TUẦN 4 - Bài 4
Ngày soạn: 10/09/2019
Ngày giảng : Tiết 13
Văn bản: Hớng dẫn đọc thêm
Sự tích hồ gơm
< Truyền thuyết >
I. Mục tiêu BÀI HỌC : 1. Kiến thức:
- Học sinh bước đầu hiểu và cảm nhận được nội dung, ý nghĩa của truyền thuyết “Sự tớch Hồ Gươm”: Nhõn vật, sự kiện trong tỏc phẩm thuộc truyền thuyết địa danh; Cốt lừi lịch sử trong một tỏc phẩm thuộc chuỗi truyền thuyết về người anh hựng Lờ Lợi và cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
- Nắm sơ lược vẻ đẹp của một số hỡnh ảnh, chi tiết kỡ ảo giàu ý nghĩa trong tỏc phẩm.
2. Kỹ năng:
* Kĩ năng bài học:
- Rốn kỹ năng đọc – hiểu văn bản truyền thuyết; kĩ năng kể túm tắt truyện.
*Kĩ năng sống:
- Giao tiếp, t duy sáng tạo , lắng nghe tích cực.
3. Thái độ:
- Tự hào về thắng cảnh hồ Gơm Hà Nội
- Bồi dưỡng lũng yờu quý tự hào về quờ hương đất nước, về truyền thống dõn tộc (lũng yờu nước, yờu hoà bỡnh, tinh thần chống xõm lược)
*Tớch hợp giỏo dục đạo đức:
- Giỏo dục tỡnh yờu đất nước và tự hào về những địa danh, di tớch của Thăng Long ngàn năm văn hiến. Từ đú HS phải biết tự tin, phải cú trỏch nhiệm bảo vệ và gỡn giữ những danh thắng, di tớch đú. => cỏc giỏ trị HềA BèNH, TRÁCH NHIỆM, HẠNH PHÚC, ĐOÀN KẾT, YấU THƯƠNG, HỢP TÁC, TễN TRỌNG, TRUNG THỰC.
4. Phỏt triển năng lực: rốn HS năng lực tự học ( lựa chọn cỏc nguồn tài liệu cú liờn quan ở sỏch tham khảo, internet , thực hiện soạn bài ở nhà cú chất lượng, hỡnh thành cỏch ghi nhớ kiến thức, ghi nhớ được bài giảng của GV theo cỏc kiến thức đó học), năng lực giải quyết vấn đề ( phỏt hiện và phõn tớch được vẻ đẹp của tỏc phẩm văn chương), năng lực sỏng tạo ( cú hứng thỳ, chủ động nờu ý kiến về giỏ trị của tỏc phẩm), năng lực sử dụng ngụn ngữ khi núi, khi tạo lập đoạn văn, năng lực hợp tỏc khi thực hiện nhiệm vụ được giao trong nhúm, năng lực giao tiếp trong việc lắng nghe tớch cực, thể hiện sự tự tin, chủ động trong việc chiếm lĩnh kiến thức bài học.
* Tớch hợp GDQP và AN: Nờu cỏc địa danh của Việt Nam luụn gắn với cỏc sự tớch trong cỏc cuộc khỏng chiến chống xõm lược (Ải Chi Lăng, Bạch Đằng, Đống Đa...).
II. Chuẩn bị:
- Giỏo viờn: nghiờn cứu kĩ sỏch giỏo khoa, sỏch bài tập, sỏch giỏo viờn, hướng dẫn chuẩn kiến thức kĩ năng, tài liệu tham khảo; chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học,...
- Học sinh: đọc kĩ sỏch giỏo khoa, sỏch bài tập, những tài liệu liờn quan; soạn bài; và chuẩn bị đầy đủ theo hướng dẫn về nhà của giỏo viờn
III. Ph ơng pháp:
- Trực quan, phân tích, tích hợp, bình giảng,Đọc diễn cảm, nêu vấn đề, thảo luận nhóm.
- Phương phỏp thuyết trỡnh, đàm thoại, luyện tập, dạy học nhúm, giải quyết vấn đề, dạy học theo tỡnh huống, dạy học định hướng hành động,...
- Kĩ thuật giao nhiệm vụ, hỏi và trả lời, động nóo, “trỡnh bày một phỳt”, túm tắt tài liệu,...
