mọi công dân cùng xây dựng những chuẩn mực cho cộng đồng và xã hội.
Việc làm nhỏ bé này hoàn toàn không làm chúng ta tốn công và tốn tiền, hoàn toàn dễ dàng thực hiện cho mọi người. Đó là vì luật giao thông hiện diện trong mọi mặt sinh hoạt của cuộc sống thường nhật, khi người dân phải ra đường. Chúng ta đối mặt với khoản luật này hằng ngày từ sáng đến tối. Do đó, quyết định tuân thủ hay không tuân thủ luật giao thông chính là điều kiện để tạo ra một môi trường liên tục cho mọi người cố gắng và nỗ lực trong từng ngày. Nếu chúng ta quyết tâm giữ luật giao thông vào hôm nay, chúng ta cũng có thể làm được điều đó vào ngày mai, vào ngày mốt và trong tương lai.
Một ngày nào đó, việc tuân thủ luật giao thông của chúng ta sẽ có thể trở thành một thói quen, và dĩ nhiên, đó là thói quen tuân thủ chuẩn mực của quốc gia. Một ngày nào đó, việc tuân thủ luật giao thông làm cho chúng ta dễ tuân theo những điều luật phức tạp, khó khăn và quan trọng hơn trong luật pháp nhà nước. Một ngày nào đó, quyết tâm này có thể xây
dựng một thói quen ứng xử trong văn hóa giao thông biết tôn trọng luật pháp của bất cứ công dân nào trong một đất nước văn minh.
Đó là vì trật tự cũng giống như những bậc thang. Trước khi leo lên được bậc cao nhất, hãy bắt đầu bằng nấc thang thấp nhất, bởi lẽ "cuộc hành trình ngàn dặm nào cũng phải bắt đầu bằng một bước đi nhỏ bé đầu tiên" (trích châm ngôn của Lão Tử).
(Theo báo điện tử Tuoitreonline, ngày 22– 10– 2007, Bài tập Ngữ văn 12, Tập một, NXB Giáo dục Việt Nam, 2016, tr.92, 93) Câu 1. Xác định phong cách ngôn ngữ và phương thức biểu đạt của đoạn văn bản?
Câu 2. Tại sao có thể nói tuân thủ luật giao thông là điều nhỏ bé mỗi người Philippines có thể thực hiện để giúp ích cho Tổ quốc và được đặt lên hàng đầu?
Câu 3. Việc tuân thủ luật giao thông có ý nghĩa như thế nào với việc tuân thủ luật pháp Nhà nước.
Câu 4. Từ thực trạng an toàn giao thông của nước ta hiện nay, anh (chị) có suy nghĩ gì về việc tuân thủ luật giao thông của người dân?
II. LÀM VĂN (7,0 điểm) Câu 1. (2,0 điểm)
Hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) trình bày suy nghĩ của anh (chị) về ý kiến được nêu ở phần Đọc hiểu: ứng xử trong văn hóa giao thông.
Câu 2. (5,0 điểm)
Về bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, có ý kiến cho rằng: .
Sở dĩ bài thơ đi cùng năm tháng là bởi: Sóng đã thể hiện được một tình yêu có tính chất truyền thống như tình yêu muôn đời. Tình yêu mà Xuân Quỳnh thể hiện trong bài thơ mang tính chất hiện đại như tình yêu hôm nay.
Bằng việc cảm nhận bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, anh (chị) hãy bàn luận về những ý kiến trên.
HƯỚNG DẪN GIẢI ĐỀ THI I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Câu 1. – Phong cách chính luận: bình luận thời sự.
– Phương thức biểu đạt: phương thức nghị luận.
Câu 2. – Tôn trọng nền luật pháp của một đất nước.
– Cải thiện bộ mặt sinh hoạt thường nhật.
– Tạo môi trường cố gắng hoàn thiện từng ngày.
Câu 3. Ý nghĩa:
– Tuân thủ luật tạo thành thói quen tốt.
