ĐỀ SỐ 11 BỘ ĐỀ THI THPT QUỐC GIA CHUẨN CẤU TRÚC BỘ GIÁO DỤC Môn: Ngữ văn
Thời gian làm bài: 120 phút, không kể thời gian phát đề
I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Đọc văn bản dưới đây và thực hiện các yêu cầu:
VỊ VUA VÀ NHỮNG BÔNG HOA
Một ông vua nọ rất có tài chăm sóc những cây hoa và ông đang muốn tìm một người kế vị mình. Ông quyết định để những bông hoa quyết định, vì thế ông đưa cho tất cả mọi người mỗi người một hạt giống. Người nào trồng được những bông hoa đẹp nhất từ hạt giống này sẽ được lên ngôi.
Một cô gái tên là Serena cũng muốn tham gia vào cuộc cạnh tranh để trồng được bông hoa đẹp nhất. Cô gieo hạt giống trong một cái chậu rất đẹp, chăm sóc nó rất kỹ càng, nhưng đợi mãi mà chẳng thấy hạt giống nảy mầm.
Năm sau, cô thấy mọi người tụ tập tại cung điện với những chậu hoa rất đẹp. Serena rất thất vọng, nhưng vẫn tới cuộc tụ họp với chậu hoa trống rỗng. Nhà vua kiểm tra tất cả chậu hoa, rồi dừng lại ở chậu hoa của Serena. Ngài hỏi “tại sao chậu hoa của cô không có gì?”
“Thưa điện hạ, tôi đã làm mọi thứ để nó lớn lên nhưng tôi đã thất bại” – cô gái trả lời.
“Không, cô không thất bại. Những hạt giống mà ta đưa cho mọi người đều đã được nướng chín, vì thế chúng không thể nảy mầm. Ta không biết tất cả những bông hoa đẹp này ở đâu ra. Cô đã rất trung thực, vì thế cô xứng đáng có được vương miện. Cô sẽ là nữ hoàng của vương quốc này”.
( Dẫn theo Quà tặng cuộc sống) Câu 1. Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản trên?
Câu 2. Nêu nội dung chính của văn bản trên.
Câu 3. Hãy giải thích vì sao cô Serena lại được nhà vua phong làm nữ hoàng ? Câu 4. Anh/chị hãy rút ra bài học cho bản thân khi đọc xong câu chuyện trên.
II. LÀM VĂN (7,0 điểm) Câu 1. (2,0 điểm)
Hãy viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) nêu suy nghĩ của mình về câu ngạn ngữ: Đừng sống theo điều ta ước muốn. Hãy sống theo điều ta có thể.
Câu 2. (5,0 điểm)
Phân tích những biểu hiện của khuynh hướng sử thi trong truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi.
HƯỚNG DẪN GIẢI ĐỀ THI I. ĐỌC HIỂU (3,0 điểm)
Câu 1. Phương thức biểu đạt chính là phương thức tự sự/tự sự. (0,25 điềm) Câu 2. Nội dung:
– Kể về việc một vị vua muốn lựa chọn người kế vị bằng cách thử lòng trung thực cùa mọi người từ những hạt giống hoa đã được nướng chín có duy nhất cô gái tên Serena là người chiến thắng nhờ lòng trung thực của mình
– Thông qua câu chuyện Vị vua và những bông hoa để khẳng định tính trung thực sẽ đem lại cho chúng ta những món quà bất ngờ
Câu 3. – Cô Serena lại được nhà vua phong làm nữ hoàng vì cô đã rất trung thực khi trồng đúng hạt giống hoa mà nhà vua ban
– Cô không tìm mọi cách để có chậu hoa đẹp như người khác mà chỉ chăm sóc hạt giống nhà vua đã ban
Câu 4. – Sự trung thực là phẩm chất quan trọng hàng đầu trong hành trang thể hiện ước mơ của mình. Có lòng tin vào sự trung thực của bản thân thì sẽ gặt hái được nhiều thành công trong cuộc sống.
