Bài 59. SỰ ĐIỀU HOÀ VÀ PHỐI HỢP HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TUYẾN NỘI TIẾT I. MỤC TIÊU.
I. Kiến thức:
Khi học xong bài này, HS:
- Nêu được các ví dụ để chứng minh cơ thể tự điều hoà trong hoạt động nội tiết.
- Hiểu rõ được sự phối hợp trong hoạt động nội tiết để giữ vững tính ổn định của môi trường trong.
*Trọng tâm: Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết 2. Năng lực :
2.1 Năng lực chung:
Năng lực tự chủ và tự học học sinh tự đọc sách giáo khoa tìm hiểu kiến thức trên mạng internet, tự làm các bài tập được giao.
năng lực giao tiếp và hợp tác học sinh thực hiện thảo luận nhóm , năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo làm các bài tập.
- Năng lực đặc thù : Hình thành, phát triển biểu hiện của các năng lực:
+ Nhận biết và nêu được tên các hiện tượng của tuổi dậy thì.
+ Trình bày được các đặc điểm của các dấu hiệu, hiện tượng, vai trò của các sự vật, hiện tượng của các quá trình tự nhiên bằng các hình thức biểu đạt như ngôn ngữ nói, viết, công thức, sơ đồ, đối diện...
+ So sánh, phân loại, hiện tượng, quá trình tự nhiên theo các tiêu chí khác nhau.
3. Về phẩm chất
Giúp học sinh rèn luyện bản thân phát triển các phẩm chất tốt đẹp: chăm chỉ đọc sách tìm kiếm thông tin , trung thực tự giác trong làm bài bập , trách nhiệm tích cự nghiên cứu tài liệu ,sgk để hoàn thành nhiệm vụ được phân công.
II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Giáo viên:
- Giáo án, SGK, Tranh vẽ như SGK, 2. Học sinh
- Vở ghi, SGK, Nêu và giải quyết vấn đề kết hợp hình vẽ và làm việc với SGK.
III. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC.
1.Ổn định tổ chức 2.Kiểm tra bài cũ
- Trình bày các chức năng của tinh hoàn và buồng trứng?
- Nguyên nhân nào dẫn đến những biến đổi cơ thể ở tuổi dậy thì ở nam và nữ? trong đó biến đổi nào là quan trọng và cần lưu ý?
3.Bài mới
Họat động của giáo viên Họat động của học sinh Nội dung HOẠT ĐỘNG 1: Mở đầu(5’)
a. Mục tiêu: HS biết được các nội dung cơ bản của bài học cần đạt được, tạo tâm thế cho học sinh đi vào tìm hiểu bài mới.
b. Nội dung: Giáo viên giới thiệu thông tin liên quan đến bài học.
c. Sản phẩm: Học sinh lắng nghe định hướng nội dung học tập.
d. Tổ chức thực hiện: Giáo viên tổ chức, học sinh thực hiện, lắng nghe phát triển năng lực quan sát, năng lực giao tiếp.
Ta biết rằng nếu tiết nhiều tirôxin sẽ gây bệnh bướu cổ lồi mắt, nếu tiết ít sẽ gây bệnh bướu cổ; nếu tiết không đủ insulin có thể gây bệnh tiểu đường. vậy ở người bình thường thì cơ chế nào đã điều chỉnh lượng hoocmôn do các tuyến giáp và tuyến tụy tiết vừa đủ hoặc có thể điều chỉnh đường huyết giữ ổn định như vậy ? Đó là sự điều hòa và phối hợp của các tuyến nội tiết (ghi đầu bài)
HOẠT ĐỘNG 2: Hình thành kiến thức a) Mục tiêu: Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết
b) Nội dung: HS căn cứ trên các kiến thức đã biết, làm việc với sách giáo khoa, hoạt động cá nhân, nhóm hoàn thành yêu cầu học tập.
c) Sản phẩm: Trình bày được kiến thức theo yêu cầu của GV.
d) Tổ chức thực hiện: Hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm.