IV. Tiến trình bài dạy :
1.ổ n định tổ chức: (1’) 2. Kiểm tra bài cũ: (5’)
? Kể diễn cảm truyện Sơn Tinh Thuỷ Tinh và nêu ý nghĩa của truyện?
( HS kể lại diễn cảm truyện và nêu ý nghĩa của truyện.) 3.Bài mới: (1’)
- Thời gian: 1 phỳt
- Mục tiờu: đặt vấn đề tiếp cận bài học.
- Hỡnh thức: hoạt động cỏ nhõn.
- Kĩ thuật, PP:thuyết trỡnh
HĐ 1: Khởi động:
* Giới thiệu bài :
Ca dao xa đã từng kêu gọi, nhắn nhủ:
“ Rủ nhau xem cảnh Kiếm Hồ
Xem cầu Thê Húc; xem chùa Ngọc Sơn Đài Nghiên, Tháp Bút cha mòn
Hỏi ai gây dựng lên non nớc này”
Giữa thủ đô Hà Nội, Hồ Gơm đẹp lộng lẫy, duyên dáng, thơ mộng, gây ấn t- ợng không thể nào quên cho mọi ngời. Đây là nơi gắn với ngời anh hùng đất Lam Sơn: Lê Lợi qua truyền thuyết Sự tích Hồ Gơm mà chúng ta sẽ học hôm nay.
Hoạt động của GV và HS Nội dung kiến thức Hoạt động 2: Nhắc lại khỏi niệm thể loại (3’)
- Thời gian: 3 phỳt
- Mục tiờu: HS nắm được khỏi niệm thể loại - Phương phỏp dạy học: PP phỏt hiện và giải quyết vấn đề, PP thuyết trỡnh; phân tích, bình giảng, thảo luận nhóm
- Kĩ thuật dạy học: kĩ thuật đặt cõu hỏi, kĩ thuật giao nhiệm vụ, kĩ thuật hỏi và trả lời, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật viết tớch cực
? Em hãy nêu thể loại của truyện?
- GV gọi 1HS nhắc lại khái niệm truyền thuyết.
- GV nhấn mạnh thêm: Đây là truyền thuyết về thời Hậu Lê. So với những truyền thuyết về thời kì
đầu dựng nớc, truyền thuyết này ít yếu tố hoang đ- ờng hơn và theo sát lịch sử hơn.
I. Giới thiệu chung:
1. Thể loại :
Truyền thuyết về địa danh
2.Tác phẩm:
- Lờ Lợi là linh hồn của cuộc khỏng chiến vẻ vang cảu nhõn dõn ta chống giặc Minh xõm
Hoạt động 3: Đọc- hiểu văn bản ( 25’) B
ước 1: Đọc, chỳ thớch:
- Thời gian: 5 phỳt
- Mục đớch: Học sinh biết cỏch đọc, kể, túm tắt truyện, nắm được những chỳ thớch cơ bản.
- PP, KT: Giới thiệu, đọc mẫu, đọc sỏng tạo,đọc hợp tỏc
- Phương tiện: mỏy chiếu, tư liệu, SGK.
GV hớng dẫn HS đọc.
* 3 HS đọc 3 đoạn truyện HS nhận xét, GV uốn nắn.
* 1 HS kể tóm tắt truyện HS nhận xét, GV bổ sung.
- GV có thể tóm tắt ngắn gọn các sự việc chính.
* HS giải nghĩa một số từ theo SGK.
- Bạo ngợc: Tàn ác, hung tợn, ngang ngợc.
- Tả Vọng: Hớng về bên phải, tên cũ của hồ Gơm.
lược thế kỉ XV
-Sự tớch Hồ Gươm là một trong những truyền thuyết tiờu biểu nhất về hồ Hoàn Kiếm và Lờ Lợi
II. Đọc - Hiểu văn bản: . 1. .Đọc - chú thích : a, Đọc, kể tóm tắt : - Đọc: chậm gợi không khí huyền thoai, cổ xa.
- Kể:theo trình tự 2 sự việc: mợn gơm, trả gơm.
b. Chú thích : ( SGK )
B
ước 2 : Kết cấu, bố cục : - TG: 2 phỳt
- Mục tiờu: Học sinh nắm được bố cục của văn bản
2. Kết cấu, bố cục:
- Bố cục: 2 đoạn
- PP, KT: Giaỉ quyết vấn đề, vấn đỏp, hỏi và trả lời
- Phương tiện SGK, vở soạn
?) Truyện chia thành mấy phần? ý chính của mỗi phần?
