TÌNH HÌNH KIỂM SOÁT CHI PHÍ BỒI THƯỜNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP BẢO HIỂM PHI NHÂN THỌ Ở VIỆT NAM

Trên cơ sở thông báo tổn thất của khách hàng, doanh nghiệp bảo hiểm thực hiện giám định tổn thất (đối với bảo hiểm tài sản, bảo hiểm trách nhiệm dân sự) hoặc kiểm tra tính xác thực của hồ sơ, chứng từ bệnh viện (đối với bảo hiểm con người). Nếu thuộc phạm vi bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm sẽ thực hiện bồi thường cho khách hàng. Trên thực tế, để hạn chế gian lận, sai phạm trong giải quyết bồi thường bảo hiểm, các doanh nghiệp bảo hiểm đã thực hiện:

- Tổ chức bộ phận giải quyết bồi thường độc lập với bộ phận giám định tổn thất. Một số doanh nghiệp bảo hiểm đã thực hiện bồi thường tập trung với những loại bảo hiểm có tỷ lệ bồi thường cao như bảo hiểm xe cơ giới.

- Phê chuẩn bồi thường thông qua hướng dẫn qui trình bồi thường được áp dụng thống nhất trong toàn doanh nghiệp;

- Với những doanh nghiệp có qui định phân cấp bồi thường cho các thành viên, các khiếu nại được giải quyết với số tiền bồi thường lớn, vượt mức phân cấp, phải có xác nhận Hội sở chính bởi các cá nhân có thẩm quyền;

- Việc phối hợp với các phòng liên quan rất cần thiết để đảm bảo giải quyết đúng, kịp thời quyền lợi cho khách hàng, xử lý những trường hợp đặc biệt (nợ phí, có TBH): bộ phận khai thác, bộ phận tái bảo hiểm, bộ phận tài chính kế toán;

- Kiểm soát trục lợi thông qua cảnh báo trên toàn hệ thống, thông qua hệ thống dữ liệu khách hàng;

- Kiểm soát các gian lận của nhân viên liên quan đến giải quyết khiếu nại thông qua qui định về luân chuyển nhân viên ở những vị trí có quyền phê chuẩn bồi thường ; xây dựng phần mềm kiểm soát những xâm nhập trái phép;

- Lưu hồ sơ các khiếu nại được giải quyết bồi thường phục vụ kiểm tra, đối chiếu và xác định trách nhiệm cụ thể.

Cùng với kiểm soát công tác bồi thường, để giảm thiểu khiếu nại bồi thường, các doanh nghiệp còn tập trung đảm bảo chất lượng khai thác dịch vụ để đảm bảo dịch vụ khai thác được có mức độ rủi ro an toàn cho doanh nghiệp, ngăn ngừa trục lợi: xây dựng qui trình khai thác với hướng dẫn cụ thể, qui định về phê duyệt khi cấp đơn trong phân cấp hoặc vượt phân cấp khai thác, kiểm soát chất lượng đại lý bảo hiểm.

Với những nỗ lực của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ đã thực hiện tốt nghĩa vụ bồi thường đối với các tổn thất thuộc phạm vi bảo hiểm.

Bảng 2: Bồi thường của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ ở Việt Nam từ 2014-2018

Chỉ tiêu 2014 2015 2016 2017 2018

Doanh thu phí bảo hiểm

(Tỷ đồng) 27.522 31.891 36.866 41.594 46 957

Bồi thường bảo hiểm

(Tỷ đồng) 10.954 13.851 13.246 15.957 19 908

Tỷ lệ bồi thường gốc (%) 39,8 43,43 35,93 38,36 42,39

Nguồn: tổng hợp từ Niên giám thị trường bảo hiểm 2014-2018 Bảng số liệu cho thấy, số tiền bồi thường của bảo hiểm phi nhân thọ qua các năm đều tăng lên trên cơ sở sự tăng trưởng của doanh thu phí bảo hiểm. Tỷ lệ bồi thường của thị trường về cơ bản đã được kiểm soát. Tỷ lệ bồi thường cao nhất trong giai đoạn này rơi vào năm 2015, với tỷ lệ bồi thường là 43,43%. Tỷ lệ bồi thường giảm xuống ở các năm kế tiếp, thấp nhất là là năm 2016 là 35,93%.

Các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ đã phát hiện phát hiện trục lợi bảo hiểm đồng thời kiên quyết xử lý theo qui định. Trong giai đoạn 2008-2017, số vụ trục lợi trong bảo hiểm phi nhân thọ là 78.000 vụ, với số tiền lên tới khoảng 1.100 tỷ đồng.

Mặc dù các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ thể hiện rõ quyết tâm kiểm soát chặt công tác bồi thường nhưng tỷ lệ bồi thường một số loại bảo hiểm còn cao.