– Ta dễ tuân theo những điều luật phức tạp.
– Tạo thói quen văn hóa biết tôn trọng luật pháp.
– Tạo dựng công dân của đất nước văn minh.
Câu 4. – Nhận thức: .
+ Còn chưa ý thức tuân thủ luật giao thông.
+ Chưa thấy được vai trò giúp đất nước.
+ Cần thay đổi để tiến bộ và phát triển hơn.
– Hành động:
+ Cần tuyên truyền nhận thức thái độ của xã hội.
+ Có hình thức xử phạt nghiêm trường hợp vi phạm.
+ Tự bản thân có ý thức là một công dân văn minh.
II. LÀM VĂN (7,0 điểm) Câu 1. (2,0 điểm)
HS tham khảo nội dung dưới đây để viết đoạn văn:
1. Mở đoạn
– Giao thông là vấn đề vẫn được các cơ quan chức năng nhắc đến rất nhiều hiện nay. Đó là việc gia tăng tai nạn giao thông, tắc đường, kẹt xe, xây dựng các công trình đường sá...
– Tuy nhiên có một vấn đề ngày càng được nhấn mạnh và kêu gọi mọi người ủng hộ là cách ứng xử trong văn hóa giao thông ở nước ta.
2. Giải thích
Vậy có thể hiểu văn hóa giao thông là gì?
– Chúng ta vẫn thường nghe đến văn hóa ứng xử, văn hóa giao tiếp; nhưng gần đây lại xuất hiện cụm từ "văn hóa giao thông". Khi nhắc đến văn hóa chắc hẳn chúng ta sẽ nghĩ đến thái độ cư xử đúng mực, cách giao tiếp giữa mọi người với nhau.
– Văn hóa giao thông cần phải có sự phối hợp giữa người tham gia giao thông và người quản lí giao thông.
3. Bàn luận và chứng minh
– Mọi người tham gia giao thông có văn hóa tức là đi đúng làn đường của mình, không vượt đèn đỏ, không lạng lách đánh võng, nhường đường cho xe ưu tiên. Cách cư xử có văn hóa này sẽ tạo nên môi trường tham gia giao thông lành mạnh và an toàn, hạn chế được sự quá tải cũng như tai nạn giao thông.
– Tình trạng nhiều người tham gia giao thông hiện nay không coi luật giao thông ra gì, vi phạm luật nhưng lại vượt luật, gây náo loạn giao thông. Bộ phận này tập trung ở thanh thiếu
niên, vì ý thức của họ chưa được nâng cao, không biết cách tự giác, cũng như muốn khẳng định cái "tôi' của bản thân mình.
– Tuy nhiên khi nói đến văn hóa giao thông thì cũng phải nhắc đến những người quản lí giao thông như cảnh sát giao thông, các cơ quan có nhiệm vụ điều tiết giao thông. Việc ban hành những quy định cũng như thắt chặt giao thông cũng cần phải khiến cho dân phục. Điều này cũng xuất phát từ việc xử phạt công bằng, văn minh, không có trường hợp bỏ qua hay nhận tiền hối lộ. Điều này cũng ảnh hường rất lớn đến việc cư xử có văn hóa của những người tham gia giao thông.
– Mặc dù quy định được ban ra nhưng không cần nhất thiết phải thực hiện cứng nhắc, khi có thể mềm dẻo thì vẫn có thế mềm dẻo được. Như thế sẽ tạo nên được môi trường tham gia giao thông lành mạnh.
– Hiện nay, việc xây dựng các công trình giao thông như cầu vượt, mở rộng đường đang khiến cho tình trạng ách tắc giao thông ngày càng nghiêm trọng. Để xử lí được vấn đề này cần có sự phối hợp ăn ý và có văn hóa giữa người tham gia giao thông và người điều tiết giao thông.