- Đoạn 1: Long Quân cho nghĩa quân mợn gơm thần để đánh giặc.
- Đoạn 2: Long Quân đòi gơm khi đất nớc hết giặc
B
ước 3 : phõn tớch văn bản : - TG: 18 phỳt
- Mục tiờu: Học sinh nắm được nội dung của văn bản
- PP, KT: Vấn đỏp, gợi mở, động nóo, nờu vấn đề, trỡnh bày 1 phỳt, hỏi và trả lời
- Phương tiện: Mỏy chiếu, SGK
?) Vì sao đức Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mợn gơm thần?
- Giặc Minh bạo ngợc, nhân dân căm giận.
- Nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy nhng buổi đầu lực lợng còn yếu, nhiều lần bị thua.
- Long Quân cho nghĩa quân mợn gơm thần để giết giặc.
-> Cuộc khởi nghĩa đợc tổ tiên, thần thiêng giúp
đỡ.
?) Lê Lợi đã đợc nhận gơm thần ntn?( Thảo luận nhóm)
- Lê Thận bắt đợc lỡi gơm dới nớc: 3 lần lỡi gơm vào lới ( số nhiều - có ý nghĩa khẳng định, tăng sức hấp dẫn).
3. Phân tích:
a.Long Quõn cho nghĩa quõn mượn gươm thần đỏnh giặc
- Lê Thận ra nhập nghĩa quân.
- Lỡi gơm khi gặp Lê Lợi thì sáng rực lên 2 chữ
“Thuận thiên”.
?) Em hiểu Thuận thiên là gì?“ ” - Theo ý trời -> từ mợn ( Hán Việt)
-Chủ tớng Lê Lợi: trên đờng bị giặc đuổi thấy ánh sáng lạ ở cây đa -> chuôi gơm nạm ngọc -> lấy chuôi gơm.
- Đem lỡi gơm Lê Thận bắt đợc tra vào chuôi gơm thì vừa nh in.
?) Việc Long Quân cho Lê Lợi mợn gơm có ý nghĩa gì?( Vì sao lại cho mợn?)
GV cho hs thảo luận nhóm bàn.
- Cho mợn gơm thần để tăng sức mạnh chiến đấu cho nghĩa quân…
?) Việc Lê Thận bắt đợc lỡi gơm dới nớc, Lê Lợi bắt đợc chuôi gơm trên rừng có ý nghĩa gì?
- Khả năng cứu nớc có ở khắp nơi: sông nớc - miền núi, miền ngợc - miền xuôi cũng đánh giặc.
?) Các bộ phận của thanh gơm ở 2 nơi khác nhau nhng khi khớp lại vừa nh in có ý nghĩa gì?
- Nguyện vọng của dân tộc là nhất trí, nghĩa quân trên dới một lòng.
* GV: Sự kiện này gợi cho ta nhớ lại âm vang câu nói của LLQ “Kẻ miền núi, ngời miền biển, khi có việc thì giúp đỡ lẫn nhau, đừng quên lời hẹn”…
?) Chi tiết Lê Thận dâng gơm cho Lê Lợi nói lên
điều gì?
- Đề cao vai trò của chủ tớng Lê Lợi đánh giặc giúp dân.
* GV cho đọc phần đọc thêm ( ấn, kiếm Tây Sơn).
?) Trong tay Lê Lợi, gơm thần đã phát huy tác dụng ntn?
- Nhuệ khí nghĩa quân tăng.
- Quân lính bạt vía.
- Uy thế nghĩa quân vang khắp nơi.
- Đánh không còn một tên giặc.
* GV: Sức mạnh của nghĩa quân đợc nhân lên gấp bội nhờ có gơm thần. Chính lòng yêu nớc, căm thù giặc sự đoàn kết toàn dân cùng vũ khí thần diệu là nguyên nhân dẫn đến thắng lợi hoàn toàn. Đó là thắng lợi của chính nghĩa, của lòng dân, ý trời hoà hợp.