– Những người thiếu trung thực, nhất thời có thể đạt được những lợi ích nhất định, nhưng không sớm thì muộn sẽ bị phát hiện và sẽ đánh mất lòng tin của người khác.
– Nếu không muốn thất bại, vì tự hủy hoại các mối liên hệ, kể cả đối với những người thân, thì cần ghi nhớ: Một lần bất tín, vạn lần bất tin.
II. LÀM VĂN (7,0 điểm)
Câu 1. (2,0 diểm)HS tham khảo nội dung dưới đây để viết đoạn văn:
1. Giải thích
– Điều ta ước muốn là những khát vọng, ước mơ của con người.
– Điều ta có thể là những gì nằm trong khả năng của bản thân.
=> Câu ngạn ngữ đã cho ta biết: Con người cần chọn cách sống thực tế; phù hợp với khả năng của mình, để không rơi vào viễn vông.
2. Phân tích và chứng minh
– Câu nói nêu ra một quan niệm sống tích cực đem lại niềm vui, niềm tin cho con người.
– Nếu "ước muốn" quá cao xa, không phù hợp với khả năng của bản thân thì việc làm không có kết quả. Từ đó, con người sẽ chán nản, mất niềm tin vào cuộc sống.
– Sống theo những điều làm được trong khả năng của mình thì công việc có kết quả. Vì vậy, con người sẽ có niềm tin, phát huy năng lực đóng góp cho xã hội.
Lưu ý: Học sinh lấy dẫn chứng để chứng minh.
3. Bàn luận
– Khẳng định câu nói hoàn toàn đúng.
– Nêu ý nghĩa của câu nói:
+ Ước mơ có vai trò quan trọng trong đời sống của con người.
+ Mơ ước, khát vọng tạo động lực cho con người phấn đấu vươn lên trong học tập và trong lao động.
+ Sống không có ước mơ, luôn vừa lòng với thực tại thì cuộc sống trở nên trì trệ.
=> Câu ngạn ngữ đưa ra là bài học cho con người trong cách chọn cách sống: biết ước mơ nhưng cần phải dựa vào thực tế, phù hợp với khả năng của mình, để không rơi vào viển vông.
4. Bài học nhận thức và hành động
– Sống tích cực, phải có ước mơ cao đẹp cho riêng mình.
– Ước mơ phải phù hợp với năng lực và khả năng của bản thân.
Câu 2. (5,0 điểm) 1. Mở bài
– Văn học Việt Nam giai đoạn 1945 - 1975 đã đạt nhiều thành tựu to lớn, đặc biệt là những mảng tác phẩm thể hiện phẩm chất anh hùng của con người Việt Nam trong hai cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại chống lại kẻ thù xâm lược thực dân Pháp và đế quốc Mĩ.
– Tác phẩm Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi là tác phẩm đã thành công trong sự khắc họa những hình tượng nhân vật tiêu biểu cho khuynh hướng sử thi cách mạng cao đẹp, cho lòng yêu nước và căm thù giặc sâu sắc, sức mạnh chiến đấu của dân tộc Việt Nam chống lại giặc ngoại xâm.
2. Thân bài
2.1. Khái niệm về sử thi và tác phẩm mang khuynh hướng sử thi
– Sử thi là những áng văn tự sự (bằng văn vần hoặc văn xuôi), có quy mô hoành tráng, miêu tả và ca ngợi những thành tựu, những sự kiện có tính chất toàn dân và có ý nghĩa trọng đại đối với cộng đồng, ca ngợi những anh hùng bộ tộc mang sức mạnh thần kì, tiêu biểu cho phẩm chất và khát vọng của bộ tộc (như anh hùng Rama trong sử thi Ramayana; Hecto trong sử thi I-li-át, Ô-đi-xê của Hi Lạp... Ở Việt Nam có người anh hùng Đăm Săn trong Đăm Săn của người Ê-đê...). Mỗi bộ sử thi chính là niềm tự hào to lớn của dân tộc đó. Sử thi thời cổ đại là thể loại một đi không trở lại.
– Nền văn học hiện nay không còn thể loại sử thi nữa nhưng cái không khí, tính chất của sử thi vẫn được người cầm bút mang vào trong các sáng tác. Và chất sử thi đã làm nên giá trị, làm nên sức sống cho từng trang viết, làm sống lại không khí hùng tráng của một thời đại anh hùng.
– Một trong số những tác phẩm tiêu biểu minh họa cho chất sử thi trong văn xuôi Việt Nam giai đoạn 1945 - 1975 là: truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của nhà văn Nguyễn Thi.
2.2. Bối cảnh sử thi
– Nguyễn Thi - nhà văn - người chiến sĩ ở tuyến đầu máu lửa. Tác phẩm của ông mang hơi thở nóng hổi của cuộc chiến đấu với những hình tượng nhân vật sinh động, bước vào văn học từ thực tế chiến đấu.
– Những đứa con trong gia đình là truyện ngắn hay của Nguyễn Thi được sáng tác vào tháng 2 năm 1966, khi đế quốc Mĩ đổ quân vào miền Nam nước ta, dân tộc ta đứng trước trận chiến một mất một còn để bảo vệ độc lập tư do, bảo vệ quyền sống. Đó là bối cảnh lịch sử để từ đó tác phẩm ngợi ca chủ nghĩa anh hùng cách mạng, với chất sử thi đậm đà.
2.3. Những biểu hiện về chất sử thi trong tác phẩm a. Đề tài, chủ đề
– Đề tài: tác phẩm đều viết về cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước hào hùng và bi tráng của dân tộc. Trong tác phẩm này Nguyễn Thi tập trung ca ngợi tinh thần yêu nước và truyền thống cách mạng của một gia đình nông dân Nam Bộ.
– Chủ đề: thông qua câu chuyện về những con người trong một gia đình nông dân Nam Bộ có truyền thống yêu nước, căm thù giặc, thủy chung với quê hương, cách mạng, nhà văn khẳng định: sự hòa quyện giữa tình cảm gia đình và tình yêu nước, giữa truyền thống gia đình và truyền thống dân tộc đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn của con người Việt Nam, dân tộc Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
b. Tính cộng đồng trong tác phẩm – Dòng sông cách mạng của gia đình Việt:
+ Có mối thù sâu nặng với bọn Mĩ - ngụy.
+ Quyết tâm đánh giặc cứu nước.
+ Tình cảm gia đình gắn bó sâu nặng với tình yêu nước.
=> Dòng sông cách mạng của một gia đình đổ vào biển lớn bằng một trăm con sông được thể hiện qua:
* Những chiến công được ghi trong cuốn sổ gia đình.
* * Kể qua dòng nội tâm của nhân vật Việt, hiện lên những nhân vật như người mẹ, chú Năm (những khúc sông thượng nguồn) và chị Chiến, Việt (những khúc sông sau nhưng chảy xa, chảy mạnh).
– Cụ thể:
+ Má Việt:
Người phụ nữ Nam Bộ kiên trung và đảm đang.
Yêu thương chồng con hết mực.
Mạnh mẽ, biết nén thương đau (khi chồng bị giặc giết hại), là chỗ dựa tinh thần cho con cái: một mình đi đòi đầu chồng, rồi đến khi chết trên tay vẫn còn cầm cái trái cà nông lép nóng hổi.
+ Chú Năm:
Hay kể sự tích gia đình bằng cuốn sổ, bằng gia phả: chứng tích tội ác của bọn giặc;
chiến công hiển hách của gia đình Việt.
Ham sông, ham bến: chèo ghe mướn.
Cương trực, giàu tình cảm: giọng hò, lời hò khàn khàn.
c. Nhân vật Việt và Chiến mang vẻ đẹp nhân vật sử thi
– Hai chị em chịu những đau thương mất mát cũng là những thương đau mất mát của Nam Bộ, đất nước.
– Hai chị em mang tầm vóc của người anh hùng:
+ Là hai khúc sông sau trong dòng sông truyền thống cách mạng của gia đình, là sự tiếp nối thế hệ của chú Năm và Má, đều là những thanh niên mới lớn có những nét hồn nhiên trẻ con, dễ thương, có tình thương gia đình sâu nặng, có lòng căm thù giặc sâu sắc và quyết tâm trả thù nhà đền nợ nước.
+ Việt:
Là thanh niên mới lớn (mười tám tuổi), rất hồn nhiên; hay giành với chị Chiến vô tư khi chị bàn chuyện nhà (bắt đom đóm, dạ, cười khì, lăn ra ván ngủ).
Giấu chị như giấu của riêng; khi vào bộ đội còn mang theo ná thun.
Không sợ chết, không sợ giặc, nhung lại sợ ma cụt đầu.
Có tình thương gia đình sâu nặng: thương ba má, chú Năm; đá đít thằng chặt đầu ba;
nhớ giọng hò của chú; thương chị lạ.
Là một chiến sĩ có tinh thần chiến đấu quả cảm, phi thường: một mình đuổi theo xe bọc thép diệt được xe bọc thép; bị thương nặng, quyết tâm cao độ: trên trời có mày, dưới đất có mày, cả khu rùng này chỉ có mình tao...
+ Chị Chiến:
Là cô gái mới lớn, tính khí còn nét trẻ con; hay giành với em; thích làm duyên, làm dáng (đem theo gương soi, lược).
Là người chị biết nhường em, lo toan tháo vát; trước đêm lên đường tòng quân thức lo bàn với Việt chuyện nhà và sáng hôm sau khiêng bàn thờ má sang gửi nhà chú Năm.
Tinh thần quyết tâm trả thù nhà đền nợ nước: không nhường đi bộ đội với Việt; dặn dò Việt; khẳng định lời thề: nếu giặc còn thì tao mất.
d. Chất sử thi qua nghệ thuật truyện
– Tình huống khốc liệt, dữ dội của chiến tranh:
+ Việt chiến sĩ quân giải phóng, bị thương nặng nằm lại chiến trường, lạc mất đồng đội.
Truyện được kể theo dòng hồi tưởng của nhân vật Việt khi liền mạch (lúc tỉnh) khi gián đoạn (lúc ngất) của "người trong cuộc", làm cho câu chuyện trở nên chân thật hơn, có thể thay đổi đối tượng, thời gian, không gian, đan xen giữa tự sự và trữ tình.
+ Tình huống truyện như thế thể hiện những chi tiết dữ dội, ác liệt của chiến tranh, làm cho câu chuyện không đơn điệu, tạo giọng kể linh hoạt, khắc họa được tính cách nhân vật Việt.
– Nhiều chi tiết, hình ảnh, đoạn văn được chọn lọc đậm chất hiện thực, tạo ấn tượng mạnh:
"đòi đầu chồng", "ghi tên tòng quân", "đối thoại giữa hai chị em", "giọng hò của chú Năm",
"khiêng bàn thờ má"...
3. Kết bài
– Truyện ngắn Những đứa con trong gia đình của Nguyễn Thi là tác phẩm lưu hiện chất sử thi của văn xuôi Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ. Chính sắc diện thẩm mĩ về chất sử thi đã thể hiện đầy đủ nhất về chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong văn học yêu nước.
– Chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam thời đại chống Mĩ hiện diện trên khắp mọi miền của đất nước. Từ nông thôn đến thành thị, từ miền ngược đến miền xuôi, từ đồng bằng đến miền núi. Tất cả tạo nên một sức mạnh long trời lở đất để nhấn chìm lũ bán nước và quân cướp nước. Cuộc đời và sự hi sinh của những con người Việt Nam anh hùng mãi mãi là bản anh hùng ca tuyệt đẹp cho các thế hệ Việt Nam noi theo.