– Một vấn đề về ứng xử văn hóa giao thông chính là "văn hóa xe bus". Đây là một loại phương tiện công cộng, bởi thế cần xây dựng văn hóa xe bus lành mạnh để mọi người có thể hạn chế sự ách tắc – và tai nạn giao thông hiện nay.
4. Bài học nhận thức và hành động
– Xây dựng được văn hóa giao thông lành mạnh có tác dụng rất lớn đối với người tham gia giao thông. Khi mọi người đều có ý thức và trách nhiệm thì sẽ tạo nên môi trường lành mạnh, hạn chế tai nạn cũng như mang lại sự trong lành cho những cung đường.
– Đối với những người trẻ thì cần xây dựng cho mình thói quen tốt khi tham gia giao thông.
Chúng ta đang tự xây dựng cuộc sống tốt đẹp cho mình.
– Văn hóa giao thông hiện nay vô cùng cần thiết, nó sẽ giúp cho cuộc sống của bạn thêm tốt đẹp hơn.
Câu 2. (5,0 điểm) 1. Mở bài
– Xuân Quỳnh là một nhà thơ của hạnh phúc đời thường. Thơ Xuân Quỳnh phản chiếu nét tâm hồn của nhà thơ khát khao tình yêu, hạnh phúc bình dị. Xuân Quỳnh được đánh giá là một trong những nhà thơ viết thơ tình hay nhất của nền thơ hiện đại Việt Nam.
– Trong thi đàn Việt Nam, người đọc đã rất thú vị với một phong cách yêu chân quê mộc mạc của nhà thơ Nguyễn Bính; một phong cách nồng nàn, say đắm của thi sĩ Xuân Diệu và không thể không kế đến cách bộc lộ tình yêu đầy cá tính và nữ tính trong bài thơ Sóng của
Xuân Quỳnh. Từ những lời tự hát tình yêu trong bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh, có ý kiến cho rằng: Sở dĩ bài thơ đi cùng năm tháng là bởi: Sóng đã thể hiện được một tình yêu có tính chất truyền thống như tình yêu muôn đời và tình yêu mà Xuân Quỳnh thể hiện trong bài thơ mang tính chất hiện đại như tình yêu hôm nay. Hai ý kiến đặt cạnh nhau, bổ sung cho nhau giúp ta cảm nhận được nét độc đáo của bài thơ cũng như vẻ đẹp của tâm hồn Xuân Quỳnh với sự hòa quyện của tư tưởng truyền thống và hiện đại.
2. Thân bài
2.1. Giải thích hai ý kiến và sự thống nhất của hai ý kiến
– Tính chất truyền thống của tình yêu muôn đời có từ xưa, được bảo tồn trong cuộc sống hiện đại, trở thành nét đặc trưng về tinh thần, văn hóa của cộng đồng, dân tộc...
– Tính hiện đại như tình yêu hôm nay thời đại ngày nay, con người có đời sống văn hóa, tinh thần tự do, dân chủ, không bị ràng buộc bởi những hệ tư tưởng phong kiến.
– Thơ là tiếng lòng (Diệp Tiếp). Thơ là điệu hồn đi tìm những tâm hồn đồng điệu (Tố Hữu).
Nhà thơ Nguyễn Đình Thi đặt câu hỏi khi giải bày mấy ý nghĩ về thơ: Đầu mối của thơ có lẽ ta đi tìm bên trong tâm hồn con người chăng?... Bài thơ là sợi dây truyền tình cảm cho người đọc. Thơ là sự thể hiện tâm hồn một cách mãnh liệt nhất. Sóng của Xuân Quỳnh là bài thơ có sức sống bền bỉ theo thời gian bởi bài thơ đã tìm được sự đồng điệu từ trái tim độc giả nhất là tuổi trẻ.
– Ý kiến thứ nhất: ở bài thơ, Xuân Quỳnh đã diễn tả được những cung bậc cảm xúc có tính truyền thống, có tính phổ biến, những quy luật tình cảm muôn đời của con người trong tình yêu.