Bảng 3: Tỷ lệ bồi thường gốc một số nghiệp vụ bảo hiểm trọng yếu trên thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam từ 2014- 2018

Đơn vị tính: %

Nghiệp vụ 2014 2015 2016 2017 2018

BH xe cơ giới 45,28 44,06 48,03 54,92 57,63

BH sức khỏe 33,24 35,88 32,54 29,42 29,19

BH thân tàu và TNDS chủ tàu 57,37 48,85 33,33 52,28 73,83

Bảo hiểm hỏa hoạn 55,41 68.97 40,25 35,60 37,07

Bảo hiểm tài sản và thiệt hại 34,78 48,75 24,22 26,82 41,27

Bảo hiểm hàng hóa 22,99 32,46 25,11 30,68 23,36

Nguồn: Tổng hợp từ Niên giám thị trường bảo hiểm 2014-2018 Các loại bảo hiểm trọng yếu là những loại bảo hiểm có doanh thu phí bảo hiểm lớn của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam. Theo cơ cấu doanh thu phí bảo hiểm năm 2018, đứng đầu là bảo hiểm xe cơ giới, sau đó đến bảo hiểm sức khỏe, bảo hiểm tài sản và thiệt hại, bảo hiểm cháy nổ, bảo hiểm hàng hóa. Cơ cấu doanh thu 2018 cũng tương tự như các năm trước đó. Tỷ lệ bồi thường của một số loại bảo hiểm như bảo hiểm hàng hóa, bảo hiểm sức khỏe được kiểm soát tốt. Bảo hiểm xe cơ giới có tỷ lệ bồi thường cao nhất. Đây là loại bảo hiểm có doanh thu đứng đầu thị trường nhưng nếu so với bảo hiểm sức khỏe, loại bảo hiểm có doanh thu phí bảo hiểm lớn thứ hai của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ thì tỷ lệ bồi thường của bảo hiểm xe cơ giới cần phải điều chỉnh. Ví dụ, năm 2018, tỷ trọng doanh thu của bảo hiểm sức khỏe là 30,79%, tỷ lệ bồi thường là 29,19% trong khi đó tỷ trọng doanh thu bảo hiểm xe cơ giới là 30,87% nhưng tỷ lệ bồi thường lại cao hơn nhiều so với bảo hiểm xe cơ giới, 57,63%.

Cụ thể, trong bảo hiểm xe cơ giới, là nghiệp vụ có doanh thu lớn nhất trên thị trường bảo hiểm phi nhân thọ nhưng lại là nghiệp vụ có tỷ lệ bồi thường cao nhất. Chính vì thế, mặc dù các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ đã cố gắng để giảm tỷ lệ bồi thường nhưng số liệu tỷ lệ bồi thường cho thấy năm 2015, tỷ lệ bồi thường giảm so với năm 2014 nhưng từ 2016, tỷ lệ bồi thường mỗi năm đều tăng. Nếu doanh nghiệp không kiểm soát tốt chi phí khác, với tỷ lệ bồi thường trên 50%, khả năng lỗ nghiệp vụ rất cao. Các nguyên nhân dẫn tới tỷ lệ bồi thường của bảo hiểm xe cơ giới tương tự như nguyên nhân chung của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ. Đồng thời đây cũng là loại bảo hiểm có nguy cơ trục lợi rất cao, hình thức đa dạng: kê khai thông tin thiếu trung thực tạo hiện trường giả đối với các vụ tai nạn, tự phá hủy xe cơ giới. Theo thống kê của Hiệp hội bảo hiểm, số tiền trục lợi trong bảo hiểm xe cơ giới hàng năm chiếm khoảng 15% số tiền bồi thường.

Đối với bảo hiểm thân tàu và trách nhiệm dân sự của chủ tàu, tỷ lệ bồi thường gốc toàn thị trường năm 2018 rất cao, các doanh nghiệp bảo hiểm có thị phần lớn đều có tỷ lệ bồi thường lớn:

PVI ( 112,23%), Bảo Minh (99,81%). Lý do khiến tỷ lệ bồi thường gốc của loại bảo hiểm này tăng so với 2017 là doanh thu phí bảo hiểm gốc giảm và tổn thất gia tăng. Năm 2018, doanh thu phí bảo hiểm gốc toàn thị trường giảm giảm 7,66%; doanh thu phí bảo hiểm gốc của loại bảo hiểm này hiểm này đều giảm ở các năm 2016, 2017. Tổn thất thuộc trách nhiệm bồi thường của bảo hiểm lại

tăng qua các năm. Nguy cơ tổn thất của loại bảo hiểm này lớn là do đội tàu cũ, trình độ và kinh nghiệm của thuyền viên còn hạn chế, ảnh hưởng lớn bởi rủi ro thiên tai.

Tỷ lệ bồi thường cao, cộng với chi phí quản lý sẽ ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ. Năm 2018, có 14 doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ bị lỗ nghiệp vụ, có 03 doanh nghiệp lỗ trước thuế. Nguyên nhân lỗ kinh doanh bảo hiểm xuất phát từ nhiều nguyên nhân: tình trạng cạnh tranh không lành mạnh dẫn tới chi phí khai thác tăng, giảm phí để lôi kéo khách hàng, mở rộng điều kiện, điều khoản bảo hiểm, lơ là khâu kiểm soát chi phí bồi thường. Như vậy, kiểm soát bồi thường chưa chặt chẽ là một trong những nguyên nhân tác động xấu đến sự tăng trưởng bền vững của các doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ cũng như của thị trường bảo hiểm phi nhân thọ Việt Nam.

3. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG KIỂM SOÁT CHI BỒI THƯỜNG BẢO HIỂM TẠI CÁC DOANH BẢO HIỂM PHI