1:
+ Kể tên các tuyến nội tiết chịu ảnh hưởng của các hooc môn tuyến yên ?
+ Như vậy tuyến yên có vai trò ntn đối với hoạt động của các tuyến nội tiết khác trong cơ thể ?
- GV giới thiệu nội dung thông tin mục I SGK kết hợp hình 59 – 1 2 SGK - Gọi 2 HS lên trình bày trên tranh cơ chế điều hoà hoạt động của tuyến giáp, vỏ tuyến trên thận.
- Gv hoàn thiện kiến thức.
- GV đặt vấn đề chuyển sang mục II : các tuyến nội
- HS liệt kê được các tuyến nội tiết: Tuyến sinh dục, tuyến giáp, tuyến trên thận.
- 1 – 2 HS phát biểu, lớp nhận xét, bổ sung.
- HS nghiên cứu thông tin quan sát kỹ hình 59.1, 59.2
- Thảo luận trong nhóm thống nhất ý kiến
- Đại diện các nhóm lần lượt lên trình bày, các nhóm khác bổ sung .
I. Điều hoà hoạt động của các tuyến nội tiết:
- Tuyến yên tiết hooc môn điều khiển sự hoạt động của các tuyến nội tiết khác.
- Hoạt động của tuyến yên tăng cường hay kìm hãm chịu sự chi phối của các hoocmôn do các tuyến nội tiết tiết ra. Đó là cơ chế tự điều hoà các tuyến nội tiết nhờ thông tin ngược.
tiết không chỉ hoạt động riêng rẽ mà còn có sự phối hợp hoạt động giữa 1 số tuyến trong sự điều hòa các quá trình sinh lí diễn ra trong cơ thể.
2 :
+ Lượng đường trong máu tương đối ổn định do đâu ? - Trong thực tế khi lượng đường trong máu giảm mạnh → nhiều tuyến nội tiết cùng phối hợp hoạt động → tăng đường huyết.
+ Trình bày sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết khi đường huyết giảm ?
* Ngoài ra : + Ađrênalin
+ Noađrênalin phần tuỷ tuyến góp phần cùng glucagôn làm tăng đường huyết.
+ Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết thể hiện như thế nào ?
- HS có thể vận dụng chức năng của hooc môn tuyến tụy để trình bày.
- Lớp theo dõi nhận xét, bổ sung.
- Cá nhân làm việc độc lập với SGK → trình bày trên tranh
II. Sự phối hợp hoạt động của các tuyến nội tiết:
- Các tuyến nội tiết trong cơ thể có sự phối hợp hoạt động → đảm bảo các quá trình sinh lí trong cơ thể diễn ra bình thường.
HOẠT ĐỘNG 3: Hoạt động luyện tập (10') a. Mục tiêu: Củng cố, luyện tập kiến thức vừa học.
b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.
c. Sản phẩm: Bài làm của học sinh, kĩ năng giải quyết nhiệm vụ học tập.
d. Tổ chức thực hiện: Tổ chức theo phương pháp: đặt và giải quyết vấn đề, học sinh hợp tác, vận dụng kiến thức hoàn thành nhiệm vụ.
GV giao nhiệm vụ cho học sinh làm bài tập trắc nghiệm:
Câu 1. Khi tuyến giáp tiết quá nhiều TH, hoocmôn này sẽ tác động ngược lên A. vùng dưới đồi và tuyến trên thận. B. tuyến giáp và tuyến yên.
C. vùng dưới đồi và tuyến giáp. D. tuyến yên và vùng dưới đồi.
Câu 2. Khi tác dụng lên vùng dưới đồi, cooctizôn sẽ kìm hãm quá trình tiết hoocmôn nào ?
A. ACTH B. FSH C. GH D. TSH
Câu 3. Hoocmôn nào dưới đây không tham gia vào cơ chế điều hoà đường huyết khi đường huyết giảm ?
A. Glucagôn B. ACTH C. Cooctizôn D. Insulin Câu 4. Cooctizôn do tuyến nội tiết nào tiết ra ?
A. Tuyến giáp B. Tuyến trên thận C. Tuyến yên D. Tuyến tuỵ
Câu 5. Khi tác dụng lên thuỳ trước tuyến yên, TH sẽ kìm hãm sự tiết hoocmôn nào ?
A. TSH B. FSH C. GH D. MSH
Câu 6. Ở người, có bao nhiêu tuyến nội tiết tham gia vào quá trình điều hoà đường huyết khi đường huyết hạ ?
A. 1 B. 2 C. 3 D. 4
Câu 7. Hoocmôn nào dưới đây có khả năng chuyển hoá glixêrin, axit amin thành glucôzơ ?
A. Tất cả các phương án còn lại B. Insulin
C. Cooctizôn D. Glucagôn
Câu 8. Tuyến nội tiết nào dưới đây chịu ảnh hưởng bởi các hoocmôn tiết ra từ tuyến yên ?
A. Tuyến trên thận B. Tuyến sinh dục
C. Tuyến giáp D. Tất cả các phương án còn lại
Câu 9. Khi dư thừa, hoocmôn ơstrôgen sẽ tác động ngược lên thuỳ trước tuyến yên và kìm hãm quá trình tiết
A. FSH. B. TSH. C. MSH. D. ACTH.
Câu 10. Tuyến nội tiết nào dưới đây tham gia vào cơ chế điều hoà hoạt động của tuyến giáp ?
A. Tuyến tuỵ B. Tuyến trên thận C. Tuyến yên D. Tuyến tùng Đáp án
1. D 2. A 3. D 4. B 5. A
6. B 7. C 8. D 9. A 10. C
HOẠT ĐỘNG 4: Hoạt động vận dụng (8’)
a. Mục tiêu: Vận dụng các kiến thức vừa học quyết các vấn đề học tập và thực tiễn.
b. Nội dung: Dạy học trên lớp, hoạt động nhóm, hoạt động cá nhân.
c. Sản phẩm: HS vận dụng các kiến thức vào giải quyết các nhiệm vụ đặt ra.
d. Tổ chức thực hiện:GV sử dụng phương pháp vấn đáp tìm tòi, tổ chức cho học sinh tìm tòi, mở rộng các kiến thức liên quan.
GV chia lớp thành nhiều nhóm
( mỗi nhóm gồm các HS trong 1 bàn) và giao các nhiệm vụ: thảo luận trả lời các câu hỏi sau và ghi chép lại câu trả lời vào vở bài tập - Sự điều hoà đường huyết luôn giữ được ổn định diễn ra như thế nào ?
HS xem lại kiến thức đã học, thảo luận để trả lời các câu hỏi.
- Bình thường lượng đường huyết giữ được ổn định là do tác dụng đối lập của hoocmôn do hai loại tế bào α, β của đảo tuỵ tiết ra :
+ Hoocmôn insulin do tế bào α tiết thường là sau bữa ăn, có tác dụng biến glucôzơ thành dạng dự trữ là glicôgen ở trong
các tế bào gan và tế bào cơ.
+ Tế bào α tiết glucagôn khi nồng độ glucôzơ trong máu hạ thấp, bằng cách chuyển hoá glicôgen dự trữ trong các tế bào gan và tế bào cơ thành glucôzơ đưa vào máu giữ cho nồng độ glucôzơ trong máu luôn được ổn định và cung cấp cho nhu cầu hoạt động của các cơ quan ..
Vẽ sơ đồ tư duy 4. Hướng dẫn về nhà:
- Học bài và trả lời các câu hỏi 1, 2 SGK.
- Nêu được các VD dẫn chứng cho kiến thức trên.