– Ý kiến thứ hai: sự mới mẻ, hiện đại của cách cảm, trong quan niệm về tình yêu của Xuân Quỳnh.
Hai ý kiến bổ sung cho nhau giúp ta nhận ra sự độc đáo của bài thơ cũng như vẻ đẹp của tâm hồn Xuân Quỳnh.
2.2. Làm rõ ý kiến qua bài thơ "Sóng" và bàn luận hai ý kiến
a. Sóng thể hiện một tình yêu có tính chất truyền thống như tình yêu muôn đời:
– Mượn hình tượng sóng trong tự nhiên, nhà thơ đã diễn tả được những cung bậc cảm xúc phổ biến, những quy luật tình cảm muôn đời của con người trong tình yêu: hình tượng sóng.
Hình tượng như: thuyền – bến, sóng – biển... trong văn chương thường được sử dụng với ý nghĩa biểu tượng cho các cung bậc cảm xúc trong tình yêu: vui – buồn, hợp – tan, gần – xa... trong tình yêu.
– Xuân Quỳnh có lẽ là người đầu tiên dùng biểu tượng động – sóng để phát biểu tình yêu từ phía tâm hồn người phụ nữ. Sóng còn là một biểu tượng gợi những liên tưởng sâu sắc từ phía
người đọc. Sóng là sự tổng hòa trong đó nhiều sắc màu, những trạng thái đối cực: "dữ dội – dịu êm", "ồn ào – lặng lẽ"...
– "Sóng" và "em" được đặt trong thế đối sánh, soi chiếu vào nhau, tuy hai mà một, tuy một mà hai. Tất cả tạo khả năng biểu cảm và gợi khả năng liên tưởng sâu sắc bắt ngờ.
Đó là những trạng thái cảm xúc đối lập mà thống nhất trong lòng người đang yêu: "dữ dội – dịu êm", "ồn ào – lặng lẽ". Người con gái khi yêu, tâm lí biến động phức tạp, khi sôi nổi lúc lại kín đáo trầm tư, lúc buồn lúc vui, khi hạnh phúc, khi đau khổ. Đó là khát vọng vươn tới cái cao cả, lớn lao trong tình yêu: Sông không hiểu nổi mình – Sóng tìm ra tận bể. Người phụ nữ khi yêu cũng mang những khát khao mãnh liệt hòa hợp đồng điệu, muốn vươn tới những điều cao cả tốt đẹp nhất.
– Con sóng bất biến trong dòng chảy thời gian cũng như tình yêu luôn là điều khao khát trong trái tim tuổi trẻ. Tình yêu đồng hành với khát vọng, sóng ngày xưa, ngày sau vẫn thế, không thay đổi theo thời gian. Nỗi khát vọng tình yêu là của nhân loại. Trong cảm nhận của Xuân Quỳnh những khát vọng tình yêu bồi hồi, rạo rực trong trái tim tuổi trẻ.
– Tình yêu gắn liền với sự chung thủy: với em không chỉ có phương Bắc, phương Nam mà còn có cả "phương anh". Đó là phương của tình yêu đôi lứa, là không gian của tương tư luôn hướng về nhau.
– Những bí ẩn về cội nguồn của sóng cũng như bí ẩn của tình yêu. Trước biển người phụ nữ nghĩ về biển và nghĩ về tình yêu đặt ra nhiều câu hỏi khám những bí ẩn của tự nhiên. Con người làm chủ tự nhiên, song đôi khi vẫn không khám phá hết những bí ẩn của tự nhiên. Tình yêu là một hiện tượng tâm lí khác thường đầy ắp những điều bí ẩn, nếu câu hỏi tình yêu khởi nguồn từ khi nào thì chỉ có một câu trả lời thành thật, rất nữ tính:
Em cũng không biết nữa Khi nào ta yêu nhau.
– Tình yêu luôn song hành cùng nỗi nhớ. Tình yêu gắn với nỗi nhớ khi xa cách. Nỗi nhớ của người phụ nữ đang yêu trong thơ Xuân Quỳnh thể hiện một cách mãnh liệt qua hình tượng sóng. Nhịp sóng là nhịp cảm xúc:
Con sóng dưới lòng sâu Con sóng trên mặt nước Ôi con sóng nhớ bờ.
– Muốn tình yêu bền vững, con người cần biết vượt qua những thách thức, giới hạn và biết hoà nhập, hiến dâng, hi sinh...
b. Sóng mang tính chất hiện đại của tình yêu hôm nay:
– Qua hình tượng sóng, ta cảm nhận được tư thế và tâm thế nhân vật trữ tình. Đó là người con gái chủ động bày tỏ những khát khao yêu đương mãnh liệt và những rung động rạo rực của lòng mình.
– Không còn sự thụ động, cam chịu, yên phận của người phụ nữ truyền thống, nhân vật nữ trong bài thơ rất táo bạo chủ động trên hành trình tìm kiềm hạnh phúc: nếu sông không hiểu nổi mình thì sóng tìm ra tận bể. Nghĩa là dứt khoát từ bỏ cái nhỏ bé, tầm thường để tìm đến với cái bao la khoáng đạt đủ sức bao dung và mang chứa.
– Cũng rất mãnh liệt và hiện đại là lời thú nhận chân thành: tình yêu đã phá vỡ mọi giới hạn không gian, thời gian, chiếm lĩnh trọn vẹn tâm hồn người con gái thậm chí lặn sâu cả vào tiềm thức. Đó còn là một tình yêu được cảm nhận toàn diện với mọi cung bậc cảm xúc có khi đối lập nhưng vẫn thống nhất.
– Khát vọng được dâng hiến hết mình cho tình yêu gắn liền với khát vọng được hưởng một tình yêu đích thực, trường tồn:
Làm sao được tan ra Thành trăm con sóng nhỏ Giữa biển lớn tình yêu Để ngàn năm còn vỗ.
2.3. Bàn luận chung
– Hai ý kiến tưởng trái chiều nhưng góp phần bổ sung cho nhau để làm nổi bật nét độc đáo của hồn thơ Xuân Quỳnh qua bài thơ Sóng. Nhưng mặt khác, quan niệm về tình yêu của Xuân Quỳnh có cốt rễ sâu xa trong tâm thức dân tộc vì thế thơ Xuân Quỳnh nói chung và bài thơ Sóng nói riêng tạo sự đồng điệu trong nhiều thế hệ độc giả.
– Mang trong mình vẻ đẹp truyền thống và hiện đại của tình yêu khiến thi phẩm Sóng trở nên bất tử trong lòng độc giả bao thế hệ, trở thành lời tự hát của biết bao trái tim chân thành, tha thiết yêu đương.
2.4. Nghệ thuật thơ
– Bài thơ có âm hưởng vừa dạt dào, sôi nổi, vừa êm dịu, lắng sâu.
– Kết câu song trùng hai hình tượng sóng và em giúp người phụ nữ biểu hiện vẻ đẹp tâm hồn và những quan niệm về tình yêu vừa mới mẻ, hiện đại, vừa sâu sắc, mang tính truyền thống.
– Ngôn ngữ giản dị, trong sáng, cách ngắt nhịp linh hoạt, nghệ thuật so sánh, nhân hóa, ẩn dụ
được sử dụng sáng tạo, tài hoa.
3. Kết bài
– Bài thơ là lời tự hát tình yêu hồn nhiên, chân thành mãnh liệt của người phụ nữ đang yêu:
một tình yêu hiện đại mới mẻ nhưng vẫn không tách rời truyền thống.
– Xuân Quỳnh xứng đáng là nhà thơ xuất sắc của tình yêu đôi lứa, chị đã làm phong phú cho nền thơ nước nhà.