?) Khi nào Long Quân đòi gơm? Cảnh đòi gơm và trả gơm diễn ra nh thế nào?
- Nhân dân ta đã đánh đuổi đợc giặc Minh.
- Lê Lợi lên ngôi vua, dời đô về Thăng Long.
- Cảnh đòi và trả gơm.
+ Vua Lê cỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng khi hết giặc Minh -> Rùa Vàng đòi gơm thần( xin bệ hạ hoàn lại gơm cho Long Quân) -> vua Lê trao gơm -> Rùa Vàng đớp và lặn xuống nớc.
?) Sự việc đòi và trả gơm ở hồ Tả Vọng có ý nghĩa gì?
- Để cho hồ cái tên có ý nghĩa lịch sử: Hồ Hoàn Kiếm
?) Câu chuyện có ý nghĩa gì?
- Ca ngợi tính chất nhân dân, toàn dân, chính nghĩa của khởi nghĩa Lam Sơn.
- Đề cao, suy tôn vua Lê và nhà Lê.
- Giải thích nguồn gốc tên gọi hồ Hoàn Kiếm.
* GV: Tên hồ đánh dấu, khẳng định chiến thắng của nghĩa quân, phản ánh t tởng, tính chất yêu hoà bình của dân tộc ta. Đồng thời tên hồ còn có ý nghĩa cảnh giác, răn đe những kẻ dòm ngó xâm l- ợc. Tên hồ và ánh sáng le lói của thanh gơm dới mặt hồ xanh kết tụ, toả sáng ngàn đời có ý nghĩa trên.
Đức Long Quõn cho mượn gươm thần là một chi tiết tưởng tượng kỡ ảo để giảI thớch cho việc nhõn dõn từ miền ngược đến miền xuụI, miền biển hay miền nỳi đều đó thống nhất một lũng đi theo ngọn cờ khởi nghĩa của Lờ Lợi.
b. Long Quõn đũi gươm thần
?) Truyền thuyết nào của nớc ta còn hình ảnh Rùa Vàng? Rùa Vàng tợng trng cho ai? Cái gì?
- An Dơng Vơng: Thần Kim Quy.
- Tợng trng cho tổ tiên, sông núi, t tởng, tình cảm và trí tuệ của nhân dân -> gây thanh thế cho nghĩa quân Lam Sơn, củng cố uy thế cho nhà Lê sau khởi nghĩa
Khi đất nớc đã thanh bình, Lê Lợi hoàn trả lại gơm.
-> Giải thích nguồn gốc tên gọi hồ Hoàn Kiếm.
Hoạt động 4: Hướng dẫn HS tổng kết (4’) - Thời gian: 4 phỳt
- Mục tiờu: HS rỳt ra được nội dung và nghệ thuật sau khi phõn tớch tỏc phẩm
- Phương phỏp dạy học: PP phỏt hiện và giải quyết vấn đề, PP thuyết trỡnh;
- Kĩ thuật dạy học: kĩ thuật đặt cõu hỏi, kĩ thuật giao nhiệm vụ, kĩ thuật hỏi và trả lời, kĩ thuật viết tớch cực
4. Tổng kết:
a. Nội dung:
- Ca ngợi tính chất chính nghĩa,tính chất nhân dân và chiến thắng vẻ vang của cuộc KN Lam Sơn.
- Đề cao, suy tôn Lê Lợi và nhà Lê.
- Giải thích nguồn gốc tên gọi Hồ Hoàn Kiếm.
- Thể hiện khát vọng hoà
* Yờu cầu 1 nhúm 1: ?) Chỉ ra ý nghĩa của truyện?
* Yờu cầu 2 nhúm 2: ? Đặc sắc về nghệ thuật
* HS đọc ghi nhớ (43
bình của dân tộc.
b. Nghệ thuật :
- Truyện có nhiều chi tiết tởng tợng kì ảo, giàu ý nghĩa.
c. Ghi nhớ: sgk (43)
Hoạt động 5: Hướng dẫn HS luyện tập (4’) - Thời gian: 4 phỳt
- Mục tiờu: HS giải đỏp, củng cố phần lớ thuyết qua những cõu hỏi ở phần luyện tập
- Phương phỏp dạy học: PP phỏt hiện và giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm
- Kĩ thuật dạy học: kĩ thuật đặt cõu hỏi, kĩ thuật giao nhiệm vụ, kĩ thuật hỏi và trả lời, kĩ thuật khăn trải bàn, kĩ thuật viết tớch cực
*Tớch hợp giỏo dục đạo đức:
Giỏo dục tỡnh yờu đất nước và tự hào về những địa danh, di tớch của Thăng Long ngàn năm văn hiến.
* Y/cầu 1: HS đọc BT2 và chỉ ra yêu cầu.
- Nếu Lê Lợi nhận đợc chuôi gơm và lỡi gơm một lúc thì không thể hiện đợc tính toàn dân, tinh thần
đoàn kết, sức mạnh của nhân dân.
* Y/cầu 2: HS đọc BT3 và chỉ ra yêu cầu.
- Việc trả gơm ở hồ Tả Vọng của kinh thành Thăng Long mới thể hiện đợc tinh thần yêu hoà bình. Tinh thần cảnh giác của cả nớc, mở ra một thời kỳ lao động dựng xây.
* Y/cầu 3: HS đọc BT4 và chỉ ra yêu cầu.
- HS trả lời -> HS nhận xét -> GV chốt
* Tớch hợp GDQP và AN:
III. Luyện tập : 1. Bài tập 2 (43)
2. Bài tập 3 (43)
3. Bài tập 4 (43)
?Nêu các địa danh của Việt Nam luôn gắn với các sự tích trong các cuộc kháng chiến chống xâm lược?
HS: Ải Chi Lăng, Bạch Đằng, Đống Đa....
* GVgọi 1 HS đọc diễn cảm truyện
4. Củng cố: (1’) - Thời gian: 1 phút
- Mục tiêu: củng cố kiến thức đã học, học sinh tự đánh giá về mức độ đạt được những mục tiêu của bài học.
- Phương pháp: phát vấn - Kĩ thuật: động não
*Tích hợp giáo dục đạo đức:
Tự tin, phải có trách nhiệm bảo vệ và gìn giữ những danh thắng, di tích đó.
? Vì sao truyện được gọi là truyền thuyết?
? Kể lại truyện?
? hình ảnh rùa vàng tượng trưng cho ai? Cho điều gì?
- Tượng trưng cho tổ tiên, hồn thiêng sông núi, tư tưởng trí tuệ của dân tộc ta.
5. H íng dÉn vÒ nhµ vµ chuÈn bÞ bµi míi (1 ’ ) - Thời gian: 1 phút
- Mục tiêu:hướng dẫn HS về nhà học bài, hoàn thành bài tập và chuẩn bị bài mới.
- Phương pháp: thuyết trình.
- Kĩ thuật: động não
- Đọc kĩ truyện, nhớ các sự việc chính, tập đọc diến cảm và kể bằng lời văn của mình.Sưu tầm các bài viết về Hồ Gươm
- Chuẩn bị bài : Thạch Sanh + Đọc, kể, tóm tắt truyện + Tìm hiểu bố cục của truyện
+ Tìm hiểu: Sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh có gì bình thường và khác thường? So sánh điểm giống nhau giữa Thạch Sanh - Thánh Gióng? Ý nghĩa của việc kẻ đó?
+ Trong đời mình, TS đã phải trải qua những thử thách nàovà chiến công ra sao?
+ Qua những chiến công này, em thấy Thạch Sanh đã bộc lộ những phẩm chất và tài năng nào?
+ Niêu cơm thần có ý nghĩa như thế nào
+ Tại sao trong quan hệ với Lí Thông, Thạch Sanh luôn tỏ ra ngờ nghệch dại khờ, trung hậu quá đỗi?
?) Tại sao TS bao lần bị lừa mà vẫn không hề oán giận? Có phải TS không biết căm thù?
+ Theo em, Lí Thông là người ntn? Đặc điểm nổi bật của hắn là gì? Bộc lộ qua những sự việc nào?
+ ? Em có nhận xét gì về dã tâm, mức độ nhưng hành động của Lí Thông?
+ Nhân dân ta muốn thể hiện điều gì qua kết thúc truyện?
+ Trong truyện có nhiều yếu tố hoang đường, thần kì, em hãy nêu và cho biết ý nghĩa
V. Rót kinh nghiÖm:
